Κρυφές παραλίες, καταπράσινα οροπέδια και πέτρινα ορεινά χωριά. Η Ζάκυνθος δεν έχει φανερώσει ακόμη όλα της τα χαρτιά.
Το πλοίο από την Κυλλήνη πλησιάζει απογευματάκι στο λιμάνι και αντικρίζω τον διπλό λόφο της Μπόχαλης και του Ξηνταβελόνη, με μια χαράδρα σαν δαγκωματιά ανάμεσά τους. Είχα διαβάσει ότι οι δύο λόφοι απομακρύνθηκαν μεταξύ τους από δυνατό σεισμό μόλις πριν από λίγους αιώνες. Ο πιο πρόσφατος σεισμός, του 1953, άλλαξε εντελώς το παλιό πρόσωπο της πόλης, καταστρέφοντας τα ομορφότερα αρχοντικά και μέγαρά της. Ανηφορίζω από το Ψήλωμα προς την Μπόχαλη και το Ενετικό Κάστρο, με τα ερείπιά του μέσα στο πυκνό πευκοδάσος. Αν είμαι τυχερή, και αν το επιτρέψουν οι συνθήκες του φετινού καλοκαιριού, θα απολαύσω κάποια συναυλία κλασικής ή τζαζ μουσικής, καθισμένη στα μισοφωτισμένα χαλάσματα. Έπειτα θα κατεβώ στα ζαχαροπλαστεία της Μπόχαλης, να απολαύσω μια ζακυθινή «φρυγανιά», το πιο διάσημο γλυκό κέρασμα της Ζακύνθου, με σιροπιασμένη φρυγανιά, κρέμα βανίλια, σαντιγί και κερασάκια γλασέ. Παλιομοδίτικο, θαυμάσιο.
Η κατάφυτη ενδοχώρα της Ζακύνθου, με αμπελώνες και ελαιώνες, είναι τόσο όμορφη όσο και οι διάσημες παραλίες της. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
Τα ορεινά χωριά της Ζακύνθου με κάνουν σχεδόν να ξεχνάω ότι βρίσκομαι σε νησί. Περιπλανιέμαι στα δαιδαλώδη πετροστρωμένα δρομάκια στα χωριά Λούχα και Γύρι, στα μεσόγεια του νησιού, στην απόλυτη ησυχία, και δροσίζομαι έπειτα με μια παγωμένη μπίρα στο κιόσκι-καφενείο του Μπάμπη, στην είσοδο της Λούχας, μέσα στο δάσος, με θέα το πυκνόφυτο οροπέδιο.Ξανά και ξανά επιστρέφω στα ερείπια από τα χωριά-φαντάσματα του όρους Βραχιόνα, το οποίο διατρέχει το νησί: το παλιό Κούκεσι, τα παλιά Λαγκαδάκια, το παλιό Καταστάρι, απομεινάρια του σεισμού του 1953. Καντούνια, τοίχοι με παράθυρα που χάσκουν στο κενό, αυλές, ξερολιθιές, εκκλησίες και «καμπαναρία», όλα μισογκρεμισμένα και σκεπασμένα από κισσούς. Εικόνες σαν αυτές δεν θα δει κανείς εύκολα σε τουριστικό οδηγό, όμως φωτογράφοι έρχονται εδώ και αποτυπώνουν το σκηνικό, ο καθένας με τη ματιά του.
Πηγαίνω πάντα μια βόλτα στα ολοζώντανα χωριουδάκια, κυρίως στα βόρεια του νησιού και στο όρος Βραχιόνα, στις Μαριές, στην Αναφωνήτρια, στη Βολίμα, στις Ορθωνιές, στην Εξωχώρα, στο Καμπί, και σταματώ στα καφενεδάκια τους για τον καλύτερο μεζέ. Το «ντόπιο», όπως λέγεται, είναι ένα αψύ, πικάντικο ζακυθινό λαδοτύρι που ωριμάζει σε ελαιόλαδο για μήνες. Μαζί σερβίρουν αυγά μάτια, ντομάτα και χοιρομέρι, ένα ρωμαλέο αλλαντικό, παρακαταθήκη των Ενετών. Ο καλός κάπελας και ο μπακάλης του χωριού πάντα φτιάχνουν δικό τους «ντόπιο» και χοιρομέρι. Είναι ευκαιρία να αγοράσω μια καλή ποσότητα και από τα δύο, για να πάρω μαζί μου στην Αθήνα.
