Οι συνήθειες, οι μόδες και τα hot spots της αλλάζουν κι εκείνη μεγαλώνει, αλλά δεν ενηλικιώνεται ποτέ.
Πρωτοταξίδεψα στη Νέα Υόρκη γύρω στα είκοσι. Έμεινα στο λοφτ της φίλης μου της Ελάιζα στην Ann Street, κοντά στους Δίδυμους Πύργους. Το διαμέρισμα –μονόχωρο, ψηλοτάβανο– στεγαζόταν σ’ ένα κτίριο με βιοτεχνίες και ησύχαζε παράξενα το βράδυ, που σταματούσε το πέρα δώθε των Κινέζων υφαντουργών. Η Ελάιζα μου έμαθε να περπατάω γρήγορα, νεoϋορκέζικα, επειδή η Όλι, η σκυλίτσα της, ήταν βιαστική – τρέχαμε ξοπίσω της στην Μπρόντγουεϊ. Μου έμαθε επίσης τα καραόκε μπαρ και το Joe’s Shanghai με τα μαγικά του soup dumplings, γεμισμένα με ζωμό χοιρινού – δαγκώνεις και ρουφάς προσεκτικά, για να μην πλημμυρίσει το πιάτο σου. Μου έμαθε και την έκφραση «doggy bag», που ισούται με την περίφραση «τυλίξτε μας το φαγητό για το σπίτι», πράγμα αδιανόητο στην Αθήνα της δεκαετίας του 1980, όπου πέταγες χωρίς δεύτερη σκέψη τα περισσεύματα.
Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Οι Δίδυμοι κατέρρευσαν, η Ελάιζα μετακόμισε στην Ελλάδα – θυμάμαι ακόμη τη σπασμένη φωνή της στο τηλέφωνο, το βήξιμο στο ακουστικό, το 2001 δεν είχαμε WhatsApp. Όσο για το Joe’s Shanghai, άνοιξε ένα παράρτημα στο κέντρο του Manhattan.
Μοιάζει οξύμωρο σε μια τόσο θορυβώδη πόλη, αλλά υπάρχει κι αυτό: Meditation Parade. (Φωτογραφία: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΜΠΙΤΗ)
Τα επόμενα χρόνια, η γλύπτρια Ζωή Κεραμέα μας ξεναγούσε στην πόλη με μια ολόδική της αίσθηση κατεπείγοντος: έπρεπε να δούμε κάτι νέο, είτε επρόκειτο για το γιαπωνέζικο εστιατόριο En, είτε για το Eataly, ένα ευγενές mall ιταλικής διατροφής, με πίτσα, τρούφες και prosecco, είτε για τη νέα έκθεση στο ΜoΜΑ ή τις γκαλερί που ξεφύτρωναν στο Chelsea σαν μανιτάρια. Η Ελένη μάς μύησε στον κόσμο των σόου – η μόνη Ελληνίδα χορεύτρια μπουρλέσκ που έχω συναντήσει στη ζωή μου, μια μυθιστορηματική γυναίκα, ταυτόχρονα μητέρα και σοουγούμαν, και συγγραφέας. Και η κόρη μας μας μύησε άθελά της στην παράξενη γοητεία των μιούζικαλ: είδαμε την Άννυ, τη Μαίρη Πόπινς που κατέβαινε με την ομπρέλα της από το ταβάνι, τον Σπάιντερμαν, την οικογένεια Άνταμς.
Ό,τι μάθαμε το μάθαμε χάρη σε φίλους. Ο Νίκος Αλεξίου, καθηγητής στο Queens College, μας πήγαινε στο Ground Zero για να διαπιστώσουμε την πρόοδο των εργασιών: στην αρχή τα σωθικά και το χώμα, έπειτα σκαλωσιές, τέλος το μνημείο. Σταματούσαμε στο Caffe Reggio του Greenwich Village, εκεί όπου οι Αμερικανοί μυήθηκαν στον αυθεντικό καπουτσίνο από τον Ντομένικο Παρίζι, με την ιστορική μηχανή εσπρέσο του 1902 να φιγουράρει ακόμη πάνω στον πάγκο. Στα πιο πρόσφατα ταξίδια μου, η Bάγια με πήγε στο Jora, ένα γνήσιο περουβιάνικο του Long Island, κι ο ποιητής Έρικ Γκαμαλίντα στο Grand Bazaar, την κυριακάτικη υπαίθρια αγορά αντικών της Columbus Avenue. Η διευθύντρια του Paris Review, Έμιλι Νέμενς, μου έδωσε ραντεβού στο φασαριόζικο μπαρ Campbell Apartments. Όσο για την Κάρεν Έμεριχ, τη μεταφράστρια των βιβλίων μου στην Αμερική, με πήγαινε πάντα σε μερικά από τα πιο παράξενα μέρη που ξέρω: όπως το Βurger Joint, αυτό το μικροσκοπικό ταραντινικό χαμπουργκεράδικο, κρυμμένο πίσω από μια βελούδινη κουρτίνα στο πολυτελές ξενοδοχείο Park Meridien.
Καθώς τα χρόνια περνούσαν, οι ζώνες ενδιαφέροντος μετατοπίζονταν. Οι γκαλερί κατέβηκαν σύσσωμες στο Chelsea, το Spanish Harlem αναβαθμίστηκε και πάνω σε μια παλιά σιδηροδρομική γραμμή του Lower West Side σχεδιάστηκε το High Line: μια υπέργεια διαδρομή μερικών χιλιομέτρων με βλάστηση, ξύλινες ξαπλώστρες και εγκαταστάσεις έργων τέχνης, που σήμερα συνδέει νοητά το Whitney με τα νεόδμητα Hudson Yards.
Ησυχία και βιολογικές καλλιέργειες στη Union Square. (Φωτογραφία: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΜΠΙΤΗ)
Η Union Square καθάρισε κάπως από ναρκωτικά και γέμισε με βιολογικό κέιλ και τυριά που έρχονται κατευθείαν από φάρμες των Hamptons. Μετά τα ντάινερ με τα χάμπουργκερ και τα ντόνατς, και τo ακριβό σιτεμένο rib steak, οι Νεοϋορκέζοι ανακάλυψαν τη γυμναστική και την υγιεινή διατροφή. Juicing, φυτική πρωτεΐνη, cross fit και άγιος ο Θεός. Πουτίγκα με σπόρους τσία για πρωινό, μάτσα με γάλα καρύδας στο διάλειμμα της δουλειάς και το περίφημο cbd, τουτέστιν κανναβιδιόλη (που τη βρίσκεις στις αγορές βιολογικών, στα καφέ, αλλά και στα pet shops, αφού μερικές σταγόνες cbd χαλαρώνουν και τους πιο υστερικούς σκύλους). Πέρυσι, άνοιξε και το πρώτο gender fluid κατάστημα ρούχων (εμείς παλιά τα λέγαμε unisex).
Ακούγεται ειρωνικό, αλλά δεν είναι: δεν πρόκειται μόνο για την πλήξη μιας υπερκαταναλωτικής κοινωνίας, που ανακαλύπτει συνεχώς κάτι καινούργιο για να διασκεδάζει. Πρόκειται επίσης για την ποιητική πίστη στη δυνατότητα μιας νέας αρχής.
Αυτό το μυρμήγκιασμα ελευθερίας και τρέλας που προκαλεί η Νέα Υόρκη το ένιωθα ακόμη και με την τετράχρονη κόρη μου γραπωμένη σαν μαϊμουδάκι στον γοφό, στο υπαίθριο βιβλιοπωλείο του Bryant Park, πίσω από τη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης. Νιώθω την ίδια ένταση και σήμερα, χρόνια μετά, όταν τρέχω να προλάβω την Αν Κάρσον: μου γράφει τελευταία στιγμή πως έχει μία ωρίτσα για καφέ πριν πάει για μάθημα spinning, σε ένα γυμναστήριο δίπλα στο New York University. Mόνο στη Νέα Υόρκη αυτή η μυθική φιλόλογος και ποιήτρια θα μπορούσε να ιδρώνει πάνω σε ένα στατικό ποδήλατο και κανείς τριγύρω να μη νοιάζεται.
