Τήνος της φύσης και των ανθρώπων

Τήνος της φύσης και των ανθρώπων

7' 0" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τα ξένα έντυπα την παρουσιάζουν ως τις «αυθεντικές Κυκλάδες» – και δεν έχουν άδικο. Παρά τις αλλαγές, το νησί διατηρεί τη φυσιογνωμία του, αλλά και μέρος της ψυχής του.

«Το βλέπεις αυτό; Είναι στενοχωρημένο», μου λέει γονατισμένος πάνω από τα μελλοντικά καρπούζια του. Με χέρια τραχιά τακτοποιεί προσεκτικά τη γη γύρω από το αδύναμο φυτό και απομακρύνει τα αγριόχορτα.

«Και το διπλανό, αυτό που στέκεται καλά, τι είναι, κύριε Τζώρτζη;» τον ρωτάω.

«Α, αυτό είναι χαρούμενο, δεν το βλέπεις;» μου απαντά με ενθουσιασμό.

Είναι πρωί στο λιβάδι της Κώμης, ένα από τα ελάχιστα επίπεδα σημεία της Τήνου. Ο βοριάς ίσα που καταφέρνει να τρυπώσει μέσα από τα ψιλά καλάμια που καθορίζουν ιδιοκτησίες και προστατεύουν σοδειές, δημιουργώντας έναν θαυμαστό καμβά από γεωμετρικά σχήματα που μόνο τα πτηνά, από ψηλά, απολαμβάνουν. Ζαρζαβατικά εδώ, αγκινάρες πιο πέρα, πατάτες παρακάτω, λεμονιές που μοσχομυρίζουν την άνοιξη και χωματόδρομοι στενοί, λαβυρινθώδεις, και ξωκλήσια όπως του Αγίου Ισιδώρου, προστάτη των γεωργών. Σε κάποια χωράφια, μοναχικοί συνταξιούχοι καλλιεργούν μεθοδικά σπόρους παλιούς, με τον χρόνο πλέον σύμμαχο, για το σπίτι και τους φίλους. Σε άλλα, οι καλλιέργειες γίνονται πιο εντατικά, πιο νευρικά, από χέρια νεότερα, για να καταλήξουν στη λαϊκή του νησιού ή ακόμη και στην αγορά της Αθήνας.

Τήνος της φύσης και των ανθρώπων-1

Ο Ταραμπάδος και πίσω ο Κάμπος, η Ξινάρα, ο Κρόκος και ο Κουμάρος. Στο βάθος, το Ξώμπουργο «εποπτεύει» τον χειροποίητο μικρόκοσμο. © ΓΙΏΡΓΟΣ ΣΤΕΦΆΝΟΥ

 

Στα γύρω πρανή οι κτηνοτρόφοι φωνάζουν με το χαρακτηριστικό τηνιακό «έεελα» τις αγελάδες τους για άρμεγμα, κι εκείνες κατεβαίνουν μεγαλοπρεπώς από τα κατσάβραχα και τις ξερολιθιές για να ανακουφιστούν. Λίγο αργότερα, τα δοχεία με το φρέσκο γάλα, τα καρίκια, περιμένουν στη σκιά το φορτηγό του Τυροκομείου του Αγροτικού Συνεταιρισμού Τήνου.

Δίπλα στο λιβάδι, κάτω από τις αγελάδες, τρέχει η άσφαλτος που συνδέει τον παλιό κόσμο με το σήμερα. Ο φιδωτός δρόμος οδηγεί στην εντυπωσιακή αμμουδερή παραλία της Κολυμπήθρας και σε ένα από τα ωραιότερα –κατά τον Guardian– beach bar της Ελλάδας. Στο «Tinos Surf Lessons» καμία κατασκευή δεν είναι σταθερή. Νομίζεις ότι τις ομπρέλες τις έφεραν τα καλοκαιρινά μελτέμια και ότι το μπαρ, ένα βανάκι της Volkswagen, είναι απλώς περαστικό. Όμως εκεί μαζεύεται ένα καινούργιο κοινό, δημιουργικό και όμορφο, που καβαλά τα κύματα, νοιάζεται για το περιβάλλον, διαλογίζεται, αγαπά τις τέχνες, συμμετέχει στα πανηγύρια και βλέπει τα οικόσιτα ζώα ως κατοικίδια. Όχι, δεν ήρθε στο νησί για προσκύνημα.

