Στα άδυτα ενός θεσμού

6' 30" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ιδρύθηκε πριν από 143 χρόνια στο πρότυπο των κλειστών clubs του Λονδίνου. Φέρει τη σφραγίδα μιας σπάνιας αστικής παράδοσης και θεωρείται μέχρι και σήμερα μια από τις πιο ακριβοθώρητες διευθύνσεις της πρωτεύουσας. 

Έχει πίσω της ιστορία σχεδόν ενάμιση αιώνα. Μέλη της υπήρξαν 29 πρωθυπουργοί. Η έδρα της βρίσκεται στην καρδιά της πρωτεύουσας, στην οδό Πανεπιστημίου, ωστόσο ελάχιστοι σημερινοί Αθηναίοι μπορούν να την αναγνωρίσουν. Παραμένει ο μόνος κοσμικός οργανισμός που δεν εγγράφει μέλη γένους θηλυκού. Και πιθανότατα είναι το μοναδικό μέρος στη χώρα όπου νεότεροι πολιτικοί με πιο αντισυμβατικό ενδυματολογικό κώδικα θα ήταν πιθανότατα υποχρεωμένοι να αναθεωρήσουν· έστω και για λίγο. Στην Αθηναϊκή Λέσχη επιτρέπεται η είσοδος μόνο σε όσους κυρίους φορούν κοστούμι και γραβάτα.

Σύμφωνα με το καταστατικό του ιστορικού και μοναδικού κλειστού gentlemen’s club στην Αθήνα, ο εκάστοτε πρωθυπουργός έχει τη δυνατότητα να γίνει τακτικό μέλος με μια απλή δήλωση, ενώ τα μέλη των κυβερνήσεων μπορούν να γίνουν έκτακτα μέλη, όσο διαρκεί η θητεία τους, καταβάλλοντας μόνο την ετήσια συνδρομή και όχι το εφάπαξ κόστος εγγραφής στη Λέσχη. Πάντως, από τη σημερινή κυβέρνηση μόνο δύο μέλη της (προερχόμενοι από τους ΑΝΕΛ) έχουν «αξιοποιήσει» το προνομιακό αυτό καθεστώς. Για την ιστορία, οι τελευταίοι πρωθυπουργοί που υπήρξαν μέλη της Αθηναϊκής Λέσχης ήταν ο Γεώργιος Ράλλης, ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Ιωάννης Γρίβας, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο επίσης υπηρεσιακός πρωθυπουργός Παναγιώτης Πικραμμένος. 

Στα άδυτα ενός θεσμού-1

Πώς γίνεστε μέλος

Για τους υπόλοιπους κοινούς θνητούς η διαδικασία εγγραφής είναι αρκετά πιο περίπλοκη. Ο βαθμός δυσκολίας είναι συνάρτηση άλλης μιας καταστατικής επιταγής που έχει να κάνει με τον ορισμό ανώτατου αριθμού μελών (1.000). Κατ’ αρχάς, για να γίνετε μέλος της Αθηναϊκής Λέσχης, πρέπει να είστε άντρας και να έχετε συμπληρώσει το 30ό έτος της ηλικίας σας. Στη συνέχεια θα πρέπει να σας προτείνουν δύο τουλάχιστον μέλη της Λέσχης που να έχουν συμπληρώσει οι ίδιοι πέντε χρόνια με την ιδιότητα του πλήρους μέλους. Οι υποψηφιότητες τίθενται αρχικά στην κρίση του Διοικητικού Συμβουλίου και κατόπιν στην κρίση της γενικής συνέλευσης των μελών, όπου προβλέπεται κανονική, μυστική ψηφοφορία. Αν λάβετε τις θετικές ψήφους των τριών τετάρτων του σώματος, εκλέγεστε μέλος. 

Σήμερα η Αθηναϊκή Λέσχη αριθμεί 978 μέλη και η ζήτηση παρουσιάζει διαρκή αύξηση σε σχέση με το παρελθόν, όπως μου επισημαίνει ο σημερινός πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου, Κυριάκος Ι. Κουκουλομάττης, σμήναρχος εν αποστρατεία. Θα περίμενε κανείς ένας θεσμός με σεβασμό στις παραδόσεις να χάνει σε δημοφιλία σε μια πόλη σαν την Αθήνα, που δεν είναι ακριβώς διάσημη για την καλή της σχέση με το αστικό της παρελθόν. Και όμως, συμβαίνει το αντίθετο, με αποτέλεσμα να απαιτούνται διαδικασίες ανάδειξης νέων μελών τρεις φορές τον χρόνο και όχι δύο, όπως συνηθιζόταν μέχρι σχετικά πρόσφατα. Όσο για τις γυναίκες, είναι ευπρόσδεκτες ως καλεσμένες μελών της Λέσχης είτε στο εστιατόριο είτε κατά τη διάρκεια μιας εκδήλωσης. 