Η Νέα Υόρκη σε κάθε ταξίδι είναι Νέα. Αλλιώτικη. Παρότι διατηρεί αναλλοίωτο τον πυρήνα της, τη μεγάλη υπαρξιακή αντήχηση που προσφέρει, την αίσθηση ότι σε αυτή τη ζωή είμαστε βαθιά μόνοι μας, αλλά και ταυτόχρονα έτοιμοι να συναντήσουμε τους άλλους – χιλιάδες, εκατομμύρια άλλους που βαδίζουν κατά πάνω μας στην Πέμπτη Λεωφόρο με γυαλιά ηλίου, μεγάλα καπέλα, μικρά τσιουάουα, δήθεν αδιαπέραστοι, αλλά κατά βάθος εύθραυστοι κι έτοιμοι να ξεχειλίσουν σαν soup dumpling.
Βόλτα στο High Line. (Φωτογραφία: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΜΠΙΤΗ)
Συμβαίνει αυτό που γράφει ο Φιτζέραλντ στον «Μεγάλο Γκάτσμπι»: «Την πόλη, όταν τη βλέπεις από τη γέφυρα Κουίνσμπορο, είναι σαν να την αντικρίζεις πάντα για πρώτη φορά, στην πρώτη της άγρια υπόσχεση όλου του μυστηρίου και της ομορφιάς του κόσμου». Αυτό το μυστήριο και την ομορφιά θα ήθελα να περιγράψω. Τη Νέα Υόρκη ως μυθιστορηματικό χαρακτήρα. Μοιάζει με τους ήρωες του Bildungsroman, εφήβους που μεγαλώνουν και παλεύουν να ωριμάσουν μέσα από τις περιπέτειές τους. Με τέτοιους όρους θα έπρεπε να περιγράφουμε τις αλλαγές στην πιο εφηβική πόλη που υπάρχει από καταβολής πολεοδομίας. Παρά τις τόσες περιπέτειες, τις αλλαγές στη ρυμοτομία, στις συνήθειες, στα τοπόσημα, η Νέα Υόρκη δεν μεγαλώνει. Ή μάλλον μεγαλώνει: δεν ενηλικιώνεται.
Αν η Νέα Υόρκη ήταν ξενοδοχείο
Θα ήταν το Roger Smith, όπου κάθε χρόνο φιλοξενούνται οι συγγραφείς του Voices Literary Festival. Στο ασανσέρ πιθανότατα θα συναντούσατε την Αρουντάτι Ρόι ή τον Ιαν Μακ Γιούαν. Θα άξιζε να ζητήσετε γωνιακό δωμάτιο, επειδή οι γυάλινοι τοίχοι κάνουν τον επισκέπτη να νιώθει ότι πετάει ανάμεσα σε ουρανοξύστες. Το ίδιο παρατήρησα και στο Hyatt House φέτος, ένα μικρό, σχετικά οικονομικό ξενοδοχείο της γνωστής αλυσίδας στην κορεάτικη γειτονιά: στα γωνιακά δωμάτια παθαίνεις ίλιγγο ατενίζοντας την κορυφή του Empire State Building. Κι αν θέλεις να δεις όλη τη Νέα Υόρκη χωρίς να περιμένεις σε ουρές μυθικών κτιρίων, ανεβαίνεις στο γυμναστήριο και η θέα σού κόβει την ανάσα.
Για όποιον αντέχει το κόστος του Plaza, δεν υπάρχει τίποτα πιο εμβληματικό. Κάθε χρόνο αυξάνονται τα καταστήματα και τα εστιατόρια στο υπόγειο. Φέτος ανακάλυψα στα σωθικά του κι ένα κατάστημα αφιερωμένο στην Ελοΐζ, την ηρωίδα-έμβλημα του ξενοδοχείου, η οποία σύμφωνα με την αχαλίνωτη φαντασία της Κέι Τόμσον ζούσε στο Πλάζα με τη χελώνα και την νταντά της. Παράδεισος αυτή η μπουτίκ για τα κοριτσάκια του Δημοτικού! Για τους γονείς, παράδεισος είναι το μπαρ του ισογείου.