Για δεκαετίες, στη συνείδηση γενεών Νεοελλήνων η Τήνος συνδέθηκε με τη θρησκευτικότητά της. Ας κάνουμε τον σταυρό μας γι’ αυτό! Ο ογκώδης προσκυνηματικός τουρισμός της Μεγαλόχαρης, ο οποίος να σας θυμίσω ξεκίνησε –διόλου τυχαία– στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, περιορίστηκε στη Χώρα και, λειτουργώντας αποτρεπτικά για δεκαετίες, διέσωσε το υπόλοιπο νησί από την κακώς εννοούμενη ανάπτυξη. Γι’ αυτό λοιπόν υποστηρίζω ότι την Τήνο τη διέσωσε η Παναγία της!

Τήνος της φύσης και των ανθρώπων-2

Οι γρανιτένιοι όγκοι της Βωλάξ, πάνω στα σηματοδοτημένα μονοπάτια του νησιού. (Φωτογραφία: ΜΑΓΙΑ ΤΣΟΚΛΗ)

Για μένα, η Τήνος είναι το πολιτιστικό τοπίο της, τα έργα της φύσης και των ανθρώπων της. Είναι η ενδοχώρα, είναι ο κύριος Τζώρτζης και η σχέση με τη γη του. Είναι τα πέτρινα κελιά, τα μικρά ξωκλήσια, οι πεζούλες και οι ξερολιθιές που σιγά σιγά «λιώνει» ο χρόνος. Είναι αυτό το «έεελα» που αντηχεί στις πλαγιές. Είναι το γρανιτένιο τοπίο γύρω από τη Βωλάξ και τον Φαλατάδο, τα μαντριά με τους κεντρικούς μονόλιθους, οι λεπτομέρειες που κρύβουν οι περιστερώνες, αλλά και τα δεκάδες χειροποίητα μονοπάτια που ακολουθούν αρχαίους αγροτικούς δρόμους μέσα σε απρόσμενα τοπία. Η Τήνος είναι το μάθημα λαϊκής αρχιτεκτονικής που παραδίδουν τα 45 εξαιρετικά διατηρημένα χωριά της, τα δροσερά κατώγια που ακόμη κρύβουν θησαυρούς και το βουητό του βοριά όταν τρυπώνει μέσα στις στοές του Τριπόταμου, των Δυο Χωριών και της Στενής.

Ομολογώ ότι δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι πέρασαν πάνω από τριάντα χρόνια από τότε που ανακαλύψαμε –οικογενειακώς– το νησί. Τότε ζούσε μια άλλη γενιά ανθρώπων, δεμένη με την ιστορία, τα υλικά, τις παραδόσεις του τόπου. Ήταν σαν η ζωή να μην είχε αλλάξει για αιώνες, και αυτό χωρίς αμφιβολία γοήτευσε και εμάς. Το υπέροχο τηνιακό φαγητό το τρώγαμε στον Κτικάδο, στον Βασίλη (Δροσιά) από τα χεράκια της κυρα-Ρήνης, ή στον Κρόκο, στο «Για μας» της κυρίας Γιουστίνας και του κυρίου Νίκου. Λαχταριστές φουρτάλιες, τυράκι τηνιακό από σπίτι, λούζες, αγκινάρες στο λάδι, γεμιστά, ιμάμ, αλλά και πιτσούνι και κουνέλι στιφάδο. Όλα ντόπια φυσικά. Κι όταν ζητούσες λογαριασμό, η κυρία Γιουστίνα σού έλεγε «τι να σου πω, παιδάκι μου, ό,τι θες…», σαν να ντρεπόταν να πάρει χρήματα. Ο καιρός πέρασε. Με το που φύγαν οι παλιοί, έπεσε στο νησί μια αμηχανία.

