Ο Έλληνας φωτογράφος Γιάννης Χατζηιωάννου ταξίδεψε στο μικρό νησάκι Havelock, στον Κόλπο της Βεγγάλης, και ανακάλυψε πόση ουσία κρύβει η απλότητα των πραγμάτων.
Τον περασμένο Φεβρουάριο, στην Κρήτη, όπου ζω τα τελευταία χρόνια, τα ποτάμια φούσκωσαν λόγω κακοκαιρίας, έπεσαν γέφυρες και καμία ανθρώπινη παρέμβαση δεν κατάφερε να περιορίσει τη δύναμη της φύσης. Θυμήθηκα τις μέρες που ταξίδευα στην Ασία πριν από έναν χρόνο και, ενώ βρισκόμουν στη Σρι Λάνκα, αποφάσισα να επισκεφθώ μια συστάδα από μικρές κουκκίδες στον χάρτη, τα νησιά Άνταμαν και Νικομπάρ, στη μέση του Κόλπου της Βεγγάλης. Ταξίδεψα αεροπορικώς στο Chennai (Mαντράς) και από εκεί ξανά αεροπορικώς στην πρωτεύουσα των νησιών, Port Blair, για να πάρω το πλοιάριο που με αποβίβασε τελικά στο Havelock, ένα μικρό νησί του συμπλέγματος αυτού με καταπράσινα τροπικά δάση, εξωτικές ακτές και χαμογελαστούς ανθρώπους.
Μικρό χωριό μέσα σε τροπικό δάσος στο νησί Havelock. (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ / g_chatzi22)
Ένας κεντρικός δρόμος ξεκινά από το λιμάνι και διατρέχει ένα μικρό κομμάτι του νησιού, ενώ το υπόλοιπο είναι μη προσβάσιμο. Οι περισσότεροι ντόπιοι εργάζονται ως αγρότες, ψαράδες και κτηνοτρόφοι, ενώ ένα μικρότερο ποσοστό απασχολείται στο εμπόριο και στον τουρισμό. Τα τροπικά δάση τούς παρέχουν τις πρώτες ύλες –φρούτα και καρπούς– και οι ίδιοι καλλιεργούν κυρίως λαχανικά. Όλα τα παραπάνω αγαθά συγκεντρώνονται το βράδυ στην κεντρική αγορά. Ελάχιστες είναι οι σύγχρονες τουριστικές μονάδες και δίπλα τους λειτουργούν μικρότερες, πιο απλές έως φτωχικές. Όσο πλησίαζα στην παραλία, τόσο πιο λιτά έμοιαζαν όλα όσα έβλεπα: καλύβες μικρές, πρόχειρα φτιαγμένες, λες και χτίστηκαν σε ένα βράδυ με υλικά που βρέθηκαν τριγύρω.
Αρχικά δεν μπόρεσα να αιτιολογήσω την κατασκευαστική προχειρότητα των καταλυμάτων –πέραν των οικονομικών λόγων– σε ένα τόσο όμορφο μέρος. Αντιθέτως, σκέφτηκα ότι οι άνθρωποι δεν έχουν επενδύσει σε αυτόν τον τόπο με τρόπο που να τους επιτρέπει να προσελκύσουν μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών. Λίγες μέρες μετά, διανυκτερεύοντας και εγώ δίπλα στη θάλασσα, σε ένα από αυτά τα μικρά καλυβάκια, κατέβηκα στην παραλία Vijay Nagar για να απολαύσω τον πρωινό μου καφέ. Το είχα παρατηρήσει και άλλα πρωινά, αλλά εκείνη τη μέρα ήταν αλλιώς: η παλίρροια είχε τραβήξει το νερό της θάλασσας μακριά. Μπορούσες να περπατήσεις έως και 2 χιλιόμετρα μέσα στο πέλαγος. Το ίδιο απόγευμα, έμαθα ότι ένα μικρό τσουνάμι είχε πλήξει τις ακτές της Ινδίας, προκαλώντας ήπιες καταστροφές σε παραθαλάσσιες περιοχές. Συνειδητοποίησα ότι κάλλιστα θα μπορούσε να συμβεί το ίδιο και στο Havelock, όπου βρισκόμουν. Ένιωσα απροστάτευτος, αλλά ταυτόχρονα άρχισα να κατανοώ ότι η λιτότητα που παρατηρούσα γύρω μου δεν ήταν τυχαίο γεγονός, αλλά επιλογή.
Η παλίρροια στην παραλία Vijay Nagar τραβάει τα νερά έως και 2 χιλιόμετρα μέσα στο πέλαγος. (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ / g_chatzi22)
Τα πάντα ήταν κατασκευασμένα λες και τα είχε ξεβράσει η θάλασσα, γιατί πολύ απλά αυτό συνέβαινε στην πράξη. Μου εξήγησαν ότι τα τσουνάμι και η δύναμη της φύσης εδώ έχουν τον πρώτο λόγο, και πως οι άνθρωποι έχουν προσαρμοστεί σε αυτές τις συνθήκες. Δεν επένδυαν στα κτίρια και στα σπίτια τους, γιατί γνώριζαν καλά ότι όλα είναι εφήμερα και μπορούν να χαθούν σε λίγα λεπτά. Το εστιατόριο του Κάρα, που επισκεπτόμασταν συχνά, είχε σχεδόν καταστραφεί από ένα μικρό τσουνάμι, τρία καλοκαίρια πριν, και είχε ξαναφτιαχτεί από την αρχή. Ίσως τελικά αυτό ήταν που έκανε τους ντόπιους να ζουν την κάθε μέρα με χαμόγελο και χαρά. Δεν ήταν δέσμιοι κανενός κτίσματος και καμιάς άνεσης, αλλά ζούσαν με τους όρους της φύσης: τους όρους που είχε θέσει ο δικός τους παράδεισος.