• Roger Smith Hotel, 501 Lexington Ave., rogersmith.com
• The Plaza, 5th Ave. at Central Park South, theplazany.com
Αν ήταν μουσείο
Θα ήταν το νέο Whitney, που εγκαινιάστηκε το 2015 και στη φετινή Μπιενάλε παρουσιάζει ισάριθμους άντρες και γυναίκες καλλιτέχνες σε μια «κομψή, αλλά ασφαλή εκπροσώπηση του παρόντος», όπως γράφουν οι κριτικοί. Πράγμα που σημαίνει ότι η επαναστατικότητα μάλλον εξαντλείται στα θέματα φύλου. Ακούγεται ότι δεν άνοιξε (καλλιτεχνική) μύτη με την αποκάλυψη ότι ένας από τους θεματοφύλακες του μουσείου είναι CEO της Safariland, που πουλάει χειροβομβίδες και δακρυγόνα.
Αλλά η Νέα Υόρκη θα μπορούσε να είναι το Μουσείο Νoguchi στο Queens, αφιερωμένο στα γλυπτά, στα έπιπλα και στα αρχιτεκτονικά σχέδια του μεγάλου Ιάπωνα-Αμερικανού καλλιτέχνη.
• Whitney Museum of American Art, 99 Gansevoort St., whitney.org
• Noguchi Museum, 9-01 33rd Rd, Queens, noguchi.org
Αν ήταν περιοχή
Το θεαματικό εσωτερικό του The Shed, στα Hudson Yards. (Φωτογραφία: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΜΠΙΤΗ)
Θα ήταν για τους μεν τουρίστες τα Hudson Yards, για τους δε ντόπιους το East Village. Η ιδιωτική ανοικοδόμηση στα Yards ταράζει τους Νεοϋορκέζους, η Ζωή Κεραμέα μάς λέει πόσο σοκάρονται όλοι με την επίδειξη πλούτου στα νέα αυτά κτίρια. Το «The Shed» είναι ένας πολυχώρος-φυσαρμόνικα, που μεγαλώνει και μικραίνει σαν πολυμορφικό αυτοκίνητο ανάλογα με τις ανάγκες. Εκεί είδαμε τον Απρίλιο τη θεατρική παράσταση «Norma Jeane Baker of Troy», με τον Μπεν Ουίσοου και τη Ρενέ Φλέμινγκ σε λιμπρέτο Αν Κάρσον – συγκλονιστικοί ηθοποιοί, αλλά το ποίημα που συνδέει την ωραία Ελένη με τη Μέριλιν ήταν σαφώς πιο ενδιαφέρον από την παράσταση.
Αν ήταν γλυπτό
Το περίφημο Vessel. Οι αντανακλάσεις θυμίζουν έργο του Anish Kapoor. (Φωτογραφία: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΟΥΜΠΛΕΚΑΣ)
Για τους τουρίστες θα ήταν μάλλον το Vessel του Βρετανού ντιζάινερ Τόμας Χέδεργουικ, ένα περίτεχνο αγκυλωτό «αυγό» 46 μέτρων, γεμάτο σκάλες, στο Hudson Yards. Προσφέρει μοναδική θέα στον ποταμό Hudson. Για τους ντόπιους, μάλλον το Brick House, ένα γιγαντιαίο, καθηλωτικό μπούστο της Σιμόν Λi στο High Line, που απεικονίζει μια μαύρη γυναίκα χωρίς μάτια, με σαρκώδη χείλη, πλεξούδες και μια φούστα που θυμίζει πήλινο σπίτι.
Αν ήταν πλατεία ή πάρκο
Θα ήταν το Central Park, για τρέξιμο, πικνίκ ή βαρκάδα. Για τους εραστές των μικρών διαστάσεων θα ήταν το Bryant Park, στο Μανχάταν, ένα οικοδομικό τετράγωνο με περιποιημένο γκαζόν. Τριγύρω κλασικές, μεταλλικές καρέκλες με δικηγόρους που κάνουν διάλειμμα μασουλώντας σάντουιτς αστακού και σαλάτες, μοναχικά κορίτσια που διαβάζουν και παρέες φοιτητών που αφήνουν το τυρί της πίτσας να παγώσει, επειδή παθιάζονται με τη συζήτηση.
