Ταξιδέψαμε έως το Νόβι Σαντ, τις ημέρες του EXIT Festival. Χορέψαμε, τραγουδήσαμε και ανακαλύψαμε μια πόλη με παλμό.
Η βροχή άρχισε την ώρα που ο κόσμος περνούσε τις πύλες για να φτάσει στην κεντρική σκηνή, όπου σε λίγη ώρα θα εμφανίζονταν οι Cure. Δεν αποθάρρυνε ωστόσο ούτε τους πιτσιρικάδες, που είχαν έρθει για να ζήσουν την εμπειρία μιας συναυλίας από το θρυλικό συγκρότημα, ούτε τους μεγαλύτερους, που ήρθαν για να ξαναθυμηθούν τη νιότη τους. Όλοι παρέμειναν βρεγμένοι επί περίπου δυόμισι ώρες, σε μια εμφάνιση που είχε τη γνωστή τελειότητα και θεατρικότητα της βρετανικής μπάντας, αλλά και αρκετό χιούμορ.
Το EXIT Festival, το οποίο σταθερά συγκεντρώνει στο line-up του μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της διεθνούς σκηνής από διαφορετικά μουσικά είδη –τόσο avant-garde όσο και mainstream–, πραγματοποιήθηκε φέτος για 19η χρονιά από 4 έως 7 Ιουλίου στο Νόβι Σαντ, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Σερβίας. «Γεννήθηκε» το 2000 από την ανάγκη των νέων να κάνουν κάτι καλό στον τόπο τους και να εκφραστούν, έπειτα από χρόνια απομόνωσης και καταπίεσης υπό το καθεστώς Μιλόσεβιτς, αλλά και μετά τα όσα δυσάρεστα είχαν συμβεί στη γειτονιά των Βαλκανίων. Σήμερα, Σέρβοι, Κροάτες, Μαυροβούνιοι και οι άλλες 26 εθνότητες που ζουν στην ευρύτερη περιοχή του Nόβι Σαντ κομπάζουν από περηφάνια λέγοντας: «Ήμουν και εγώ την πρώτη χρονιά του ΕΧΙΤ». Περηφάνια που σε κάνει να αντιλαμβάνεσαι πόσο σημαντικό υπήρξε εν τέλει αυτό που δημιούργησε μια παρέα τριών φοιτητών του Πανεπιστημίου του Nόβι Σαντ, ως «σημαία» κουλτούρας για τη νεολαία της χώρας, και το οποίο εξελίχθηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα υπαίθρια μουσικά-χορευτικά φεστιβάλ της Ευρώπης, αναδεικνύοντας παράλληλα την πόλη σε τουριστικό προορισμό. «Σήμερα, τα φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο πρέπει να χρησιμοποιούν τη δύναμη της φωνής τους για να μιλήσουν για τα προβλήματα της ανθρωπότητας», λέει ο Ducan Kovacevic, ένας από τους ιδρυτές του, προτάσσοντας τον ακτιβιστικό ρόλο του ΕΧΙΤ.
Στιγμιότυπο από την εμφάνιση των Cure.
Από τη δεύτερη χρονιά, το φεστιβάλ πραγματοποιείται στο ιστορικό φρούριο Petrovaradin του 18ου αιώνα. Διαρκεί τέσσερις μέρες και μέσα στο κινηματογραφικό σκηνικό του στήνονται τέσσερις βασικές σκηνές, αλλά και μικρότερα sets. Ο οχυρωματικός χαρακτήρας του κάστρου, εκτός από τη μοναδική ατμόσφαιρα στις εκδηλώσεις, προσφέρει και τις κατάλληλες συνθήκες από άποψη ακουστικής, επιτρέποντας να πραγματοποιούνται ταυτόχρονες συναυλίες, η μία σχεδόν δίπλα στην άλλη, χωρίς προβλήματα στις μετακινήσεις και παρεμβολές στον ήχο. Μουσικά το EXIT φημίζεται για τους καλλιτέχνες, τα γκρουπ και τους DJs που προσκαλεί, οι οποίοι εκπροσωπούν όλα τα είδη. Όσοι αγαπούν τη ραπ είχαν την ευκαιρία να δουν τον Βρετανό Skepta στα καλύτερά του. Οι φαν της ηλεκτρονικής μουσικής απόλαυσαν τον δεξιοτέχνη των dexx, Αμερικανό Jeff Mills, τον Βερολινέζο Paul Kalkbrenner και το «φαινόμενο» Peggy Gou, την Κορεάτισσα DJ που με τις μείξεις της έχει καταφέρει να ξεχωρίσει διεθνώς, τον Βρετανό Carl Cox, αλλά και τον Βόσνιο Solomun. Όσοι είχαν πιο ροκ ακούσματα ευχαριστήθηκαν με τους Αμερικανούς Greta Van Fleet, ενώ οι φαν της Indie folk, Indie pop και Indie rock σκηνής με τον Tom Walker. Kάποιοι άλλοι, πάλι, ανακάλυψαν τους Σέρβους Van Gogh.
