«Δεν θυμίζει σε τίποτα χώρο όπου έρχονται άνθρωποι δυσκολεμένοι…» σχολιάζει η Όλια Λαζαρίδου. Κοιτάζουμε γύρω μας με προσοχή. Εγώ, για πρώτη φορά. Η Όλια Λαζαρίδου και η Αμαλία Μουτούση, για πολλοστή. Όλα ήσυχα, μοσχομύριστα και τακτοποιημένα. Μας έχουν προσφέρει καφέ, κέικ και χειροποίητα τυροπιτάκια, σε ένα καλαίσθητο μικρό σαλόνι. Οι «δυσκολεμένοι» είναι ογκολογικοί ασθενείς και πάσχοντες από Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση, μια εκφυλιστική διαταραχή του νευρικού συστήματος. «Εδώ φιλοξενούνται για συγκεκριμένα διαστήματα, αφού εξαντληθούν οι τρόποι θεραπείας, και πρέπει να επιστρέψουν σπίτι τους», προσθέτει η Αμαλία Μουτούση.
Στον διάδρομο, δεξιά και αριστερά, βρίσκονται επτά δωμάτια· καθένα έχει, γραμμένο στην πόρτα, το όνομά του: Ελπίδα, Αγάπη, Καλοσύνη, Πίστη, Υπομονή, Φιλαδελφία, Χαρά. Ακριβώς από κάτω διαβάζουμε τα ονόματα των γενναιόδωρων δωρητών. Σε όποιο δωμάτιο κι αν μπεις, ίδια ατμόσφαιρα: αστραφτερή καθαριότητα, λιτότητα, φωτεινότητα, υψηλή αισθητική στα χρώματα και στην επίπλωση, θαλπωρή. Ο ξενώνας της Μονάδας Ανακουφιστικής Φροντίδας (ΜΑΦ) «Γαλιλαία», που ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής, εγκαινιάστηκε στις αρχές του 2018. Από το 2010 όμως, ήδη, λειτουργεί η φροντίδα κατ’ οίκον, από εξειδικευμένη ομάδα λειτουργών υγείας, δωρεάν, για ασθενείς με καρκίνο που διαμένουν στην περιοχή των Μεσογείων και της Λαυρεωτικής. Εμπνευστής και πυλώνας της προσπάθειας, ο μητροπολίτης Νικόλαος: «Πυξίδα των προσπαθειών μας είναι ο άνθρωπος που πάσχει. Σκοπός μας είναι να ανακουφίσουμε τον πόνο, να αγκαλιάσουμε τη δυσκολία, να μοιραστούμε το βάρος με τον ασθενή και την οικογένειά του», σημειώνει σε κείμενό του στην ιστοσελίδα της «Γαλιλαίας».
Ο ίδιος δεν ήταν παρών στη συνάντηση, αλλά το όνομά του αναφέρθηκε τόσες φορές, ώστε ήταν σαν να συνομιλούσαν μαζί του η Όλια Λαζαρίδου και η Αμαλία Μουτούση. Διακεκριμένες ηθοποιοί, αποδεικνύουν έμπρακτα ότι διαθέτουν, εκτός από αγάπη για την τέχνη τους, και χρόνο για εθελοντισμό. Και ο εθελοντισμός, όπως η τέχνη, χρειάζεται καλλιέργεια, συνέπεια και γενναιοδωρία ψυχής. Και οι δύο είναι πολύ προσεκτικές και μετρημένες στα λόγια, δεν θέλουν να ταυτιστεί η προσπάθεια με την Εκκλησία: «Οι 150 εθελοντές που εργάζονται στη “Γαλιλαία” δεν είναι άνθρωποι της Εκκλησίας, δεν πρόκειται για θρησκευτικό ίδρυμα. Ασθενείς και εργαζόμενοι ανήκουν και σε άλλα θρησκεύματα. Η πρωτοβουλία αυτή έχει ως στόχο να χρησιμεύσει ως πρότυπο για παρόμοιες προσπάθειες», διευκρινίζουν.
Οι δυο τους συνεργάστηκαν για να παρουσιάσουν τη συλλογή διηγημάτων του Φώτη Κόντογλου «Το Αϊβαλί η πατρίδα μου», σήμερα στο Λαύριο, την ερχόμενη Κυριακή στο Κορωπί και τη μεθεπόμενη στον Γέρακα. Οι παραστάσεις έχουν ελεύθερη είσοδο, με προαιρετική εισφορά για τους σκοπούς της «Γαλιλαίας». «Είναι ένας τρόπος να φυτέψουμε έναν σπόρο και να ανοίξουμε τον πολιτιστικό πυρήνα, που ήδη υπάρχει, γύρω από το ίδρυμα», λένε.
Ένας από τους κοινόχρηστους χώρους του ξενώνα, τακτοποιημένος και γαλήνιος.
Πώς ήρθατε σε επαφή με αυτό το μέρος και τι, εθελοντικά, προσφέρετε;
Αμαλία Μουτούση: Στη δική μου περίπτωση συνέπεσε με τον θάνατο του πατέρα μου, το 2010. Ήμουν ευαισθητοποιημένη με τον ασθενή που δεν ήταν σε θέση να αυτοεξυπηρετηθεί και ένιωσα την ανάγκη να εμπλακώ με κάποιον τρόπο στη «Γαλιλαία», που τότε ξεκινούσε. Ούτως ή άλλως, γνώριζα ήδη τον Σεβασμιότατο, πριν γίνει μητροπολίτης. Ως εθελόντρια πέρασα τον πρώτο χρόνο στη γραμματεία, ήμαστε τότε πολύ λίγοι. Τότε στηνόταν η δομή αυτή, ο ξενώνας εγκαινιάστηκε φέτος.
Όλια Λαζαρίδου: Εγώ νιώθω ότι είμαι σε μια ηλικία που έχω πάρει πολλά, δεν έχω δώσει όσα θα μπορούσα και θα έπρεπε, έχω την τύχη να είμαι ακόμη ζωντανή, οπότε αισθάνομαι ότι το λιγότερο που μπορώ να κάνω είναι να προσφέρω μέσα από τη δουλειά μου. Εδώ, επιπλέον, διαχειριζόμαστε ένα θέμα ταμπού: τον θάνατο. Είμαστε μια κοινωνία η οποία δεν αγαπάει τους ηλικιωμένους της, απομακρύνει την αρρώστια, κάνει σαν να μην υπάρχει. Γενικά, είμαστε σκληρή κοινωνία, γιατί στο υπόστρωμα υπάρχει πολύ μεγάλος φόβος. Και είναι φυσικό, όταν δεν μπορείς να δεις τον θάνατο με πνευματικό τρόπο, να σε τρομάζει. Δεν αντλείς τον πλούτο που κρύβουν οι ακραίες καταστάσεις. Δεν είναι μόνο πόνος. Νιώθω πολύ τυχερή που μπορώ να προσφέρω.
Η εξοικείωση με τον θάνατο έρχεται μέσα από την τέχνη; Νιώθατε προετοιμασμένες, κατά κάποιον τρόπο, γι’ αυτό που θα αντιμετωπίσετε;
Ο. Λ.: Νομίζω ότι κανείς δεν είναι ποτέ αρκετά προετοιμασμένος, γιατί ο θάνατος είναι ένα μυστήριο. Είναι κάτι που δεν ανήκει στην καθημερινότητα. Εξοικείωση έρχεται μόνο όταν θέλεις να πλησιάσεις αυτό το μυστήριο. Δεν έχει σχέση με τους θεατρικούς ή κινηματογραφικούς ρόλους. Έχω επιδιώξει να βρεθώ κοντά σε πράγματα με τα οποία δεν είμαι εξοικειωμένη. Από τη Μονάδα Απεξάρτηση 18 Άνω μέχρι τις φυλακές. Θυμάμαι, όταν ρώτησα ένα παιδάκι, σαν αγγελούδι, στις φυλακές, για ποιο λόγο εκτίει ποινή και μου απάντησε“ ισόβια για φόνο”. Τότε κατάλαβα ότι κατά τύχη βρίσκομαι από την άλλη μεριά. Αν δεν είχα έρθει σε επαφή με αυτή τη συνθήκη, δεν θα είχα καταλάβει.
Α. Μ.: Εμένα δεν θα με ενδιέφερε καθόλου να κάνω θέατρο αν μέσα από το θέατρο δεν θα μπορούσα να πλησιάσω όσο περισσότερα πράγματα έχουν να κάνουν με την αλήθεια. Και ο θάνατος είναι κεντρικό θέμα σε αυτή την αναζήτηση. Το θέατρο μου έχει μάθει τη συνύπαρξη. Όχι μόνο στη σκηνή, αλλά και με τον κόσμο που σε παρακολουθεί. Σκέφτεσαι ότι ανάμεσά τους υπάρχουν άρρωστοι και ετοιμοθάνατοι ή άνθρωποι με πολύ νωπό πένθος. Είναι μια κοινωνία ανθρώπων απέναντί σου.