Central Park. Σέλφι μπροστά στις τουλίπες. (Φωτογραφία: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΟΥΜΠΛΕΚΑΣ)
Αλλά και το Socrates Sculpture Park στο Queens, με τη γλυπτική να αναπνέει στους κήπους απτή, ολοζώντανη, με σπίτια και φράχτες που κυματίζουν, σαν να τα βλέπεις όλα με δακρυσμένα μάτια.
Αν ήταν σούπερ μάρκετ
Θα ήταν το Whole Foods, που έχει κατακλύσει κάθε γωνία του Μανχάταν προσφέροντας το τρισάγιο: ταχίνι, αβοκάντο και ψωμί χωρίς γλουτένη.
Το Park Slope Food Co-Op στο Brooklyn είναι ένα αυτοδιαχειριζόμενο σούπερ μάρκετ με σούπερ τιμές. Ψωνίζεις μόνο αν σε καλέσουν οι φίλοι σου που είναι μέλη. Αγοράζουν τα πάντα σε μισή τιμή, αλλά δουλεύουν κιόλας εκεί: στο ταμείο, στη διαλογή, στις τουαλέτες. Μέχρι και η συγγραφέας Νικόλ Κράους εργάζεται στο Co-Op.
Για όσους θέλουν να κυκλοφορούν με ωραίες χάρτινες σακούλες, υπάρχει πάντα η κλασική αξία του Dean and Deluca. Είναι η μπουτίκ των σούπερ μάρκετ με σούσι, φρέσκα λουλούδια και σοκολάτες όλων των ειδών.
• Whole Foods Market, eu.wholefoodsmarket.com
• Park Slope Food Co-Op, foodcoop.com
• Dean & Deluca, deandeluca.com
Αν ήταν διαδρομή
Θα ήταν η διαδρομή με το φέρι από την 34η οδό έως το Long Island, στην ξύλινη προκυμαία, από την οποία αντικρίζεις το φωταγωγημένο Μανχάταν.
Αν ήταν νησί στο νησί
Η πιο εντυπωσιακή υπέργεια μετάβαση: στο Roosevelt Island με τελεφερίκ. (Φωτογραφία: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΟΥΜΠΛΕΚΑΣ)
Θα ήταν το Roosevelt Island, μια στενή λωρίδα γης που προσεγγίζεται με αυτοκίνητο μέσω της ομώνυμης γέφυρας, με φέρι, αλλά και με τελεφερίκ. Πρώην άσυλο ανιάτων, είναι σήμερα γεμάτο με κερασιές και λόφους και ορίζεται από το Πάρκο των Τεσσάρων Ελευθεριών (Franklin D. Roosevelt Four Freedoms State Park), ένα μνημείο του αρχιτέκτονα Λούις Καν, αφιερωμένο στον περίφημο λόγο του Ρούσβελτ για τις τέσσερις βασικές ελευθερίες.
Αν ήταν γυμναστική
Θα ήταν yoga στους Jivamukti, που έφεραν στη Union Square έναν συνδυασμό άσκησης, πνευματικότητας και μουσικής. Η naked yoga (ναι, υπάρχει και αυτό), επειδή μόνο η γύμνια δείχνει στους Νεοϋορκέζους πόσα κρύβονται κάτω από τα ωραία τους ρούχα. Αλλά και Bikram yoga, σε στούντιο όπου ο ιδρώτας ρέει ποτάμι. Για τους σκληροπυρηνικούς, 60 λεπτά στο στούντιο της Tracy Anderson, ένα από τα πιο απαιτητικά προγράμματα εκγύμνασης που δοκίμασα ποτέ, σε θερμαινόμενο δωμάτιο. Ανελέητη μουσική, ανελέητη άσκηση. Η γυμναστική της Γκουίνεθ Πάλτροου.