Υπάρχουν όμως και οι clubbers, που φτάνουν στο Petrovaradin από όλο τον κόσμο για την Dance Arena, πίσω από την κεντρική σκηνή, χωρητικότητας 25.000 ατόμων. Θα τους δείτε να ανεβαίνουν το βράδυ στο φρούριο με τα γυαλιά ηλίου και τα καπέλα στο κεφάλι, προετοιμασμένοι να υποδεχτούν το ξημέρωμα από το συγκεκριμένο σημείο, έπειτα από ολονύχτιο χορό. Θεωρείται κορυφαία εμπειρία του φεστιβάλ. Στιλιστικά θα δείτε από ροκ εμφανίσεις μέχρι παιδιά των λουλουδιών, με στεφάνια στο κεφάλι και εκκεντρικά face painting στο πρόσωπο, αλλά και νεαρά κορίτσια με καθόλου βολικές –για το ανώμαλο έδαφος– πλατφόρμες ή σαγιονάρες και τσάντες τύπου Chanel.
Ένα φεστιβάλ-προορισμός
Με 200.000 ανθρώπους να περνούν σταθερά τα τελευταία δύο χρόνια από την πόλη τις ημέρες διεξαγωγής του –οι Cure είχαν την πρώτη μέρα 56.000 άτομα–, το EXIT έχει καταφέρει να αναδείξει το Νόβι Σαντ σε προορισμό 365 ημέρες τον χρόνο. «Έχει δώσει σημαντική ώθηση στην τουριστική προβολή της πόλης, καθώς πολλοί από τους επισκέπτες του επιστρέφουν για να συναντηθούν με φίλους που έκαναν εδώ, αλλά και για να γνωρίσουν την ευρύτερη περιοχή. Επίσης, μιλούν για την πόλη στους φίλους και στις οικογένειές τους, οι οποίοι με τη σειρά τους τη βάζουν στην ταξιδιωτική ατζέντα τους», παρατηρεί ο Kovacevic. «Επιπλέον το φεστιβάλ έχει βοηθήσει τους νέους της περιοχής να είναι ενεργοί και συνειδητοποιημένοι. Να εστιάζουν στο μέλλον μέσα από δράσεις που γίνονται στον τόπο τους και βοηθούν την περαιτέρω ανάπτυξή του». Ο ίδιος πιστεύει πολύ στις συνέργειες. Θεωρεί ότι όλα τα ευρωπαϊκά φεστιβάλ πρέπει να συνεργάζονται ώστε να εξελίσσονται, αλλά και για να δίνουν φωνή στους νέους. «Το EXIT ήθελε να δώσει μια διέξοδο στη νεολαία – αυτό δηλώνει άλλωστε και το όνομά του. Στόχος μας ήταν να ενώσουμε μέσω της μουσικής τους νέους της περιοχής των Βαλκανίων, η οποία καταστράφηκε από τους πολέμους τη δεκαετία του 1990. Με τον καιρό αναλάβαμε, ωστόσο, μεγαλύτερη και σημαντικότερη κοινωνική δράση, όπως την παγκόσμια εκστρατεία κατά του trafficking σε συνεργασία με το MTV, την προώθηση αιτημάτων για να καταργηθεί η βίζα ανάμεσα στις χώρες της περιοχής, διάφορες φιλικές προς το περιβάλλον πρωτοβουλίες, κ.ά. Το φεστιβάλ δεν επιδιώκει μόνο τη διασκέδαση, αλλά και τον προβληματισμό», καταλήγει.
