Ο Ιταλός φωτογράφος άγριας ζωής και κινηματογραφιστής Ismaele Tortella μάς μιλάει για την προσαρμοστικότητα και τη ζεστή, σπιτική ατμόσφαιρα ως πηγές ευτυχίας.
Ο 29χρονος Ιταλός φωτογράφος άγριας ζωής και κινηματογραφιστής Ismaele Tortella ταξιδεύει στον κόσμο και καταγράφει με τον φακό του δυσπρόσιτα σημεία του πλανήτη. Μετά την αποτύπωση των τόπων διαβίωσης του ιβηρικού αγριοκάτσικου στην Ισπανία και τη διαμονή του σε μια κοινότητα ιθαγενών στην καρδιά του Ατλαντικού Δάσους στη Νότια Αμερική, το οποίο απειλείται με εξαφάνιση, τα τέσσερα τελευταία χρόνια έχει στρέψει το ενδιαφέρον του στη Νορβηγία. Σήμερα ζει στο βόρειο κομμάτι της χώρας, στο Τρόμσο, και καταγράφει με την κάμερά του σε ένα μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άγρια ζώα και οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια του χειμώνα – τις πολικές νύχτες.
Τον καλώ με βιντεοκλήση στο skype στις δύο το μεσημέρι – έχουμε μόνο μία ώρα διαφορά. Είναι μια ζεστή χειμωνιάτικη μέρα στην Αθήνα και η λιακάδα φωτίζει το γραφείο μου. Εκείνος στέκεται μπροστά σε μια τζαμαρία και πίσω του διακρίνονται το πηκτό σκοτάδι και τα φώτα της πόλης. Το Τρόμσο βρίσκεται στην καρδιά του αρκτικού χειμώνα και η μόνη διάκριση μέρας και νύχτας είναι ένα ημίφως που διαρκεί περίπου δύο ώρες, οι λεγόμενες «μπλε ώρες». Ο ήλιος θα ανατείλει και πάλι τον Φεβρουάριο. Με «παίρνει» με το λάπτοπ του και κάνουμε μαζί τον γύρο της μεγάλης τζαμαρίας του διαμερίσματος, χαζεύοντας τη ζωή πίσω από τα απέναντι παράθυρα. «Εδώ τα μοιραζόμαστε όλα!» γελάει. «Στην πόλη δεν υπάρχει ιδιωτικότητα, κατάλοιπο μάλλον του προτεσταντισμού. Εάν έχεις κλειστή κουρτίνα, κάτι ύποπτο συμβαίνει μέσα». Τα φωτεινά στιγμιότυπα σε κουζίνες, καθιστικά και κρεβατοκάμαρες μέσα στο σκοτάδι της μέρας δημιουργούν ένα αίσθημα συντροφικότητας. Μήπως είναι κι αυτός ένας λόγος που καταγράφεται ότι οι Νορβηγοί είναι τόσο ευτυχισμένοι παρά τις τόσο ακραίες συνθήκες του χειμώνα; Μήπως η θέαση της ζωής των άλλων από τα παράθυρα «μαλακώνει» το ατελείωτο σκοτάδι;
Μου λέει πως το Τρόμσο είναι μια ζωντανή πόλη 75.000 κατοίκων, με πανεπιστήμιο και κεντρικό νοσοκομείο, πολιτιστικά δρώμενα, εστιατόρια και μπαρ. Το μεγάλο του πλεονέκτημα είναι ότι σε 20 λεπτά με το λεωφορείο βρίσκεσαι μέσα στη φύση για σκι, περπάτημα, έλκηθρο. Η νέα γενιά Νορβηγών λατρεύει τις δραστηριότητες και ζουν κυριολεκτικά έξω χειμώνα-καλοκαίρι. Είναι πολύ χαρακτηριστικό αυτό που λένε οι ντόπιοι: «Δεν υπάρχει κακός καιρός, υπάρχουν μόνο λάθος ρούχα». Ο τουρισμός αυξάνεται με τεράστια ποσοστά κάθε χρόνο, όμως φέτος δεν υπάρχει κανένας επισκέπτης. Ο κορωνοϊός έχει κρατήσει μακριά τους ταξιδιώτες που έρχονται από κάθε μεριά του πλανήτη, με μανία, όπως λέει, για μια σέλφι με φόντο το Βόρειο Σέλας. Η απουσία τους έχει δημιουργήσει μεγάλη οικονομική αναταραχή στις τουριστικές επιχειρήσεις, που απειλούνται με κατάρρευση, όμως οι ίδιοι οι Νορβηγοί δεν φαίνεται να έχουν επηρεαστεί υγειονομικά από τον κορωνοϊό. «Δεν είναι δύσκολο γι’ αυτή την κοινωνία να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Και πριν κρατούσαν αποστάσεις, και πριν δεν αγκαλιάζονταν, και πριν δεν αντάλλασσαν επισκέψεις από σπίτι σε σπίτι. Για τη νορβηγική κοινωνία η αλλαγή είναι μικρή. Για ρώτησε εμάς τους Ιταλούς, που πρέπει να αλλάξουμε όλη μας την ψυχοσύνθεση!» γελάει.
Πέρα όμως από το υγειονομικό κομμάτι, το βλέμμα της ειδησεογραφίας στρέφεται συχνά τον τελευταίο καιρό στη Νορβηγία, καθώς καταγράφεται πως οι σκανδιναβικές χώρες φιλοξενούν τους πιο ευτυχισμένους κατοίκους στον πλανήτη – και η αλήθεια είναι πως αυτή την εποχή χρειαζόμαστε έμπνευση για να καταφέρουμε να ευτυχήσουμε. «Το θέμα βέβαια είναι πώς ορίζεις την ευτυχία», λέει ο Tortella. «Στη Νορβηγία το κρατικό σύστημα δουλεύει, οι άνθρωποι έχουν δουλειές και βγάζουν χρήματα, το ηλεκτρικό είναι φθηνό και τα φώτα δεν σβήνουν ποτέ, οι οικογένειες έχουν υψηλές παροχές. Αλλά το βράδυ τρώνε μόνοι τους στο σπίτι. Εμείς πάλι οι μεσογειακοί λαοί γκρινιάζουμε συνέχεια. Το σύστημα δεν δουλεύει, το κράτος μάς εξαπατά, δεν έχουμε δουλειά. Το βράδυ όμως βγαίνουμε έξω με φίλους, αγκαλιαζόμαστε, φιλιόμαστε και χορεύουμε στα μπαρ. Ποιοι είναι τελικά οι ευτυχείς; Πιστεύω ότι το ερώτημα στο οποίο απαντούν οι Νορβηγοί ως οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι στον κόσμο έχει στην ουσία να κάνει με το σύστημα γύρω από το οποίο δομούν τη ζωή τους».
Κι ένας Ιταλός στη Νορβηγία; Μπορεί να ευτυχήσει μέσα στον χειμώνα; «Εμείς οι νότιοι», περιγράφει, «έχουμε συνδέσει πολιτισμικά τον ήλιο με τη ζωή και το σκοτάδι με τον θάνατο. Εδώ ο πολιτισμός είναι διαφορετικός. Σε αυτόν τον τόπο οι άνθρωποι υμνούν την προσαρμοστικότητα. Ο ερχομός του χειμώνα εντυπωσιάζει τον παρατηρητή. Ζώα και άνθρωποι προετοιμάζονται για εβδομάδες για το κρύο και το σκοτάδι. Η προσαρμογή στις ακραίες συνθήκες που θα ακολουθήσουν είναι μέρος της κουλτούρας τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι και για τους ίδιους είναι εύκολο. Το καλοκαίρι κοιμούνται λιγότερο, τον χειμώνα περισσότερο, παίρνουν βιταμίνη D, σε όλα τα σούπερ μάρκετ πουλάνε μουρουνέλαιο ως συμπλήρωμα διατροφής και φυσικά όλοι, ντόπιοι και ξένοι, αισθάνονται έντονα τη μειωμένη ενέργεια στο σώμα τους. Απλώς για μένα που είμαι ξένος είναι πρωτόγνωρο. Πρέπει να σπρώξω τον εαυτό μου να βγω έξω από το σπίτι, ενώ για τους Νορβηγούς είναι κάτι φυσικό. Και, βέβαια, υπάρχει πάντα η έξοδος κινδύνου: μια απευθείας πτήση από το Τρόμσο για τα Κανάρια νησιά».
Υπό αυτό το πρίσμα, φαίνεται πως η Νορβηγία γίνεται ένας τόπος έμπνευσης τη νέα εποχή. «Ο κόσμος αλλάζει με τρομακτικούς ρυθμούς – ο πλανήτης υπερθερμαίνεται, η παγκοσμιοποίηση δημιουργεί ένα ιδιότυπο μείγμα πολιτισμών, η τεχνολογία μονοπωλεί τη ζωή μας και η πανδημία μάς ζητάει να προσαρμοστούμε σε έναν νέο τρόπο ζωής. Η Νορβηγία είναι ένας τόπος που δείχνει ότι αυτό είναι δυνατόν. Είναι στη φύση μας να προσαρμοζόμαστε, εάν θέλουμε να επιβιώσουμε», μου λέει ο Tortella.
Καθώς κλείνουμε τη συζήτησή μας, με ξεναγεί στο διαμέρισμά του. Μου εξηγεί πως οι Νορβηγοί δίνουν μεγάλη σημασία στην όμορφη, ζεστή ατμόσφαιρα εντός σπιτιού και αυτό το καταφέρνουν όχι μόνο με τη διακόσμηση, αλλά και με χαμηλό φωτισμό εσωτερικού χώρου. Γυρίζει την κάμερα του υπολογιστή και μου δείχνει την οροφή. «Είναι το μοναδικό μέρος στον κόσμο που έχει πολύπριζα κολλημένα στο ταβάνι! Για να βάλεις όσα φώτα θέλεις». Ολοκληρώνοντας τη βιντεοκλήση, σκέφτομαι πως πράγματι οι Νορβηγοί έχουν να μας δείξουν έναν δρόμο για την ευτυχία. Να είμαστε δεκτικοί στις αλλαγές. Και να φτιάξουμε μια ζεστή ατμόσφαιρα για τη «φωλιά» μας αυτόν τον χειμώνα, που φαίνεται να είναι λίγο πιο μακρύς και λίγο πιο δύσκολος. Και, γιατί όχι, να βρούμε παρηγοριά στις ζωές των άλλων, μέσα από τα ανοιχτά παράθυρα – πραγματικά και εικονικά.
Ιnfo: ismaeletortella.com