Μέρες που μικραίνουν, νύχτες που βιάζονται να έρθουν, αυγές που καθυστερούν, θερμοκρασίες που πέφτουν με το πρώτο σύννεφο ή το πρώτο ψιλοβρόχι: όλα είναι σημάδια που δεν περνούν απαρατήρητα από τον κόσμο της άγριας φύσης.
Είναι τα σημάδια του φθινοπώρου, που της χτυπάει τοκ…τοκ… την πόρτα!
Είναι πολύ επικίνδυνο για την άγρια φύση να βρεθεί απροετοίμαστη στον ερχομό του φθινοπώρου. Πιο προνοητικά απ’ όλα είναι τα πουλιά. Αυτόν τον καιρό χιλιάδες πουλιά ταξιδεύουν προς το Νότο, στην κατεύθυνση του Ισημερινού, εκεί όπου τώρα ξεκινάει η άνοιξη. Οι παραλίες μας και οι παράκτιοι υγρότοποι είναι οι διάδρομοι μετανάστευσης που προτιμούν πολυάριθμα καλοβατικά πτηνά -πτηνά με μεγάλα πόδια, που βαδίζουν με ευκολία στις παραλίες και στους ρηχούς λασπότοπους- όπως οι λασποσκαλίδρες, οι χονδροσκαλίδρες και οι τριδάχτυλες λευκοσκαλίδρες, που ψαχουλεύουν τροφή στα λασποτόπια ή χτενίζουν την άμμο για να βρουν τις αγαπημένες τους λιχουδιές που αφήνουν πίσω τους τα κύματα.
Γεμάτα χυμό και γλύκα, ωριμάζουν αυτή την εποχή στα δάση και τ’ αγριολίβαδά μας τα βατόμουρα. Βαμμένα σε σκούρο βιολετί χρώμα που δείχνει πως έχουν «ψηθεί» στον ήλιο όσο πρέπει και απλωμένα στα εξωτερικά κλαδάκια του αγκαθωτού θάμνου, τραβάνε τους πιο ετερόκλητους πελάτες: μαυροσκούφηδες, μαυροτσιροβάκους και άλλα μικρά πουλάκια που συχνάζουν ανάμεσα στους πυκνούς θάμνους. Μεταναστευτικά πουλιά. Πάμπολλα έντομα, όπως χρυσόμυγες, σφήκες και κάθε λογής πεταλούδες. Αλλά και τη θηλυκή τιγρέ αράχνη-ζέβρα, που απλώνει τον ιστό της κοντά στους ζουμερούς καρπούς για να εκμεταλλευτεί το πηγαινέλα των φτερωτών επισκεπτών.
Ανάμεσα στους μετανάστες που συνωστίζονται στον σεπτεμβριάτικο ουρανό της Μεσογείου ξεχωρίζει μια μεγάλη κομψή φιγούρα. Μοιάζει με γιγαντιαίο αρπακτικό, αλλά τα πολύ μακριά πόδια του και ο μακρύς λαιμός του μαρτυρούν την αληθινή του ταυτότητα: είναι ο λευκός πελαργός. Στην Ελλάδα οι πελαργοί αρχίζουν να φεύγουν ένας-ένας προς τα τέλη Αυγούστου και μέχρι τον Οκτώβριο έχει φύγει και ο τελευταίος.
Στους βυθούς των θαλασσών μας, εκεί όπου το σκούρο μπλε θυμίζει μελάνι, ολοκληρώνει τώρα την αναπαραγωγική του περίοδο το μουγγρί, ψάρι όμοιο με τεράστιο χέλι. Ο Σεπτέμβρης είναι ο μήνας όπου τα μεγάλα θηλυκά μουγγριά (όσα έχουν πάνω από 2 μέτρα μήκος και 40 κιλά βάρος!) ανεβαίνουν από τα βάθη, όπου είχαν κατέβει το καλοκαίρι, για να γεννήσουν στα ρηχά τα αυγά τους. Πόσα; Σχεδόν 1.000.000!
Τα κοέλ της Νέας Ζηλανδίας, οι εξωτικοί αυτοί κούκοι με τη μακριά ουρά, εγκαταλείποντας τα νησιά του Σολομώντα στον Ειρηνικό ωκεανό όπου πέρασαν το χειμώνα τους, καταφτάνουν στην πατρίδα τους για να αναπαραχθούν. Κάνουν όμως ζαβολιές. Τοποθετούν τα αυγά τους σε φωλιές άλλων πουλιών, όπου οι θηλυκές, για κάποιον περίεργο λόγο, τα κλωσούν με ευχαρίστηση. Και όταν ο μικρός κούκος βγει απ’ το αυγό και αρχίζει να εκτοξεύει έξω απ’ τη φωλιά τους άλλους νεοσσούς, τα πραγματικά τους δηλαδή παιδιά, οι μητέρες συνεχίζουν ακόμη και τότε να τον ταΐζουν. Είναι επειδή ο μπερμπάντης φιλοξενούμενος ξέρει να μιμείται καλά τις φωνές των μικρών τους.
Για να αποφύγουν τη ζέστη και την υγρασία που επικρατούν ακόμα αυτή την εποχή στις ερήμους του Θιβέτ, τα άγρια γιακ, γιγάντια βόδια μήκους 3 μέτρων, καταφεύγουν ψηλά στα 5.000 μέτρα, στη ζώνη του αιώνιου χιονιού. Εκεί, στον καθαρό αέρα των μεγάλων υψομέτρων μπορούν να σκεφτούν για έρωτες. Τα αρσενικά εγκαταλείπουν τη μοναχική ζωή για να ενωθούν με τα θηλυκά, αλλά πριν από το ζευγάρωμα χτυπιούνται άγρια μεταξύ τους με τα κέρατά τους. Και ο ηττημένος φεύγει, πάντα, βαριά τραυματισμένος.
Αυτόν ακριβώς το μήνα, τον Σεπτέμβριο, οι άλκες, τεράστια ελαφοειδή με ακόμη πιο τεράστια κέρατα, μετακινούνται εκατοντάδες χιλιόμετρα, κάνοντας κανονική μετανάστευση για να παντρευτούν. Στα τεράστια εδάφη όπου ζουν, που απλώνονται από τη Σκανδιναβία έως τη βόρεια Ρωσία, οι αρσενικές άλκες πάνε για να ζευγαρώσουν με τις θηλυκές. Αλλά πριν, έρχονται στα χέρια, ή μάλλον στα κέρατα, με τον αντίπαλό τους για να δείξουν τη δύναμή τους: «Κοίτα πόσο δυνατός είμαι». Ευτυχώς, παρόλο που τα κέρατα ζυγίζουν πάνω από 20 κιλά, οι μάχες των αρσενικών
είναι συνήθως τσακωμοί της πλάκας.
Και τα κοάλα, τα χαριτωμένα αυτά μαρσιποφόρα της Αυστραλίας, αυτόν το μήνα ζευγαρώνουν. Κάθε αρσενικός σχηματίζει ένα μικρό χαρέμι και γίνεται ο ζηλιάρης αρχηγός του. Η κύηση διαρκεί περίπου ένα μήνα και το μικρό, που ζυγίζει σκάρτα 6 γραμμάρια -όσο βαραίνει ένα στυλό στα χέρια-, περνάει μισό χρόνο στο μητρικό μάρσιπο και τρέφεται με σκληρά φύλλα ευκαλύπτου πολτοποιημένα από
τη μαμά κοάλα.
Στον Καναδά, οι λαγοί-σφυριχτές, που ονομάζονται έτσι επειδή ζουν σε μεγάλες ομάδες και επικοινωνούν μεταξύ τους με σφυρίγματα, αυτή την εποχή είναι πολυάσχολοι με το να συγκεντρώνουν όσο γίνεται περισσότερα χορτάρια. Τα αφήνουν στον ήλιο να ξεραθούν και μετά τα μεταφέρουν σε τεράστιους υπόγειους χώρους-αποθήκες. Είναι οι προμήθειές τους για τον σκληρό χειμώνα που θα ακολουθήσει, όταν η γη θα είναι καλυμμένη με χιόνι.