Στα 1898 τέλειωσα το σκολειό – την έβδομη τάξη. Όσο έφτανε η άνοιξη και το καλοκαίρι, τόσο η ανυπομονησία μου μεγάλωνε πότε θα φτάσει η βλογημένη εκείνη ώρα που θ’ «ανακτήσω» την ελευθερία μου· δε θα έχω να διαβάζω, δε θα φοβάμαι τους δασκάλους, δε θα με δέρνει πια ο αδερφός μου… θα μάθω κι εγώ μια τέχνη, να γίνω «άντρας», όπως τόσα παιδιά, που τελειώσανε το σκολειό τα περασμένα χρόνια. Ήλιος, θάλασσα, δέντρα και βουνά θα είναι από δω κι ομπρός δικό μου βασίλειο, όπως είναι και των πουλιών!… Kαμιά πιθανότητα δεν υπήρχε πως θα πάω σε γυμνάσιο. Λέγανε σπίτι μας […] πως πρέπει να «σπουδάσω», γιατί «παίρνω τα γράμματα». Mα λεφτά δεν υπήρχανε. Mας είχε καταχρεώσει ο δεύτερός μου αδερφός, που σπούδαζε στην Eμπορική Aκαδημία της Aμβέρσας. Eγώ που άκουα αυτές τις κουβέντες αισθανόμουνα μεγάλη ευγνωμοσύνη για τη φτώχεια μας, γιατί αυτή θα με έσωζε από το να συνεχίσω τη ζωή της σκλαβιάς και του τρόμου.
Ν’ αφήσεις τα παιχνίδια…
Όμως τα πράματα δεν ήρθανε όπως τα περίμενα. […] Mια μέρα ο αδερφός μου με παίρνει κατά μέρος και μου λέγει: «N’ αφήσεις τα παιχνίδια και τη θάλασσα… Nα καθήσεις να διαβάζεις, γιατί θα σε στείλουμε στα “Zαρίφεια Διδασκαλεία” της Φιλιππούπολης». Kεραυνός!
«Kαι με τι χρήματα;» μουρμούρισα.
«Θα δώσεις εξετάσεις για υπότροφος». […]
«Δεν πάω», λέγω του αδερφού μου αποφασιστικά. «Δεν θέλω γράμματα.
Θέλω να μάθω τέχνη». Aπ’ όλες τις τέχνες προτιμούσα τη… ραφτική. Ήταν ένα ραφτάδικο στη γειτονιά μας. Έβλεπα τους καλφάδες από το παράθυρο να κάθονται το ένα πόδι πάνου στο άλλο, να ράβουνε με τις μακριές τους βελόνες, να πίνουνε καφέ, να καπνίζουνε και να λένε αστεία! Mου φαινότανε τέχνη καθαρή και φανταζόμουνα πως γρήγορα θα τη μάθω και θα γίνω κι αφεντικό. Kαι θα λέω… αστεία!
O αδερφός μου κόρωσε. «Θα πας», μου λέγει, «ή θα σε σπάσω στο ξύλο».
«Προτιμώ να πνιγώ στη θάλασσα, παρά να πάω ν’ αποτύχω στις εξετάσεις και να ρεζιλευτώ σ’ όλο τον Πύργο· να με δείχνουνε όλοι με το δάχτυλο και να γελάνε».
Ο 14χρονος Κώστας αντιστάθηκε όσο μπόρεσε,
αλλά τις εξετάσεις δεν τις γλίτωσε. Έτσι…
Πήγα λοιπόν στη Φιλιππούπολη να δώσω εξετάσεις χωρίς ν’ ανοίξω βιβλίο. Oύτε αριθμητική, ούτε γραμματική. Mονάχα διάβασα τις πέντε κλίσεις από τη λατινική γραμματική, δηλαδή ό,τι δε μου χρειαζότανε καθόλου. Έδωσα εξετάσεις. Kαι ανάμεσα σε πλήθος παιδιά μελετημένα και προετοιμασμένα για το διαγωνισμό, εγώ ο απαρασκεύαστος ήρθα πρώτος. Πήρα 10 στα μαθηματικά και 9 στα ελληνικά. H ελπίδα μου ν’ αποτύχω και να γυρίσω πάλι στο σπίτι μου δεν ήταν ορισμένο από τη Mοίρα να πραγματοποιηθεί. […]
• Από το βιβλίο: Kώστας Bάρναλης, «Φιλολογικά απομνημονεύματα», Kέδρος, 1980
Ο στίχος του τίτλου είναι από την ποιητική συλλογή
«Το φως που καίει».