Το εντυπωσιακό ελαιόδεντρο στο ορεινό χωριό Εξωχώρα. (Φωτογραφία: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΛΑΪΚΟΣ)
«Ντόπιες» είναι η ονομασία που έχουν δώσει οι Ζακυνθινοί στις υπεραιωνόβιες, πανάρχαιες ελιές των ορεινών ελαιώνων. Έχουν κορμούς γιγάντιους, συχνά πλεγμένους μεταξύ τους σαν γλυπτά. Στέκομαι μπροστά στην πιο εντυπωσιακή από αυτές, στον κεντρικό δρόμο της Εξωχώρας, μπροστά από την πλατεία. Εκαντοντάδες τέτοιες «ντόπιες» βρίσκονται σε όλο το νησί, σε κάθε γωνιά του, ακόμη και μέσα στα χωριά.
«Αν είσαι τυχερή και φυσάει μαΐστρος, μπορείς να δεις τα Στροφάδια να φαίνονται στον ορίζοντα σαν να πλέουν στο κενό», μου λέει ένας παππούς στο καφενείο του Αγαλά, ενός ημιορεινού χωριού στα νοτιοδυτικά του νησιού. Με οδηγεί στην άκρη του οικισμού, στη σπηλιά του Δαμιανιού, δίστομη, διώροφη, που αντικρίζει έναν ορεινό αμπελώνα και τα ενετικά πηγάδια, που κατασκεύασαν οι Ενετοί για να συγκεντρώνουν το νερό της βροχής για το πότισμα. Η πεζοπορία στο χείλος του γκρεμού είναι εμπειρία μοναδική, όσο είναι και η θέα από το ταβερνάκι Damianos Cave, με τα τραπεζάκια και τα πεζούλια του να σκαρφαλώνουν στην κορυφή του λόφου. Εκεί παίρνω πάντα σπιτικές πίτες ή γλυκό, περιμένοντας να δύσει ο ήλιος. Στο βάθος, νότια, ξεπροβάλλει το μακρινό νησάκι των Στροφάδων με το ιστορικό βυζαντινό Καστρομονάστηρο.
Το νησάκι Cameo συνδέεται με την παραλία του Αγίου Σώστη, στον Λαγανά, με ένα ξύλινο γεφυράκι. Φημισμένο φόντο για γαμήλιες φωτογραφίσεις ζευγαριών από όλο τον κόσμο. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
Κατευθύνομαι στο χωριό Κοιλιωμένος, με το πιο παράδοξο, πολυγωνικό καμπαναριό και τα ανάγλυφα σύμβολα, και στρίβω δεξιά στην ταμπέλα προς «Αμπελοστράτες», ένα απλό εστιατόριο μέσα στο δάσος, ανάμεσα σε ελάχιστα ρωμαϊκά απομεινάρια. Ο ιδιοκτήτης και μάγειρας Αντώνης Μαρούδας ετοιμάζει με ντόπια υλικά μερικά από τα νοστιμότερα πιάτα της ζακυνθινής κουζίνας, πειραγμένα με γούστο και γνώση, όπως οι τυρόπιτες στριφτές με ντόπια τυριά και άγρια χόρτα. Μαγειρεύει αυγά από τις κότες του, σκορδοστούμπι (μελιτζάνες με σκορδόξιδο και ντομάτες) και το πιο βουτυρένιο, κρεμώδες «τυρί της τάβλας», δηλαδή ένα λαδοτύρι που δεν έχει ωριμάσει σε λάδι, αλλά πάνω σε ξύλινες τάβλες. Απόψε είμαι τυχερή, στις «Αμπελοστράτες» έχει live jazz και την απολαμβάνω παρέα με ένα ποτήρι Βερντέα, Αυγουστιάτη ή Γουστολίδι, τα ωραιότερα κρασιά της Ζακύνθου.