Και ύστερα, ουσιαστικά μέσα στην οικονομική κρίση, ήρθε ξανά η αναγέννηση. Η ανάγκη γέννησε καινοτομία. Καινούργιες μεταποιητικές μονάδες, όπως η Mικροζυθοποιία Κυκλάδων της μπίρας Νήσος και οι Τηνιακοί Αμπελώνες του Τ-οίνος, έφτιαξαν προϊόντα με πατρίδα που βραβεύτηκαν διεθνώς. Η νέα γενιά εστιατόρων και παραγωγών πρωτοπόρησαν δημιουργώντας τα «Tinos Food Paths», μια εμπνευσμένη πρωτοβουλία που ανέδειξε τον πολιτισμό της τηνιακής κουζίνας, προτάσσοντας τη συνέργεια και την αειφορία. Καινούργιο αλλαντοποιείο, καινούργια τυροκομεία, καινούργια καταστήματα, νέοι χώροι φιλοξενίας για πελάτες πιο απαιτητικούς, εστιατόρια με βραβεύσεις, ο τουρισμός κυριολεκτικά απογειώθηκε. Το «παρεξηγημένο» νησί «ξεπαρεξηγήθηκε», κατέφθασαν νέοι θαυμαστές, κι εμείς κάπως τρομάξαμε.

Τήνος της φύσης και των ανθρώπων-3

Κάπου στην περιοχή της Κολυμπήθρας. Δεν μαρτυράμε ακριβώς τοποθεσίες, τα αγαθά κόποις κτώνται! (Φωτογραφία: ΜΑΓΙΑ ΤΣΟΚΛΗ)

 

Όμως η Τήνος είναι ένα νησί μεγάλο. Μπορείς να μείνεις μόνος εάν το θες, να βρεις παραλίες έρημες μέσα στον Αύγουστο, να κάνεις μοναχικούς περιπάτους σε μαγευτικά, σηματοδοτημένα μονοπάτια. Μπορείς να εκδράμεις στα Έξω Μέρη, εκεί όπου βασιλιάς είναι το μάρμαρο, εκεί όπου γεννήθηκαν γλύπτες σπουδαίοι, όπως ο Χαλεπάς και ο Φιλιππότης, αλλά και ο ζωγράφος Νικηφόρος Λύτρας. Το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς θα σε εισαγάγει στον πολιτισμό του μαρμάρου, που παραμένει ζωντανός: ο ήχος του μαντρακά αναδύεται από τα εργαστήρια μαρμαρογλυπτικής και τη Σχολή Καλών Τεχνών και απλώνεται σαν πάχνη πάνω από το χωριό του Πύργου, ταξιδεύει στα λατομεία, χαμογελά στην Καρδιανή, στα Υστέρνια και στον Μαρλά.

Τα ξένα έντυπα παρουσιάζουν την Τήνο ως τις «αυθεντικές Κυκλάδες» – και δεν έχουν άδικο. Το νησί κατάφερε να διατηρήσει το τρίπτυχο της φυσιογνωμίας του «Φύση, Τέχνη, Γεύση», αλλά και μέρος της ψυχής του. Ξεχνούν όμως να επισημάνουν ότι ο επισκέπτης που θα επιλέξει την Τήνο θα πρέπει να την πλησιάσει με σεβασμό. Σεβασμό στην πίστη των ανθρώπων, στις προσευχές ορθόδοξων και καθολικών, στις αέρινες φιγούρες των μοναχών της Κυρίας των Αγγέλων και στον σπαραγμό των προσκυνητών. Σεβασμό στον ανθρώπινο μόχθο που σμίλεψε το τοπίο, που έγινε ένα με την πέτρα και το μάρμαρο, σεβασμό στον Αίολο που διάλεξε τον Τσικνιά για θρόνο του. Σεβασμό στους Ντηνιακούς που σήμερα μάχονται για να διασώσουν το νησί τους, το νησί μας, από «μεγαλόπνοα» επενδυτικά σχέδια που κινδυνεύουν να μετατρέψουν το χειροποίητο τοπίο σε βιομηχανικό οικόπεδο ανεμογεννητριών.

Τήνος της φύσης και των ανθρώπων-4

Η κυρία Ραφιοπούλου συλλέγει με προσοχή τους καρπούς των οικογενειακών κόπων στους αγκιναρότοπους της Κώμης. (Φωτογραφία: ΜΑΓΙΑ ΤΣΟΚΛΗ)

 

«Η ντομάτα αυτή καμώνεται μέσα στη γη. Τη βλέπεις που είναι ανθισμένη; Τριάντα χρόνια σπόρος δικός μου! Το πιο ευχάριστο πράγμα είναι η γη. Την αγάπησα, και η γη μου έφερε καρπό, μου έδωσε χαρά. Δίχως χαρά, δίχως αγάπη, δεν υπάρχει ζωή…» Αυτά μου είπε ο κύριος Τζώρτζης και έφυγε για να ποτίσει τα χαρούμενα κολοκυθάκια του!

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ

• Αν έρχεστε στην Τήνο με κατοικίδιο, προτιμήστε τη Ραφήνα. Ο μεν «Θεολόγος» έχει ανοιχτό γκαράζ, επιτρέποντας την παραμονή των ζώων στο αυτοκίνητο, το δε «Super Ferry» δέχεται ζώα στις καμπίνες.

• Φρέσκα λαχανικά και φρούτα θα βρείτε στη μικρή λαϊκή στο έξω λιμάνι. Από τον παραγωγό στο πιάτο σας!

• Τις περιπατητικές διαδρομές θα τις βρείτε εδώ: tinostrails.gr. Εάν δεν είστε της πεζοπορίας, «προσκυνήστε» τουλάχιστον τη διαδρομή Φαλατάδος-Αγάπη οδικώς.

• Αναζητήστε μια ξενάγηση στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας του ΠΙΟΠ και στο σπίτι του Γιαννούλη Χαλεπά στον Πύργο, στη Μονή Ουρσουλινών και στο Λαογραφικό Μουσείο Μονής Ιησουιτών στα Λουτρά, στο Δημοτικό Ίδρυμα «Μουσείο Κώστα Τσόκλη» στον Κάμπο. Εάν αγαπάτε την κεραμική, υπάρχει ένα εξαιρετικό μικρό μουσείο στην Αετοφωλιά. Μια επίσκεψη στη Μονή Κεχροβουνίου (της Κυρίας των Αγγέλων) φέρνει πάντα ανάταση ψυχής.

• Αν είστε με τροχοφόρο, προσοχή στον υπερβάλλοντα ζήλο του λιμεναρχείου και στον βοριά! Και στην οδήγηση (ειδικά με μηχανή) και στις πόρτες που κλείνουν αναπάντεχα. Στους δρόμους κυκλοφορούν αγελάδες, κατσίκια και πρόβατα, αλλά και γατιά γύρω από τα χωριά, που δεν ξέρουν από προτεραιότητα. Το βράδυ μπορεί να συναντηθείτε με λαγούς, σκαντζόχοιρους, κουνάβια και μπούφους. Οδηγείτε υπεύθυνα!

• Πανηγύρια και φεστιβάλ ακυρώθηκαν για φέτος (τουλάχιστον αυτό ξέρουμε μέχρι αυτή τη στιγμή). Για εστιατόρια, χώρους φιλοξενίας, μουσεία και λοιπές πληροφορίες, αναζητήστε το περιοδικό ΤΑΜΑτακι.

Πρώτη δημοσίευση: "Greece Is Νησιά". 
Μπορείτε να παραγγείλετε το τεύχος εδώ: https://subscription.kathimerini.gr/greece-is

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή