Θα μπορούσαμε να πούμε ότι όλα ξεκίνησαν χάρη στον Μπιλ Φερνάντεζ. Το όνομά του, φαντάζομαι, δεν χτυπάει κάποιο κουδουνάκι. Λογικό. Είναι ο πρώτος άνθρωπος που προσελήφθη από την Apple το 1976, και, κυρίως, αυτός που λίγα χρόνια νωρίτερα έφερε κοντά τους ιδρυτές της, τον Στιβ Τζομπς και τον Στιβ Βόζνιακ. Με τον πρώτο ήταν συμμαθητές στο λύκειο, με τον δεύτερο μεγάλωσαν σε απέναντι σπίτια σε μια γειτονιά του Κουπερτίνο στην Καλιφόρνια. Όταν τους σύστησε, πίστεψε ότι ίσως θα μπορούσαν να κάνουν παρέα χάρη στο κοινό τους ενδιαφέρον για τις ηλεκτρονικές συσκευές. Η Apple σήμερα αριθμεί πάνω από 120.000 υπαλλήλους και την περασμένη εβδομάδα κατάφερε να γίνει η πρώτη εταιρεία που η αξία της ξεπερνά το ένα 1 τρισ. δολάρια.
Το πρώτο logo της εταιρείας ήταν μια γκραβούρα του Νεύτωνα να κάθεται κάτω από μια μηλιά. Το είχε σχεδιάσει ο Ρόναλντ Γουέιν, το όνομα του οποίου δεν είναι τόσο γνωστό, παρά το ότι ήταν μαζί με τους δύο Στιβ ο συνιδρυτής της Apple. Μάλιστα, όντως σημαντικά μεγαλύτερός τους (ο Τζομπς ήταν 21 και ο Βόζνιακ 25) έπαιξε έναν ρόλο κηδεμόνα στα «γραφεία» της εταιρείας στο γκαράζ της οικογένειας Τζομπς. Όχι για πολύ. Πολύ γρήγορα αποφάσισε να φύγει από τη νεοσυσταθείσα εταιρεία και πούλησε το μερίδιο των μετοχών του για 800 δολάρια. Ήταν μια αστοχία που του κόστισε κάποιες δεκάδες δισεκατομμύρια.
Η Apple χρειαζόταν ένα διαφορετικό logo και ο Τζομπς προσέγγισε τον graphic designer Ρομπ Τζάνοφ, ο οποίος συνέλαβε την ιδέα του περίφημου δαγκωμένου μήλου. Για χρόνια κυκλοφορούσε η θεωρία ότι το σύμβολο αυτό παρέπεμπε στον Άλαν Τούρινγκ, τον πατέρα των σημερινών υπολογιστών, ο οποίος αυτοκτόνησε δαγκώνοντας ένα μήλο με υδροκυάνιο. Ο Τζάνοφ αποκάλυψε την αλήθεια λέγοντας ότι η δαγκωματιά («bite») ήταν ένα παιχνίδι με τον κομπιουτερίστικο όρο «byte», αλλά και ότι ήταν ένας τρόπος να φαίνεται ξεκάθαρα ότι πρόκειται για μήλο και όχι, ας πούμε, για κεράσι.