Όσες μέρες κι αν μείνω στο νησί, δεν θα προλάβω να κολυμπήσω σε όλες τις παραλίες του – είναι αμέτρητες. Θα ξεκινήσω όμως από τις αγαπημένες μου: Το Καλαμάκι, για τα 6 χλμ. ατέλειωτης αμμουδιάς με αμμόλοφους. Τον Λημνιώνα, για τα φιορδ που σχηματίζουν οι λευκοί βράχοι (συγκεντρώνει πολύ κόσμο την υψηλή τουριστική περίοδο). Τις σούπερ οργανωμένες παραλίες του Βασιλικού, γεμάτες πεύκα όλες στη σειρά (Banana Casa Playa, Άγιος Νικόλαος, Καμίνια, Porto Zoro, Porto Roma, Porto Azzuro κ.ά.), ιδανικές για θαλάσσια σπορ και beach bars. Τον Μακρύ Γυαλό, για το λεπτό βοτσαλάκι και τα υπέροχα νερά. Τον Γέρακα, για την ομορφότερη ίσως αμμουδιά του νησιού, τους γεωλογικούς σχηματισμούς και τις εκατοντάδες προστατευμένες φωλιές της χελώνας Caretta caretta. Τέλος, το Κορακονήσι, για βουτιές σε τιρκουάζ νερά και για το κινηματογραφικό σκηνικό που φτιάχνουν τα βράχια.
Το Ναυάγιο και τι να αποφύγετε
Κλισέ, αναμφισβήτητα, αλλά δεν μπορείτε να μην επισκεφτείτε ένα από τα πιο απόκοσμα σημεία της Ελλάδας. Ο κάθετος βράχος ύψους 301 μ. είναι κομμένος λες με μαχαίρι, απομεινάρι ενός ανήσυχου γεωλογικού παρελθόντος.
• Η παραλία βρίσκεται στη δυτική πλευρά της Ζακύνθου και η ώρα του ηλιοβασιλέματος είναι η πιο κατάλληλη να την επισκεφτεί κανείς, είτε ψηλά από τον βράχο είτε από τη θάλασσα, με τα καραβάκια.
Η σύνθεση των πετρωμάτων στις Γαλάζιες Σπηλιές προσδίδει φωσφορούχα γαλάζια λάμψη στα παγωμένα νερά. (Φωτογραφία: Shutterstock)
• Το Ναυάγιο είναι μια τοποθεσία ασυναγώνιστης ομορφιάς, θέλει όμως ιδιαίτερη προσοχή. Μην κολυμπήσετε στα νερά του αν έχουν έστω και λίγο κύμα. Οι Ζακυνθινοί ουδέποτε κολυμπούσαν στην παραλία αυτή, που βαθαίνει απότομα. Άρχισε να προσελκύει κόσμο μόλις μετά το 1982, όταν ναυάγησε εδώ το τσιγαράδικο «Παναγιώτης». Την απέφευγαν, γιατί εμφανίζει σουέλ, αποθαλασσιά, ένα φαινόμενο επικίνδυνο, με κύματα βουβά και ύπουλα, που παρασύρουν εύκολα τους κολυμβητές.
• Μην πλησιάζετε στην άκρη του γκρεμού για να βγάλετε σέλφι. Τα βράχια στην άκρη είναι σαθρά και συχνά καλύπτονται από πυκνούς θάμνους.
• Μην παρασυρθείτε από τους τουρίστες που σκαρφαλώνουν στο επικίνδυνο σκαρί. Είναι ετοιμόρροπο και αποσαθρωμένο, ακατάλληλο για να βγάλετε φωτογραφίες. Ο κίνδυνος να υποχωρήσει ένα τμήμα ή να τραυματιστείτε είναι μεγάλος. Δείτε το, φωτογραφίστε το και αφήστε, αν θέλετε, το δικό σας ενθύμιο εκεί, ένα βότσαλο με το όνομά σας γραμμένο επάνω του. Μην αποσπάτε σκουριασμένα κομματάκια από το ναυάγιο.
ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ
• Μια κατάλευκη μικροσκοπική παραλία δημιουργήθηκε στο νησί μόλις το 2018, έπειτα από σεισμό μεγέθους 6,8 Ρίχτερ, που προκάλεσε πολλές κατολισθήσεις. Μία από αυτές σημειώθηκε ανάμεσα στη στεριά και στις Μυζήθρες, δύο βράχους που υψώνονται στα ανοιχτά του χωριού Κερί. Η πρόσβαση γίνεται διά θαλάσσης.
• Ο Στενίτης είναι άλλη μια παραλία-ζωγραφιά, κρυφή και απόμερη. Είναι χωμένη σε ένα μακρύ, στενό φιορδ, στη θαλάσσια διαδρομή που κάνουν τα πλοιάρια από το Πόρτο Βρώμη μέχρι το Ναυάγιο. Νερά σμαραγδένια, ήρεμα και κρυστάλλινα, και στο βάθος του φιορδ μια μικροσκοπική λευκή αμμουδιά. Ο όρμος του Στενίτη είναι προσβάσιμος και οδικώς, από το χωριό Μαριές.
• Το Εβραϊκό Νεκροταφείο βρίσκεται στον λόφο της Μπόχαλης, με θέα την πόλη και το πέλαγος, μέσα σε έναν ήσυχο ελαιώνα, και θυμίζει στους νεότερους ένα κορυφαίο γεγονός της τοπικής ιστορίας: τη φυγάδευση και τη διάσωση 273 Ζακυνθινών Εβραίων από τον δήμαρχο και τον μητροπολίτη του νησιού, στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.
Τυπικό ζακυθινό σπίτι με λιακωτό. Οι πετρόχτιστες αγροικίες στα βουνίσια χωριά έχουν ξεχωριστή ομορφιά. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
• Αγοράστε ένα πέτρινο μουρτάρι για την αλιάδα σας, δηλαδή ένα χειροποίητο γουδί από ντόπια πέτρα, στο οποίο παραδοσιακά φτιάχνεται η επτανησιακή σκορδαλιά. Ελάχιστοι είναι πλέον οι τεχνίτες που το κατασκευάζουν. Εξαίρετος μάστορας είναι ο Διονύσης Κλάδης. Το εργαστήρι του βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο μεταξύ των χωριών Κοιλιωμένος και Άγιος Λέοντας (τηλ. 26950-27358, 6974-646563).
• Αν βρεθεί κανείς στις εξοχές της Ζακύνθου γύρω στα μέσα Αυγούστου, θα νιώσει παντού να πλανιέται η αψάδα της μυρωδιάς της μαύρης σταφίδας. Μόλις τρυγημένη, μικροσκοπική, κατάμαυρη και στιλπνή, απλώνεται σε αλώνια για να λιαστεί και να αποξηρανθεί. Αν περάσετε από την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Ζακύνθου, δίπλα από το λιμάνι, θα την προμηθευτείτε χύμα ή συσκευασμένη, σκέτη ή –ακόμη καλύτερα– καλυμμένη μία μία με σοκολάτα υγείας.
• Με τα τρία εμβληματικά προϊόντα του νησιού –κρασί, σταφίδα, ελαιόλαδο– και χυμό πορτοκαλιού φτιάχνονται εξαιρετικά παραδοσιακά παξιμάδια. Τα αγαπημένα μου τα βγάζει ο φούρνος του «Διαολή», στον κεντρικό δρόμο του χωριού Άγιος Κήρυκος. Διαλέξτε τα άγλυκα, χωρίς ζάχαρη, με την υπέροχα θρυπτή υφή και τη μοναδική νοστιμιά (τηλ. 26950-63296).