Στα άδυτα ενός θεσμού-2

Απο το Λονδίνο στην Αθήνα

Η ίδρυση της Αθηναϊκής Λέσχης το 1875, στο πρότυπο των κλειστών ανδρικών clubs του Λονδίνου, είναι από πολλές απόψεις προϊόν της κοινωνικής ζωής της νεόκοπης πρωτεύουσας όπως διαμορφώνεται στα χρόνια του Γεωργίου Α΄. Η Αθήνα των 50.000 κατοίκων διαρκώς μεγαλώνει, πλούσιοι Έλληνες του εξωτερικού αποφασίσουν να χτίσουν μέγαρα στις διαρκείς επεκτάσεις της πόλης, οι ευκαιρίες για πνευματική καλλιέργεια και επαφή με τα διεθνή ρεύματα αυξάνονται. Αν και από την εποχή του Όθωνα έβρισκες στην Αθήνα λέσχες, όπως το Πράσινο Δενδρί στην αρχή της Ιεράς Οδού, καθώς και αυτή που λειτουργούσε στο ξενοδοχείο του ζεύγους Χάρτμαν απέναντι από το Πολυτεχνείο, με πελατεία συνήθως Βαυαρούς αξιωματικούς, ήταν σαφές ότι από την επαρχιακή Αθήνα έλειπε ένα «ευπρεπές» μέρος για να περάσει κανείς την ώρα του παίζοντας χαρτιά, διαβάζοντας ή απλώς κουβεντιάζοντας. 

Την πρωτοβουλία τελικά πήρε ο Μιχαήλ Μελάς, ένας εύπορος Ηπειρώτης, που είχε εγκατασταθεί στην Αθήνα από την Κωνσταντινούπολη μόλις δύο χρόνια νωρίτερα, το 1873. Ήρθε σε επαφή με άλλους επιφανείς Αθηναίους της εποχής (όπως τον καθηγητή πανεπιστημίου, μετέπειτα διοικητή της Εθνικής Τράπεζας και πρώτο πρόεδρο της Λέσχης, Παύλο Καλλιγά), τους συγκέντρωσε ένα βράδυ του Δεκεμβρίου του 1875 στο σπίτι του και υπέγραψαν το σχετικό ιδρυτικό παραστατικό. Μέχρι το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η χαρτοπαιξία συγκαταλεγόταν στις βασικές δραστηριότητες της Λέσχης, αποτελώντας παράλληλα και βασική πηγή εσόδων, όπως σημειώνει ο Α. Α. Πάλλης στην επετειακή έκδοση για τα 100 χρόνια της Λέσχης, που υπέγραψε το 1975 ο Γεώργιος Ν. Αιγιαλείδης. Μετά τον πόλεμο και καθώς οι νόμοι κατά της χαρτοπαιξίας είχαν γίνει πολύ πιο αυστηροί, η χαρτοπαιξία ατόνησε σημαντικά.

Διαδοχικές μετακομίσεις

Αρχικά, το βασικό πρόβλημα που αντιμετώπισαν οι ιδρυτές της Αθηναϊκής Λέσχης ήταν η στέγασή της. Τη λύση έδωσε ο Μιχαήλ Μελάς, παραχωρώντας ένα διαμέρισμα από το νέοδμητο τότε Μέγαρο Μελά της σημερινής πλατείας Κοτζιά. Στο Μέγαρο Μελά του Ερνέστου Τσίλλερ η Αθηναϊκή Λέσχη δεν παρέμεινε για μεγάλο διάστημα, καθώς ολόκληρο το κτίριο στέγασε στη συνέχεια το Κεντρικό Ταχυδρομείο Αθηνών (1900-1973). Ακολούθησε η προσωρινή λύση της ενοικίασης διαμερίσματος στο λιγότερο μεγαλοπρεπές Μέγαρο Πάππου στην οδό Σοφοκλέους, ενώ μετά τον θάνατο του Μιχαήλ Μελά οι κληρονόμοι του αποφασίζουν να νοικιάσουν στην Αθηναϊκή Λέσχη τη μονοκατοικία που είχε χτίσει λίγα χρόνια νωρίτερα στη γωνία των οδών Πανεπιστημίου και Λυκαβηττού (όπως λεγόταν τότε η σημερινή οδός Αμερικής). Το σπίτι, που τελικά θα περιέλθει στην ιδιοκτησία της Λέσχης το 1907, ήταν ήδη από τα πλέον πολυτελή μέγαρα της Αθήνας, ενώ διαμορφώνεται και ειδική αίθουσα ξιφασκίας, καθώς από το 1896 η Λέσχη καλλιεργεί συστηματικά το άθλημα μετά την απορρόφηση του Συλλόγου Φιλόπλων. 

Στα άδυτα ενός θεσμού-3

Διακοσμητική λεπτομέρεια από την αίθουσα μπιλιάρδου.

Αυστηρότητα και παράδοση

Η αυστηρή τήρηση του καταστατικού και ο σεβασμός των παραδόσεων μπορούσαν συχνά να γίνουν πηγή παρεξηγήσεων. Καθώς η Αθηναϊκή Λέσχη είχε ιδρυθεί στα χρόνια του Γεωργίου Α΄ και οι βασιλείς της Ελλάδας ήταν επίτιμοι πρόεδροί της, είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι επρόκειτο για έναν θεσμό μάλλον φιλομοναρχικό. Ωστόσο, τη δύσκολη περίοδο του Διχασμού, οι ισορροπίες διατηρήθηκαν πάση θυσία, προκειμένου να μην κλονιστούν οι σχέσεις ανάμεσα στα μέλη. Επίσης, η Αθηναϊκή Λέσχη γινόταν συχνά στόχος από τις πιο καυστικές πένες του Τύπου της εποχής, ως ανεπίσημο «άντρο» της εγχώριας «αριστοκρατίας».

Αλλά η Λέσχη είναι πλέον «θεσμός» της πόλης, τα μέλη της ανήκουν στην πολιτική και πνευματική ελίτ της εποχής και με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου αποφασίζεται η συνένωση με γειτονικό κτίριο της οδού Πανεπιστημίου, το οποίο είχε αγοραστεί από το 1914. Δώδεκα χρόνια αργότερα, η νέα έδρα της Λέσχης σε σχέδια των Αναστάσιου Μεταξά, Ιωάννη Αξελού και Βασίλειου Κουρεμένου, ευρύχωρη και εφοδιασμένη με νέες ανέσεις (εγκαθίσταται ανελκυστήρας, ανάμεσα σε άλλα), είναι έτοιμη να υποδεχτεί τα 700, σχεδόν πια, μέλη της σε ένα μοναδικό για την Αθήνα του 1926, περιβάλλον. Το 1936 προστίθεται και τέταρτος όροφος, προκειμένου να δημιουργηθεί μεγάλη ταράτσα που θα έδινε κάποια ανάσα τις ανυπόφορα ζεστές ημέρες του αθηναϊκού καλοκαιριού. 

Στα άδυτα ενός θεσμού-4

 

Οι πληγές της Κατοχής και το νέο κτίριο

Οι φθορές που προκάλεσε η επίταξη του κτιρίου της Λέσχης από τους Γερμανούς και στη συνέχεια από τους Άγγλους ήταν ανυπολόγιστες και η οικονομική ζημιά τεράστια. Αυτός ήταν στην πραγματικότητα ο λόγος που οδήγησε τους ιθύνοντες της Λέσχης να εξετάσουν σοβαρά το ενδεχόμενο «αξιοποίησης» του οικοπέδου, που σε απλά ελληνικά σήμαινε την κατεδάφιση των δύο ενοποιημένων μεγάρων και την ανέγερση σύγχρονου, πολυώροφου κτιρίου, που θα επέτρεπε στη Λέσχη να «εκμεταλλευτεί» εμπορικά το ισόγειο κατάστημα, αλλά και ορισμένους ορόφους, όπως και έγινε. Η κατεδάφιση άρχισε τον Ιούλιο του 1969 και η νέα οκταώροφη οικοδομή παραδόθηκε στο τέλος του 1971. 

Οι αίθουσες

Οι πιο δημοφιλείς αίθουσες βρίσκονται στον έβδομο και στον όγδοο όροφο, όπου αναπτύσσονται το λεγόμενο «Φλυαρητήριο» και το εστιατόριο. Δύο ζεστά, αρχοντικά σαλόνια και μια επιβλητική τραπεζαρία είναι στη διάθεση των μελών και των καλεσμένων τους, ενώ η αίθουσα του έκτου ορόφου φιλοξενεί τις καθιερωμένες εκδηλώσεις της Λέσχης. Εδώ θα βρείτε και την αίθουσα με το μπιλιάρδο, αλλά και την αίθουσα μπριτζ. Στον πέμπτο όροφο λειτουργεί πλήρως εξοπλισμένο γυμναστήριο και η αίθουσα ξιφασκίας. Στον ένατο όροφο βρίσκεται η ταράτσα, όπου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες λειτουργεί το εστιατόριο με συναρπαστική θέα προς την Ακρόπολη και τον Λυκαβηττό. Στο ίδιο επίπεδο λειτουργεί πολυτελής αίθουσα, στεγασμένη και κλιματιζόμενη καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. ■

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή