Η Πάρνηθα και ο Χορτιάτης, τα δύο βουνά στις παρυφές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, θα σας εκπλήξουν με τη φύση τους και τους τρόπους που προσφέρουν για να την απολαύσετε.
ΠΑΡΝΗΘΑ
Αληθινή εκδρομή
Κείμενο – Φωτογραφίες: Όλγα Χαραμή
Ορειβατικά παπούτσια, αντιανεμικό, φακός, υπνόσακος: η βόλτα στην Πάρνηθα ξεκινά όπως κάθε αληθινή εκδρομή. Μελετάς τον χάρτη για τις διαδρομές που θα ακολουθήσεις, γεμίζεις την τσάντα σου με εξοπλισμό βουνού και προμήθειες – τηρείς την ίδια ιεροτελεστία σαν να εξορμούσες σε οποιοδήποτε βουνό της Ελλάδας. Η κοντινή απόσταση από την Αθήνα δεν υποβιβάζει την εκδρομή, ίσα ίσα την αναβαθμίζει. Σε 30-60 λεπτά βρίσκεσαι μέσα στα πυκνά δάση να μυρίζεις τα πεύκα, να χαζεύεις τα έλατα, να ακούς τα πουλιά, να συναντάς ελάφια, κρητικούς αίγαγρους, αγριογούρουνα, αλεπούδες, να ξεχνάς πραγματικά ότι βρίσκεσαι εντός νομού Αττικής – ειδικά αν έχεις προγραμματίσει να περάσεις τη νύχτα στο καταφύγιο. Εδώ βρίσκεται ο κοντινότερος σε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα Εθνικός Δρυμός, γι’ αυτό και κάθε Σαββατοκύριακο το βουνό γεμίζει από κόσμο, ειδικά από την εποχή του Covid-19 και μετά. Ελάτε καλύτερα τις καθημερινές, για να βιώσετε μια πραγματική εμπειρία φύσης.
Ποδηλάτες, αναρριχητές και δρομείς ή ζευγάρια και οικογένειες περνούν εδώ τις ώρες τους, σε μονοπάτια και δασικούς δρόμους, αναρριχητικά πεδία, πηγές, σημεία θέας, θέσεις αναψυχής. Αυτό που δεν πρέπει κανείς να ξεχνά είναι πως, παρότι έχει εύκολη πρόσβαση, η Πάρνηθα παραμένει βουνό με συνολική έκταση 400 τ.χλμ. και υψόμετρο κορυφών που ξεπερνά συχνά τα 1.000 μ. (ψηλότερη η Καραβόλα, στα 1.413 μ.) και ισχύουν όλοι οι «κανονισμοί» του βουνού, αλλά και οι απαγορεύσεις των Εθνικών Δρυμών. Ο πιο σημαντικός αφορά τα σκουπίδια: στα βουνά παίρνεις μαζί σου φεύγοντας ό,τι έφερες, ακόμα και αν υπάρχουν κάδοι σκουπιδιών.
Ξεχωριστές διαδρομές: Αναρίθμητα μονοπάτια διατρέχουν την Πάρνηθα, ωστόσο οι γνώστες προειδοποιούν να μην υποτιμάτε το βουνό και εισέρχεστε σε αυτά χωρίς προηγούμενη ενημέρωση ή συνοδό. Το πλούσιο ανάγλυφο, γεμάτο κορυφές, ορθοπλαγιές, οροπέδια, απόκρημνες χαράδρες, ρέματα, σπήλαια, βάραθρα, κρύβει όλους τους κινδύνους των μεγάλων βουνών, ενώ εδώ εύκολα χάνεις και τον προσανατολισμό σου. Από τις πιο βατές πεζοπορίες, ιδανικές για όλους, είναι εκείνες γύρω από το καταφύγιο Μπάφι προς τη Σκίπιζα και το Πυροφυλάκιο με την απίθανη θέα (40 λεπτά), προς την πηγή Μόλα (1 ώρα), καθώς και το μονοπάτι Καταφύγιο Φλαμπούρι – Μεσιανό Νερό (1 ώρα). Πολύ δημοφιλές είναι το εύκολο μονοπάτι Καζίνο – καταφύγιο Μπάφι (45 λεπτά) και τα Σκαλάκια (πάρκινγκ τελεφερίκ – καζίνο), το οποίο χρησιμοποιείται από πολλούς αθλητές, για προπόνηση. Πιο δύσκολες πεζοπορίες, αλλά άκρως απολαυστικές και «βουνίσιες» είναι η ανάβαση στη Χαράδρα της Χούνης (Θρακομακεδόνες – Καταφύγιο Μπάφι, 2 ώρες), η ανάβαση της Κόψης Φλαμπουρίου (2 ώρες), καθώς και το μονοπάτι που οδηγεί στο Σπήλαιο Πανός: η διαδρομή διαρκεί 2 ώρες, ωστόσο μπορείτε να πραγματοποιήσετε μικρότερο τμήμα του από το Άρμα (1 ώρα). Ιδανικά επισκεφτείτε το όμορφο σπήλαιο με ειδικούς, ώστε να έχετε εξοπλισμό και ξενάγηση. Από την πλευρά της Βαρυμπόμπης πάντα απολαυστικοί είναι οι περίπατοι και οι ποδηλατάδες στο Κτήμα Τατοΐου, ανάμεσα στα γοητευτικά κτίρια, των οποίων η ανάδειξη έχει μπει και πάλι σε ρότα.
Τι θα κάνουν τα παιδιά: Από εύκολες πεζοπορίες μέχρι μια απλή βόλτα και παιχνίδι στο δάσος, τα παιδιά θα είναι έτσι κι αλλιώς ευχαριστημένα με την ελευθερία που θα νιώσουν εδώ. Ωστόσο, η Trekking Hellas διοργανώνει στο βουνό πλήθος δραστηριοτήτων ειδικά σχεδιασμένων γι’ αυτά. Οργανωμένες πεζοπορίες στο ελατοδάσος της Πάρνηθας ή στο Τατόι, εμπλουτισμένες με παιχνίδια που ευαισθητοποιούν και μεταφέρουν πλούσια γνώση: ποιος θα βρει πρώτος ένα σημάδι ότι μπαίνει το φθινόπωρο ή ποιος θα εντοπίσει ένα μανιτάρι; Επιπλέον προσφέρεται ποδηλασία και το ωραίο πρόγραμμα δράσης adventure time, που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, δεντροαναρρίχηση, διάσχιση ρέματος πάνω σε τεντωμένο σκοινί και τοξοβολία (trekking.gr, τηλ. 210-3310323).
Μια έκπληξη που με περιμένει: Τα ελάφια που ζουν ελεύθερα στην Πάρνηθα. Ο πληθυσμός τους έχει αυξηθεί εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια, λόγω της απουσίας θηρευτή, ωστόσο πρόσφατα επανήλθε στο βουνό ο λύκος και μαζί του η ισορροπία του οικοσυστήματος. Οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί ελαφιών ζουν κρυμμένοι στα δάση και έχετε πολλές πιθανότητες να τα συναντήσετε κατά τις πεζοπορίες. Μια ομάδα έχει εξοικειωθεί με τους ανθρώπους, βρίσκεται συνήθως στην πηγή της Αγίας Τριάδας, ακριβώς επάνω στον δρόμο, και έχει συμπεριφορά… κατοικιδίων. Ωστόσο απαγορεύεται αυστηρά να τα πλησιάσετε, καθώς και να τα ταΐσετε. Δεν είναι λίγες οι φορές που τα ζώα έχουν νοσήσει από ακατάλληλες τροφές – καμία ανθρώπινη λιχουδιά δεν περιλαμβάνεται στην ελαφίσια διατροφή. Άλλος ένας λόγος να είστε πολύ προσεκτικοί με τα σκουπίδια σας, μια και έχει παρατηρηθεί να τσιμπολογούν από τους υπερχειλισμένους κάδους.
Πού θα ξεκουραστώ: Ιδανική τοποθεσία για πικνίκ είναι ο χώρος αναψυχής στη Μόλα (πρόσβαση και με αυτοκίνητο), με πάγκους-παγκάκια και πόσιμο νερό (σ.σ. δεν έχουν όλες οι πηγές καθαρό νερό). Στην Πάρνηθα λειτουργεί καθημερινά 08.00-21.00 το καταφύγιο Μπάφι (mpafi.gr, τηλ. 6983-888407) του ΕΟΣ Αθηνών, σε υψόμετρο 1.161 μ. Με καταπληκτική θέα στο Λεκανοπέδιο, προσεγμένη κουζίνα με μαγειρευτά πιάτα ημέρας και σπιτικά γλυκά, η υπέροχη αυλή του είναι ιδανική από το πρωί για καφέ μέσα στη φύση μέχρι το βράδυ για ρακόμελα υπό τους ήχους του βουνού. Εδώ μπορείτε και να διανυκτερεύσετε σε ανακαινισμένα δωμάτια με 4-12 κλίνες, να παραγγείλετε και να πληρώσετε online, καθώς και να οργανώσετε τις εξορμήσεις στο βουνό με τον Γιάννη Χέλη, που εκπροσωπεί την Trekking Hellas. Λίγο μακρύτερα λειτουργεί και το καταφύγιο Φλαμπούρι του ΕΟΣ Αχαρνών (flabouri.gr, τηλ. 210-2464666), ανοιχτό μόνο τα Σαββατοκύριακα για φαγητό, διαμονή, δραστηριότητες και δημοφιλές για τις νυχτερινές πεζοπορίες με πανσέληνο που διοργανώνει.
Λίγος πολιτισμός: Από την είσοδο της Φυλής, αν ακολουθήσετε τις πινακίδες προς φρούριο, θα φτάσετε μπροστά σε μια μπάρα της δασικής υπηρεσίας (γενικά, μετά τις φωτιές του 2007, οι δασικοί δρόμοι στο βουνό μένουν κλειστοί, ώστε να διατηρείται ο έλεγχος). Θα σας πάρει μόλις 5-10 λεπτά να φτάσετε με τα πόδια στο φρούριο της Φυλής, που χτίστηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. και ήλεγχε το σημαντικό πέρασμα προς τη Βοιωτία. Παρότι δεν έχει αναδειχθεί, βρίσκεται σε μια υπέροχη τοποθεσία με θέα προς τα βουνά και το Λεκανοπέδιο.
INFO: Το μοναδικό πρόβλημα στην Πάρνηθα είναι ότι έχει τρεις «πύλες» εισόδου: από Βαρυμπόμπη προς Τατόι, από Θρακομακεδόνες προς Καζίνο (μπορείτε να χρησιμοποιήσετε δωρεάν το τελεφερίκ) και Καταφύγια και, τέλος, από Φυλή προς Δερβενοχώρια. Αυτό σημαίνει ότι, αν θέλετε να επισκεφτείτε διαφορετικά σημεία ενδιαφέροντος, θα πρέπει να ανεβοκατεβείτε στα προάστια.
ΧΟΡΤΙΑΤΗΣ
Ο παράδεισος απέχει μια ανάσα
Κείμενο: Γιάννης Παπαδημητρίου, Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Τσακαλίδης / SOOC
Ο Χορτιάτης είναι ένας μονοκόμματος ορεινός όγκος χωρίς πολλές διακλαδώσεις, ο οποίος εκτείνεται κυρίως ανατολικά της Θεσσαλονίκης, καταλήγει νότια στον Χολομώντα Χαλκιδικής και απέχει μισή ώρα από το κέντρο της πόλης. Περιβάλλεται από τις λίμνες Κορώνεια και Βόλβη, την κοιλάδα του Ασβεστοχωρίου και τα υψώματα Κουρί, ενώ η υψηλότερη κορυφή του, στα 1.201 μέτρα, «συνομιλεί» με τον Όλυμπο. Λόγω της στρατηγικής του θέσης, εδώ, στο οροπέδιο που μοιάζει με ανθρώπινο πέλμα, οι αρχαίοι Θράκες είχαν φτιάξει κάστρο για να ελέγχουν όλη την περιοχή, αφού η θέα βόρεια εκτείνεται μέχρι τη Βουλγαρία και νοτιοδυτικά έως την Όσσα.
Χάρη στην κοντινή του απόσταση από τη Θεσσαλονίκη, την πλούσια χλωρίδα και πανίδα του, αλλά και τις ταβέρνες του ομώνυμου χωριού, το Σαββατοκύριακο συγκεντρώνει πλήθος περιπατητών, ορειβατών, δρομέων βουνού, ποδηλατών και οικογενειών. Πρόκειται για ένα εύκολο βουνό, γεμάτο από χαρτογραφημένα μονοπάτια –δεν έχουν ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο– μικρής και μεγάλης απόστασης. Προσφέρεται για πικνίκ, αθλητικές δραστηριότητες –διαθέτει μέχρι και αναρριχητικό πεδίο– και, κυρίως, για παρατήρηση της φύσης.
Στη βορειοανατολική πλευρά του ξεχωρίζει το πανύψηλο και πυκνό δάσος με οξιές, των οποίων τα πελώρια κλαριά δεν αφήνουν το φως του ήλιου να περάσει στο χώμα. Στον απέραντο πράσινο τάπητα που δημιουργείται από τη μόνιμη υγρασία, φυτρώνουν λογιών λογιών πολύχρωμα λουλούδια και διαφόρων ειδών μανιτάρια.
Ξεχωριστές διαδρομές: Ο Κισσός, όπως ήταν η αρχαία ονομασία του Χορτιάτη, προσφέρεται για πεζοπορικές εξερευνήσεις και είναι ιδανικός για τους αμύητους, διότι χαρακτηρίζεται από ήπιες διαδρομές, που δεν έχουν απότομες κλίσεις και επικίνδυνες χαράδρες. Το πιο διάσημο μονοπάτι είναι αυτό των παγοποιών, το οποίο ξεκινάει μετά τα τελευταία σπίτια του χωριού Χορτιάτης και καταλήγει στο καταφύγιο του Σ.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης. Υπολογίστε περίπου μία ώρα για την ανάβαση. Στην πορεία, εκτός από ένα υπέροχο ξέφωτο με κερασιές και καρυδιές, θα συναντήσετε και ένα πέτρινο καλντερίμι. Το είχαν κατασκευάσει οι συμμαχικές δυνάμεις της Αντάντ στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για να μεταφέρουν με τα κάρα υλικά για τις οχυρώσεις. Άλλο ένα ενδιαφέρον μονοπάτι, που οδηγεί σε έναν βράχο με μαγική θέα στις λίμνες Κορώνεια και Βόλβη, έχει σημείο εκκίνησης την περιοχή Λιβάδι. Από το πάρκιγνκ στην αρχή του χωματόδρομου για το καταφύγιο προχωρήστε για είκοσι λεπτά και στο πρώτο ξέφωτο στρίψτε αριστερά. Κινηθείτε δεξιόστροφα και ύστερα από ένα τέταρτο θα φτάσετε στον κρυμμένο βράχο, που σηκώνεται ελάχιστα πιο ψηλά από τις κορυφές των δέντρων. Τέλος, στον ίδιο δασικό δρόμο, από την κίτρινη ταμπέλα που γράφει «Απαγορεύεται το κυνήγι» –ελάχιστα μέτρα πίσω από μια τσιμεντένια αντλία– ξεκινάει ένα μονοπάτι που καταλήγει στον Κολοσούρτη, τη δεύτερη ψηλότερη κορυφή του Χορτιάτη. Θα χρειαστείτε περίπου 25 λεπτά πεζοπορίας, αλλά η θέα θα σας αποζημιώσει!
Τι θα κάνουν τα παιδιά: Θα μαζέψουν καρπούς! Η ιδιαίτερη ομορφιά του Χορτιάτη είναι ότι πρόκειται για ένα πολυποικιλιακό δάσος όπου σε μικρή έκταση μπορείς να συναντήσεις οξιές, βελανιδιές, καστανιές, καρυδιές, κερασιές, άγριες τριανταφυλλιές, βατομουριές και ένα σωρό άλλα φυτά και δέντρα. Οπότε, σχεδόν όλο τον χρόνο, η συλλογή καρπών και η γευστική δοκιμή των αγαθών του δάσους είναι η πιο ενδιαφέρουσα δραστηριότητα για τα παιδιά.
Εξίσου συναρπαστική είναι και η κατασκευή πρόχειρων καταλυμάτων με τα πεσμένα κούτσουρα και κλαδιά που θα βρείτε πέριξ του καταφυγίου, ενώ υπάρχει η δυνατότητα για εύκολες πεζοπορίες και ποδηλατάδες, καθώς το βουνό έχει ήπιες διαδρομές.
Τέλος, το καταφύγιο Σ.Ε.Ο. διοργανώνει κατά καιρούς παιδικές δραστηριότητες, όπως βραδινή βόλτα στο δάσος, ενώ, αν θέλετε οργανωμένη ημερήσια εκδρομή, μπορείτε να απευθυνθείτε για ποδήλατο στην Outline Adventure (τηλ. 2310-270040) και για πεζοπορία στην Green Oliver (τηλ. 2310-283534).
Μια έκπληξη που με περιμένει: Τεράστιες γούβες που μοιάζουν με κρατήρες από βόμβες υπάρχουν διάσπαρτες στο δάσος. Πρόκειται για τα λεγόμενα «παγομάγαζα», αποθήκες δηλαδή στις οποίες οι ντόπιοι έφτιαχναν πάγο και προμήθευαν τη Θεσσαλονίκη μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960, οπότε και ο ηλεκτρισμός επεκτάθηκε. Πιο συγκεκριμένα, η αποθήκη χτιζόταν πάντοτε σε κατηφορικό μέρος, για να φεύγει από κάτω το νερό που έλιωνε, και είχε σχήμα ανεστραμμένου κόλουρου κώνου. Τον χειμώνα, οι Χορτιατινοί συγκέντρωναν το νερό από τις πηγές του βουνού σε ένα ταψοειδές σημείο του εδάφους, κοντά στην πελώρια γούβα, και μόλις πάγωνε το τσεκούρωναν σε ακανόνιστα κομμάτια και τα τοποθετούσαν πάνω σε μια σχάρα με ξύλα, μέσα στο παγομάγαζο. Ως μονωτικό υλικό χρησιμοποιούσαν φύλλα οξιάς, γιατί ο μίσχος τους δεν θρυμματιζόταν, τα οποία τοποθετούσαν ανάμεσα στις στοίβες. Αρχές καλοκαιριού, φόρτωναν το βράδυ τα μουλάρια και κατηφόριζαν προς τη Θεσσαλονίκη.
Πού θα ξεκουραστώ: Σε υψόμετρο 1.000 μ., στην καρδιά του Χορτιάτη και συγκεκριμένα στην τοποθεσία «Τζεκ Μπακτσέ» λειτουργεί από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 το ομώνυμο καταφύγιο του Σ.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης (σελίδα Facebook «Καταφύγιο Χορτιάτη Σ.Ε.Ο.», τηλ. 6978-253056). Περιστοιχισμένο από δάσος οξιάς, αναμεμειγμένο με καστανιές και βελανιδιές, αυτό το διώροφο πετρόκτιστο κτίριο με τα κόκκινα παράθυρα είναι μια πραγματική όαση ξεκούρασης. Στην αυλή του θα βρείτε τραπεζάκια για να απολαύσετε τα ζεστά ροφήματά σας και αιώρες για μεσημεριανή ανάπαυση, ενώ στο εσωτερικό υπάρχει μια μεγάλη σάλα στο ισόγειο με ξύλινα τραπέζια και στον επάνω όροφο ένα μεγάλο τζάκι με χουχουλιάρικες φλοκάτες, που προσφέρεται για τσίπουρο και κουβέντα. Επίσης, η κουζίνα του είναι πολύ νόστιμη και ασυνήθιστη για καταφύγιο, καθώς υπάρχουν αρκετά πιάτα δημιουργικής κουζίνας, όπως τα μακαρόνια με πέστο παντζαριού. Λειτουργεί τα Σαββατοκύριακα όλου του χρόνου και η διανυκτέρευση κοστίζει 12 ευρώ για τους ενήλικες και 5 ευρώ για τα παιδιά.
Λίγος πολιτισμός: Ο Χορτιάτης, ο οποίος βρίσκεται στους πρόποδες του ομώνυμου βουνού, είναι μαρτυρικό χωριό. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1944, οι Γερμανοί μαζί με τους Έλληνες συνεργάτες τους έκαψαν ζωντανούς 149 ανθρώπους, ανάμεσα στους οποίους βρέφη και παιδιά. Διασχίζοντας τον οικισμό, θα βρείτε σχεδόν στο κέντρο του το μνημείο προς τιμήν των θυμάτων του Ολοκαυτώματος, το οποίο χρηματοδοτήθηκε το 1960 από τους ντόπιους.
Επίσης, υπάρχουν άλλα δύο σημαντικά μνημεία σε αυτόν τον περίπατο μνήμης. Η «οικία Νταμπούδη» και ο «φούρνος Γκουραμάνη», τα μέρη δηλαδή όπου διαπράχθηκε το φρικιαστικό έγκλημα. Τέλος, στην είσοδο του Χορτιάτη διασώζεται το ρωμαϊκό υδραγωγείο του 1ου αιώνα μ.Χ.