Ήταν ευγνώμονες για τα πιο όμορφα ηλιοβασιλέματα και ταυτόχρονα ένιωθαν δέος απέναντι στη δύναμη της φύσης. Στη δύναμη που κινεί τη γη. Αυτή η αίσθηση της ελευθερίας συντηρούσε πάντα τις φυλές που ακόμα και σήμερα ζουν στα πυκνά δάση αυτών των νησιών και με τις οποίες οι «εξημερωμένοι» ντόπιοι προειδοποιούσαν με πινακίδες τους επισκέπτες να αποφεύγουν την επαφή. Κατ’ αρχάς, για να μην προσβληθούν από κοινές ασθένειες του «πολιτισμένου κόσμου», καθώς ζώντας απομονωμένες δεν έχουν τα κατάλληλα αντισώματα, αλλά κατά βάθος για να μη μολυνθούν από τις τόσες περιττές ανάγκες που ο σύγχρονος άνθρωπος έχει επιβάλει στον εαυτό του.
Σε ολόκληρη την Ασία οι νυχτερινές αγορές αποτελούν εμπειρία για τον ταξιδιώτη. (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ / g_chatzi22)
Γνώρισα ανθρώπους που προτεραιότητά τους δεν ήταν να αποκτήσουν τμήματα γης, αλλά να φερθούν στη φύση με γενναιοδωρία και σεβασμό, ώστε να ανταμειφθούν ποικιλοτρόπως από εκείνη. Στην τροπική βλάστηση δεν κρύβονταν μόνο πεντανόστιμα φρούτα και λαχανικά, αλλά και ένα σωρό από άγνωστα σ’ εμένα βότανα και καρποί, κατάλληλα να θεραπεύσουν κάθε λογής ασθένεια. Όταν ένα πρωινό επισκέφθηκα το νοσοκομείο του νησιού για να προμηθευτώ κάποια φάρμακα, το βρήκα σχεδόν άδειο. Το δικό τους «νοσοκομείο» το ανακάλυψα τυχαία τις επόμενες μέρες, περπατώντας σε ένα χωριουδάκι: ένα μπλε σπίτι με μεγάλη αυλή, φτιαγμένο σαν τα άλλα, από ξύλο και λαμαρίνες.
Μια γυναίκα φανερά κουρασμένη, και με απροσδιόριστη για μένα ηλικία, κρατούσε ένα μωρό στην αγκαλιά της. Φαινόταν άρρωστο και το σώμα του ήταν κιτρινωπό και πρησμένο. Στο βάθος της αυλής είδα έναν άντρα να συνομιλεί με μια φιγούρα μέσα από το σπίτι. Ήταν ένα ήσυχο μέρος που δεν μου περνούσε από το μυαλό ότι ήταν πρακτικό ιατρείο, ώσπου ένας ντόπιος με κατατόπισε σχετικά. Με πληροφόρησε, λοιπόν, ότι οι κάτοικοι του νησιού και γενικότερα οι Ασιάτες δεν χρησιμοποιούν σύγχρονα φαρμακευτικά σκευάσματα.
Το δάσος δίπλα στην παραλία Radhanagar. (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ / g_chatzi22)
Τα νησιά Άνταμαν και Νίκομπαρ διαθέτουν τεράστιο φυσικό πλούτο και μια κουλτούρα παραδοσιακής πρακτικής ιατρικής που χρονολογείται από την προϊστορική εποχή και κληροδοτείται μέχρι και σήμερα από γενιά σε γενιά. Η πολύτιμη αρχαία γνώση των παραδοσιακών ιατρικών μεθόδων περιορίζεται τώρα σε ορισμένες από τις κλειστές κοινότητες και ιδιαίτερα στους απομακρυσμένους πληθυσμούς των φυλών. Αποτελεί μέρος των πολιτιστικών τους πρακτικών και παρέχει τα μέσα για τη διατήρηση της υγείας και την πρόληψη ασθενειών. Στην Ινδία, περίπου ενάμισι εκατομμύριο επαγγελματίες παραδοσιακής πρακτικής ιατρικής χρησιμοποιούν περίπου 25.000 φόρμουλες βασισμένες σε φυτά, εκ των οποίων μόνο το 10% χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική βιομηχανία. Σταδιακά αυξάνονται οι μελέτες, ώστε η σύγχρονη ιατρική να αποκτήσει παραπάνω γνώσεις σχετικά με τα παραδοσιακά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης των ιθαγενών κοινοτήτων σε διάφορες περιοχές της Ινδίας. Φεύγοντας, η γεύση που μου έμεινε από αυτό το μικρό νησί είναι ότι η φύση άλλοτε προσφέρει και άλλοτε στερεί, ακολουθώντας τη δική της πορεία, και μαζί της οι άνθρωποι μαθαίνουν να συνυπάρχουν και να γίνονται πιο σοφοί, για να επιβιώσουν.