• Tracy Anderson Studio, tracyanderson.com
• Jivamukti Yoga School, jivamuktiyoga.com
Aν ήταν εκδρομή
Θα ήταν μια καθημερινή στο Coney Island ή ένα Σάββατο στη Rockaway Beach, στο Queens, για περίπατο στην άμμο ανάμεσα στα ξεβρασμένα κοχύλια.
Αν ήταν φαγητό
Smorgasburg: η πεμπτουσία του φαγητού δρόμου στο Βrooklyn. (Φωτογραφία: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΜΠΙΤΗ)
Θα ήταν κλασικό μεσημεριανό στο Oyster Bar, στο Grand Central, για στρείδια Ροκφέλερ με αχνιστό σπανάκι και κρέμα. Η αναμονή στην ουρά του Momofuku, που δεν διαρκεί τόσο πολύ τώρα που το εστιατόριο δεν είναι η τελευταία λέξη της μόδας. Το βράδυ, δείπνο στο ABC cocina, το νέο εστιατόριο του βραβευμένου σεφ Ζαν-Ζορζ Βoγκενρίχτεν, μέσα σε ένα παλιό λαϊκό κατάστημα χαλιών (σαλάτα με ψητά παντζάρια, φράουλες και τσίλι ή άσπρα σπαράγγια με φέτα και ταρτάρ τόνου με τσιπότλε αγιολί). Ή στο εξαίσιο κορεάτικο Gaonnuri, κρυμμένο στον 39ο όροφο ενός ουρανοξύστη (1250 Broadway Avenue), για μπάρμπεκιου και τηγανητά μανιτάρια πορτομπέλο και σαλάτες με βινεγκρέτ ανανά, αλλά κυρίως για τη φωταγωγημένη πόλη τριγύρω. Πιο απλές λύσεις η νεοσύστατη Little Spain στα Hudson Yards, με πατάτας μπράβας, τάπας κάθε είδους και πωλητές που μιλάνε μόνο ισπανικά. Και τις Kυριακές το υπαίθριο Smorgasburg στο Brooklyn, μια γιορτή πολυεθνικού φαγητού δρόμου με πάγκους, γρασίδι και θέα στο Μanhattan.
• Momofuku, διάφορα locations, momofuku.com
• ABC cocina, 38 East 19th St, abchome.com
• Gaonnuri, 1250 Broadway, gaonnurinyc.com
• Mercado Little Spain, 10 Hudson Yards, littlespain.com
• Smorgasburg, East River State Park, 90 Kent Ave, smorgasburg.com
• Grand Central Oyster Bar & Restaurant, Lower Level, Grand Central Terminal, 89 East 42nd Street, oysterbarny.com
Αν ήταν ποτό
Θα ήταν απεριτίφ στο ξενοδοχείο The Jane. Ή χυμός αποτοξίνωσης στο Juice Generation, που προσφέρει επίσης shots για γρίπη και σπιτικό σιρόπι για τον βήχα με σιρόπι καγιέν και μέλι.
• The Jane, 113 Jane St, thejanenyc.com
• Juice Generation, σε διάφορα locations στην πόλη, juicegeneration.com
Αν ήταν βιβλιοπωλείο
Μια φράση του Μπόρχες στις τουαλέτες του βιβλιοπωλείου Μc Nally Jackson. (Φωτογραφία: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΟΥΜΠΛΕΚΑΣ)
Θα ήταν το Strand, για όσους θέλουν να χάσουν τον εαυτό τους μέσα στις αίθουσες-λαβυρίνθους, και το Mc Nally Jackson, για όσους θέλουν να τον βρουν σε ένα ανεξάρτητο βιβλιοπωλείο με αυστηρές βιβλιοφιλικές επιλογές. Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε τις τουαλέτες. Ο Μπόρχες μιλάει (ή μάλλον παραμιλάει) από τα μεγάφωνα. Παντού στο φλούο δωμάτιο, πάνω από τις βρύσες, εγχάρακτοι καθρέφτες με φράσεις του μεγάλου Αργεντινού.
• Strand Book Store, 828 Broadway, strandbooks.com
• Mc Nally Jackson, 52 Prince St, mcnallyjackson.com