O CEO της Apple Τζον Σκάλεϊ ανάμεσα στους δύο ιδρυτές της εταιρείας, Στιβ Τζομπς και Στιβ Βόζνιακ, στην παρουσίαση ενός μοντέλου της σειράς Apple II τον Απρίλιο του 1984 στο Σαν Φρανσίσκο. © Bettmann/Getty Images/Ideal Image
Συμφωνίες και ασυμφωνίες
Ο Βόζνιακ ήταν γεμάτος ιδέες για κατασκευές, ένας αυτοδίδακτος μηχανικός υπολογιστών που μάλιστα είχε φτιάξει ένα πρωτοποριακό μηχάνημα. Το Apple I. Ο Τζομπς ήταν αυτός που κατάλαβε ότι μπορεί να υπάρχει κόσμος που θα θέλει να το αγοράσει. Όπως και έγινε. Αυτός, όμως, που έβαλε την εταιρεία στον χάρτη της αγοράς ήταν ο Μάικ Μαρκούλα, ο οποίος πείστηκε να επενδύσει 250.000 δολάρια, επιτρέποντας έτσι στους Βόζνιακ και Τζομπς να κάνουν το επόμενο βήμα. Παράλληλα, ο Μαρκούλα επέβαλε μια πολύ συγκεκριμένη εταιρική δομή και, κρίνοντας ότι οι δύο ιδρυτές της εταιρείας ήταν ακόμα άπειροι, προσέλαβε ως CEO τον Μάικλ Σκοτ. Η Apple άρχισε να μεγαλώνει και δεκάδες νέα πρόσωπα εμφανίζονταν στο προσκήνιο. Ένας εξ αυτών ήταν ο Τζεφ Ράσκιν, το μεγάλο όραμα του οποίου ήταν η δημιουργία ένας εύχρηστου και προσιτού υπολογιστή. Με αυτές τις προτεραιότητες ξεκίνησε να δουλεύει στο πρότζεκτ Macintosh – ονομάστηκε έτσι από την ποικιλία μήλων McIntosh που ήταν τα αγαπημένα του Ράσκιν.
Γύρω του δημιουργήθηκε η «ομάδα του Macintosh», ένα θρυλικό γκρουπ ατόμων αποτελούμενο από ιδιοφυείς και πρωτοπόρους προγραμματιστές όπως ο Μπάρελ Σμιθ, ο Άντι Χέρτζφελντ, ο Μπιλ Άτκινσον, ο Μπαντ Τριμπλ, ο σχεδιαστής Τζέρι Μάνοκ, η Τζοάνα Χόφμαν, που ήταν η μοναδική που ήξερε πώς να χειρίζεται τον Τζομπς (είναι η Κέιτ Γουίνσλετ στην ταινία «Jobs») και η Susan Kare που σχεδίασε μια σειρά από εμβληματικά εικονίδια και γραμματοσειρές χαρίζοντας στο πρώτο Mac την προσωπικότητα που αγάπησε ο κόσμος. Το πρότζεκτ το ολοκλήρωσε τελικά ο Τζομπς, αλλάζοντας (προς το καλύτερο, μάλλον) πολλές από τις βασικές αρχές του Ράσκιν, η φιλοσοφία του οποίου όμως σημάδεψε την εταιρεία την εποχή εκείνη. Το Macintosh 128K βγήκε στην αγορά το 1984, αποτελώντας σταθμό στην εξέλιξη των υπολογιστών και η ομάδα που το δημιούργησε έμεινε στην ιστορία για τις πρωτοποριακές της επινοήσεις.
Εν τω μεταξύ, από το 1983, είχε αναλάβει CEO ο Τζον Σκάλεϊ, μέχρι τότε πρόεδρος γνωστής εταιρείας αναψυκτικών. Μάλιστα στρατολογήθηκε από τον ίδιο τον Τζομπς, ο οποίος τον δελέασε με μια περίφημη ατάκα: «Θέλεις να πουλάς ζαχαρούχο νερό για την υπόλοιπη ζωή σου ή προτιμάς να έρθεις μαζί μου και να αλλάξουμε τον κόσμο;». Ο Σκάλεϊ προτίμησε να αλλάξει τον κόσμο, αλλά σύντομα αποδείχτηκε ότι η συνύπραξή του με τον Τζομπς ήταν άκρως προβληματική και η συνεργασία τους αδύνατη. Οι προσεγγίσεις τους στον τρόπο που έπρεπε να λειτουργεί η εταιρεία ήταν συχνά εκ διαμέτρου αντίθετες και αυτό οδήγησε τον Τζομπς στην πόρτα της εξόδου από την εταιρεία που είχε ιδρύσει εννέα χρόνια νωρίτερα.
Ο Σκάλεϊ έμεινε επικεφαλής της εταιρείας μέχρι το 1993 και μπορεί ιστορικά να χρεώνεται την αποχώρηση του Τζομπς, πιστώνεται όμως το γεγονός ότι επί των ημερών του οι πωλήσεις της εταιρείας απογειώθηκαν. Εν μέρει αυτό οφείλεται και στη δράση του άτυπου διαδόχου του Τζομπς, Ζαν Λουί Γκασέ. Η φιλοσοφία του ήταν ότι κάθε υπολογιστής Mac έπρεπε να αναβαθμίζεται και να επεκτείνεται, ενώ επέμεινε για τη δημιουργία φορητών συσκευών στις οποίες η εταιρεία θα μπορούσε να βασιστεί στο μέλλον, κάτι που επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά αρκετά αργότερα, όταν πια ο Γκασέ είχε φύγει από την Apple.
Στη σύγχρονη εποχή
Μπαίνοντας στη δεκαετία του ’90 η Apple βρέθηκε σε ένα τέλμα. Τα νέα προϊόντα της δεν είχαν την ίδια απήχηση με τα προηγούμενα, την ώρα που η Microsoft θησαύριζε χάρη στα Windows. Ο Σκάλεϊ παραιτήθηκε, ενώ ο Τζομπς ασχολιόταν με τη νέα του εταιρεία (NeXT) και ο Βόζνιακ είχε κι εκείνος αποχωρήσει πιστεύοντας ότι η Apple έχει χάσει τον δρόμο της. Σε μια κίνηση απελπισίας, ο τότε CEO Τζιλ Αμέλιο, αγόρασε την εταιρεία του Τζομπς, επαναφέροντάς τον στην Apple. Είναι το σημείο που η ιστορία της εταιρείας αλλάζει, η περίοδος της απόλυτης κυριαρχίας του Τζομπς που σταδιακά αποκτά το στάτους ενός προφήτη της ψηφιακής εποχής. Παρουσιάζεται το επαναστατικό iMac και το γράμμα «i» γίνεται το σήμα κατατεθέν μιας νέας γενιάς προϊόντων που έφερε στον κόσμο τα επόμενα χρόνια η Apple διαμορφώνοντας την εποχή μας: το iPod (και το iTunes), το iPhone, το iPad.
Πίσω από την τεράστια επιτυχία των προϊόντων αυτών κρυβόταν ο άνθρωπος που κατάφερε να δώσει σάρκα και οστά στο όραμα του Τζομπς. Ο λόγος για τον Βρετανό industrial designer Τζόναθαν Άιβ (σήμερα επικεφαλής του τμήματος σχεδιασμού της εταιρείας) που σχεδιάζει τα προϊόντα της Apple από τη δεκαετία του ‘90, ορίζοντας τι σημαίνει κομψό στον χώρο της τεχνολογίας. Η αισθητική πρόταση της Apple, με την απλότητα και την όμορφη εμφάνιση των συσκευών της, έφερε μια νέα επανάσταση – από τη στιγμή που έχουμε μαζί μας πάντα ένα κινητό τηλέφωνο, γιατί να μην είναι ωραίο; Για την προσφορά του στο ντιζάιν ο Άιβ έλαβε το 2012 τον τίτλο του ιππότη.
Ο Τζομπς πέθανε το 2011 και τον διαδέχτηκε μια προσωπική του επιλογή και ανερχόμενο στέλεχος της εταιρείας, ο Τιμ Κουκ. Σε αυτά τα επτά χρόνια ο Κουκ κατάφερε να διατηρήσει τη φιλοσοφία των προϊόντων της Apple και να τα εξελίξει μέσα στον ανταγωνισμό. Προχώρησε σε σημαντικές περιβαλλοντικές και φιλανθρωπικές δράσεις, αγκάλιασε τους ξένους υπαλλήλους του, όταν γιγαντώθηκε η ξενοφοβική ρητορική του Τραμπ και έγινε ο πρώτος τόσο αναγνωρίσιμος άνθρωπος των επιχειρήσεων που παραδέχτηκε δημόσια ότι είναι ομοφυλόφιλος. Πιθανόν δεν θα γυριστούν ταινίες για αυτόν, δεν θα «αγιοποιηθεί», όπως ο προκάτοχός του, αλλά επί της ουσίας αντικατέστησε επάξια αυτόν που ο ίδιος είχε χαρακτηρίσει «αναντικατάστατο». Ίσως ότι επί των ημερών του η αξία της Apple τριπλασιάστηκε, φτάνοντας στο ιστορικό τρισεκατομμύριο, να είναι μια απόδειξη. ■