Ο εθελοντισμός είναι «ρόλος»;
Ο. Λ.: Αν κάποιος νιώθει ευγνωμοσύνη για τα δώρα της ζωής που δεν είναι αυτονόητα, το επόμενο βήμα είναι να θέλει να ανταποδώσει τα δώρα που έχει πάρει. Είναι ένα μικρό βήμα στον διπλανό μας. Να έρθεις κοντά στον άλλο έμπρακτα, δίνοντάς του κάτι. Δεν το στερείσαι.
Α. Μ.: Νιώθεις ότι τα πράγματα μέσα στα οποία εμπλέκεσαι σου έχουν δοθεί. Και είναι αυτό το αίσθημα να θέλεις να κάνεις κάτι γι’ αυτό που σου έχει δοθεί. Δεν λειτουργούν χώρια, το ένα εμπεριέχει το άλλο. Ενώνονται.
Ο. Λ.: Γύρω από την έννοια «εθελοντισμός» υπάρχει μια παρερμηνεία, φοβάμαι. Δεν είναι μόδα. Έχει σημασία το πνεύμα με το οποίο δίνεις. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάς ότι κατά τύχη είσαι από τη μία πλευρά.
Α. Μ.: Ο εθελοντισμός έχει να κάνει με τον τρόπο που βλέπουμε τη ζωή. Δεν είναι χόμπι. Πρέπει να υπάρχει εσωτερικός χώρος. Είμαστε τυχερές, ως προς αυτό. Παίρνουμε χαρά.
Είναι διαφορετική χαρά από την επιτυχία ενός ρόλου, για παράδειγμα;
Α. Μ.: Εδώ είσαι πολύ ελεύθερος από την εικόνα σου και την αποδοχή. Είναι καταπιεστικό να πρέπει να «αρέσεις», σε κουράζει ψυχικά. Εδώ το μόνο που θέλεις είναι «να είσαι εδώ» και να μπορείς να συμμετέχεις σε αυτό που συμβαίνει.
Ο. Λ.: Τα τελευταία χρόνια προσπαθώ όσο μπορώ ό,τι κάνω να είναι κοντά σε πιο «χειροποίητα» και προσωπικά πράγματα. Προσπαθώ να νιώθω αυτή τη χαρά σε ό,τι κάνω.
Λεπτομέρεια από τη στολή του προσωπικού.
«Βρήκα μια αγκαλιά…»
Η κυρία Χρυσούλα ζήτησε η ίδια να μας μιλήσει. Φιλοξενείται σε ένα από τα δωμάτια της Μονάδας για 15 ημέρες (αυτό είναι το επιτρεπτό διάστημα, βγαίνει ο ασθενής και μετά μπορεί, πάλι, να επιστρέψει) και είναι -όπως απαιτείται- κάτοικος της περιοχής. «Ήρθα από τους πρώτους. Εγώ έκοψα… την κορδέλα!» αστειεύεται, γεμάτη ζωή και ενέργεια στα 84 της. Είναι δύο χρόνια κατάκοιτη. «Ξαναθύμωσε πάλι και επανήλθε το ογκάκι», λέει. Έχει νοσηλευτεί 11 φορές στον Άγιο Σάββα. Αντιμετωπίζει χρόνια τον καρκίνο και τις μεταστάσεις του. Η τελευταία, ένα παλιό μελάνωμα στο πόδι που επανενεργοποιήθηκε. «Δεν μπορώ να σας περιγράψω το μαρτύριο του παιδιού μου, που σήκωνε το βάρος της αρρώστιας μου. Όταν ανακαλύψαμε τη δυνατότητα της κατ’ οίκον φροντίδας από τη “Γαλιλαία”… να ξέρατε, κυρία μου…». Ο λυγμός της είναι στιγμιαίος. «Τη μία μέρα τηλεφωνήσαμε, την επόμενη ήρθαν στο σπίτι μου τρία άτομα, με τον γιατρό. Από τότε ζω με την αγάπη και τη στοργή τους. Βρήκα μια αγκαλιά. Με σήκωσαν από το κρεβάτι, περπάτησα σιγά σιγά». Η κυρία Χρυσούλα κλαίει καθώς διηγείται τη ζωή της. Δεν είναι όμως η ασθένεια που τη βαραίνει αλλά η μοναξιά που ακολούθησε. Τώρα αντλεί δύναμη «από τον Θεό και την αγάπη των ανθρώπων της Μονάδας». Στη «Γαλιλαία», όπως λένε η Όλια και η Αμαλία, υπάρχει αυτό το μότο: δεν είναι μόνο η ανακούφιση του θανάτου, αλλά και η ζωή μέχρι το τέλος. ■