Στον δρόμο που άνοιξε το EXIT, oι φοιτητές του Πανεπιστημίου του Νόβι Σαντ δημιούργησαν το 2009 το Youth Festival, που προηγείται χρονικά κατά μία εβδομάδα του EXIT και στο οποίο συμμετέχουν νέοι από όλη την Ευρώπη, oι οποίοι ανταλλάσσουν καινοτόμες ιδέες και στρατηγικές σε διάφορα πεδία: επιστήμες, αρχιτεκτονική, γαστρονομία, πολιτισμό. Οι ενέργειες αυτές είχαν τέτοια δυναμική, ώστε το Νόβι Σαντ θα είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021, παρότι η Σερβία δεν ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και αυτό είναι κάτι που συμβαίνει πρώτη φορά.
Το Νόβι Σαντ με μια ματιά
Οδηγώντας στον αυτοκινητόδρομο από το Βελιγράδι για το Νόβι Σαντ (94 χλμ.), αναρωτιέσαι πού βρίσκονται τα περίφημα βουνά της Βοϊβοντίνα (Vojvodina), που τελικά ξεπροβάλλουν στον ορίζοντα λίγο πριν φτάσεις στην πόλη. Σε όλη τη διαδρομή η γη είναι εντελώς επίπεδη και το μόνο που βλέπεις γύρω σου είναι εκτάσεις με καλαμπόκια από τη μία πλευρά και ηλιοτρόπια από την άλλη. Η εύφορη γη της επαρχίας, πρωτεύουσα της οποίας είναι το Νόβι Σαντ, υπήρξε συχνά αντικείμενο διεκδικήσεων με πολλές πληθυσμιακές αναμορφώσεις, οι οποίες δικαιολογούν τις 26 εθνότητες που ζουν στην περιοχή.
Βουτιές πολιτισμού
Η πλατεία Ελευθερίας, στο κέντρο του Νόβι Σαντ, με το εμβληματικό κτίριο του δημαρχείου. (Φωτογραφία: VISUALHELLAS.GR)
Η πόλη του Νόβι Σαντ απλώνεται στις δύο όχθες του Δούναβη και η καρδιά της χτυπά στους πεζόδρομους γύρω από την πλατεία Ελευθερίας (Slobode Trg), στην παλιά πόλη, όπου δεσπόζουν ο Καθεδρικός (Ναός της Μαρίας), στολισμένος με όμορφα βιτρό και ένα αρμόνιο του 1895 που παίζει ακόμα σε συναυλίες, και το ιστορικό κτίριο του δημαρχείου με το καμπαναριό, την καμπάνα του οποίου έλιωσαν οι κάτοικοι στον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο για να κατασκευάσουν πολεμικό υλικό. Περπατώντας από εδώ μέχρι την οδό Dunavska, γνωστή και ως «Δρόμο των Μουσείων», θα δείτε το εντυπωσιακό Επισκοπικό Μέγαρο, αλλά και δεκάδες καφέ, μπαρ, εστιατόρια και εμπορικά μαγαζιά, γεμάτα κόσμο σχεδόν όλες τις ώρες της μέρας.
Η πόλη είναι πλούσια σε παράδοση και πολιτισμό, με πολλά μουσεία, γκαλερί, ινστιτούτα και επιστημονικά-ερευνητικά κέντρα. Ξεχωρίζουν το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Βοϊβoντίνα (Muzej Savremene Umetnosti Vojvodine), με έργα από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και τον 21ο αιώνα, το Μουσείο της Βοϊβοντίνα (Muzej Vojvodine), με εκθέματα από την Παλαιολιθική εποχή μέχρι τον 20ό αιώνα, και η Γκαλερί Ματίκα, το παλαιότερο πολιτιστικό και επιστημονικό ινστιτούτο της Σερβίας, που φιλοξενεί την παλαιότερη βιβλιοθήκη της χώρας. Δημιουργήθηκε το 1826 στη Βουδαπέστη και μεταφέρθηκε στο Νόβι Σαντ το 1864.
Μέτωπο στον Δούναβη
Η παραλία Strand, στις όχθες του Δούναβη.
Η παραλία της πόλης λέγεται Strand και λειτουργεί σαν πλαζ από το 1911. Τις ημέρες του φεστιβάλ φιλοξενεί το EXIT camp –για τους εργαζομένους στο φεστιβάλ και τους επισκέπτες –, ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες διοργανώνονται εκεί ποικίλες δράσεις. Γενικά είναι ένας πολύ ζωντανός χώρος. Στα δεξιά της παραλίας υπάρχει το Ribarsko ostrvo, μια μικρή χερσόνησος με εστιατόρια που σερβίρουν κυρίως ποταμίσια ψάρια, μαρίνα με σκάφη αναψυχής και βάρκες-εξοχικές κατοικίες. Οι ντόπιοι το επισκέπτονται για να ξεφύγουν από την… πόλη. Λίγο πιο κάτω από εδώ, ο Γιόχαν Στράους ο νεότερος συνέθεσε το 1866 τον «Γαλάζιο Δούναβη».
Φρούριο Petrovaradin
Το «τρελό ρολόι» στην κορυφή του Petrovaradin. (Φωτογραφία: VISUALHELLAS.GR)
Το φρούριο Petrovaradin λέγεται και «Το Γιβραλτάρ του Δούναβη». Απόρθητο από τις επιθέσεις των κατακτητών, αποτελεί παράδειγμα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής. Κατά τη διάρκεια του έτους λειτουργεί ως ιστορικό, πολιτιστικό και καλλιτεχνικό κέντρο και στεγάζει γκαλερί, μουσεία, πλανητάριο, μαγαζιά και εστιατόρια. Στην κορυφή του κάστρου βρίσκεται το «τρελό ρολόι», σήμα κατατεθέν της πόλης. Ονομάζεται έτσι γιατί οι μεγάλοι δείκτες δείχνουν ώρες και οι μικροί λεπτά, ενώ εξαιτίας του κρύου ή της ζέστης χάνει λεπτά, γι’ αυτό και ρυθμίζεται καθημερινά. Στη βάση του κάστρου υπάρχει το εστιατόριο Aqua Doria (τηλ. +381-216430949) με θέα στον Δούναβη, όπου μπορείτε να απολαύσετε το αγαπημένο πιάτο των ντόπιων: ψαρόσουπα κοκκινιστή.
Ορεινές διαδρομές
Το Εθνικό Πάρκο Fruska Gora είναι δημοφιλές για κάθε είδους φυσιολατρική δραστηριότητα. (Φωτογραφία: Shutterstock)
Βγαίνοντας από το Νόβι Σαντ, εισέρχεστε στο Εθνικό Πάρκο Fruska Gora, μια έκταση 267 τ.χλμ. με πανέμορφες διαδρομές μέσα σε βουνά, αλλά και λίμνες, θερμές πηγές, οινοποιεία και δεκαέξι μοναστήρια κρυμμένα μέσα στο ανάγλυφο τοπίο, τα οποία προσελκύουν θρησκευτικό τουρισμό. Πολλά ταξιδιωτικά γραφεία από όλη τη Σερβία δραστηριοποιούνται στην περιοχή, διοργανώνοντας εκδρομές και περιηγήσεις για φυσιολάτρες, αλλά και φίλους των σπορ (πεζοπορίες, ορειβασία, ορεινή ποδηλασία, ιππασία, κ.ά.).
Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε την μπαρόκ πόλη Sremski Karlovci, την πρώτη πρωτεύουσα της σερβικής Βοϊβοντίνα, όπου λειτουργεί το παλαιότερο γυμνάσιο της χώρας, το οποίο και θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά εκπαιδευτικά ιδρύματά της. Για φαγητό κατευθυνθείτε στο εστιατόριο Pasent (τηλ. +381-21881696), με την προσεγμένη τοπική κουζίνα και την ωραία ατμόσφαιρα.
Στη Fruska Gora θα ακούσετε τους πάντες να μιλούν για τα salas, αγροτουριστικές μονάδες που προσφέρουν ποικιλία δραστηριοτήτων για τους επισκέπτες – ιδιαίτερα όσοι έχουν παιδιά τα λατρεύουν. Το Salas 137 (τηλ. +381-21714505) ήταν το πρώτο που λειτούργησε στην περιοχή και παραμένει το πιο ξεχωριστό. Στο βιβλίο επισκεπτών του θα δείτε ονόματα όπως αυτό του Βιμ Βέντερς, ο οποίος βρήκε εδώ καταφύγιο «δραπετεύοντας» από ένα πολύβουο κινηματογραφικό φεστιβάλ. Ο ιδιοκτήτης, Aleksandar Samardzija Splica, θα σας περιποιηθεί, θα πιει μαζί σας ένα ποτήρι κρασί και θα σας αφηγηθεί τις συναρπαστικές ιστορίες του.