Το Σάββατο 16 Ιανουαρίου 2021, στις 17.00 τοπική ώρα Πακιστάν, έκλεισε μια ανοιχτή υπόθεση δεκαετιών για την παγκόσμια ορειβατική κοινότητα με τον πιο απρόσμενο τρόπο. Το Κ2 (8.611 μ.), το δεύτερο ψηλότερο βουνό του πλανήτη, μόλις 237 μ. χαμηλότερο από το Έβερεστ, πατήθηκε για πρώτη φορά χειμώνα, όχι από κάποιον Δυτικό «υπερορειβάτη», αλλά συλλογικά από μια ομάδα δέκα Νεπαλέζων/Σέρπα. Ήταν η τελευταία από τις 14 ψηλότερες κορυφές του κόσμου (πάνω από τα 8.000 μ., αποκαλούμενες και «οκτάρες») που κατακτήθηκε χειμερινή περίοδο.
Οι «δαίμονες» της κορυφής
Μέρος της οροσειράς Καρακοράμ στο βόρειο Πακιστάν, στα σύνορα με την Κίνα, το Κ2 είναι ένα από τα πιο σκληρά βουνά του πλανήτη, ακόμα και την περίοδο της άνοιξης. Σε αντίθεση με το Έβερεστ και άλλες διάσημες ψηλές κορυφές, οι κάθετες παγωμένες ορθοπλαγιές του απαιτούν μεγάλη τεχνική ικανότητα, ενώ ταυτόχρονα αφήνουν εκτεθειμένους τους αναρριχητές σε συνεχείς λιθοπτώσεις και χιονοστιβάδες. Μέχρι τον Ιούλιο του 2018, περισσότεροι από 4.000 ορειβάτες είχαν ανέβει στο Έβερεστ, όταν την ίδια στιγμή στο Κ2 είχαν σκαρφαλώσει μόλις 367. Σύμφωνα με τη wikipedia, καταγράφεται ως το δεύτερο πιο φονικό βουνό μετά το Έβερεστ, με 87 θανάτους (ο πιο πρόσφατος την ημέρα που οι δέκα Νεπαλέζοι ανέβηκαν στην κορυφή).
Ο χαρακτηρισμός «θηριώδες» (savage mountain) συνοδεύει το Κ2 από το 1953, όταν ο Αμερικανός αναρριχητής George Bell δήλωσε στους δημοσιογράφους μετά την αποτυχημένη αποστολή του ότι «το βουνό θέλει να σε σκοτώσει». Τελικά, ο «βασιλιάς των βουνών» κατακτήθηκε για πρώτη φορά το 1954 από τους Ιταλούς Lino Lacedelli και Achille Compagnoni. Παρέμενε όμως το δυσεπίλυτο «πρόβλημα» της ορειβατικής κοινότητας, καθώς φαινόταν απροσπέλαστο τον χειμώνα. Πέρα από τις τεχνικές δυσκολίες, το μικροκλίμα της περιοχής ευνοεί τους ψυχρούς μήνες τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (που στην κορυφή αγγίζουν τους -73 βαθμούς Κελσίου) και ανέμους που τρέχουν με 128 χλμ. την ώρα.
Ενώ λοιπόν στο Έβερεστ είχε ήδη πραγματοποιηθεί επιτυχής χειμερινή ανάβαση από το 1980, ήταν μόλις τον Δεκέμβριο του 1987 που επιχειρήθηκε κάτι αντίστοιχο στο Κ2. Οι τολμηροί ήταν Πολωνοί ορειβάτες, αναγνωρισμένοι για τις αλπινιστικές τους ικανότητες και με ειδίκευση στις χειμερινές αποστολές, γνωστοί και ως «πολεμιστές των πάγων». Ο αρχηγός τους, Krzysztof Wielicki, είχε κατορθώσει να κατακτήσει χειμώνα επτά οκτάρες κορυφές μέσα σε οκτώ χρόνια. Στο Κ2 όμως απέτυχε. Τα επόμενα τριάντα χρόνια, την ίδια τύχη θα είχαν άλλες πέντε αποστολές, οι οποίες έφτασαν μόνο μέχρι την Κατασκήνωση 4 (7.600 μ.). Κανείς δεν μπορούσε να προσδιορίσει με σιγουριά ποιο ήταν αυτό το στοιχείο που εμπόδιζε σπουδαίους ορειβάτες να δαμάσουν τους «δαίμονες» του Κ2.
Μια προ πολλού οφειλόμενη δόξα
Η τελευταία κατάκτηση του Κ2 δεν ήρθε, όμως, μόνο να δώσει απαντήσεις για τη συνταγή μιας επιτυχημένης αποστολής (όπως θα δούμε αργότερα), άλλα έδωσε κι ένα ξεκάθαρο σημάδι πως ο ρους στην ιστορία της ορειβασίας άλλαξε. Μια ομάδα Νεπαλέζων –και όχι ένας Δυτικός– ήταν που τα κατάφεραν χειμώνα στο «βουνό των βουνών».
Μέλος της ομάδας είναι ο 38χρονος Nirmal Purja (γνωστός ως Nimsdai), ένας Νεπαλέζος ορειβάτης που ηγείται αυτής της αλλαγής. Γεννήθηκε σε μια φτωχή οικογένεια που για να επιβιώσει, τόσο ο πατέρας του όσο και τα δυο του αδέλφια κατατάχθηκαν στον βρετανικό στρατό στις τάξεις των νεπαλέζικων τμημάτων, που ονομάζονται Gurkhas. Την ίδια πορεία ακολούθησε και ο ίδιος αργότερα. Σκαρφάλωσε για πρώτη φορά σε βουνό μόλις το 2012. Ο ενθουσιασμός του για τις ψηλές κορυφές μεγάλωνε όλο και περισσότερο, κάτι που τελικά τον οδήγησε να υποβάλει την παραίτησή του όταν οι ανώτεροί του αρνήθηκαν να του δώσουν 80 ημέρες άδεια προκειμένου να σκαρφαλώσει τις πέντε ψηλότερες κορυφές του κόσμου.
Η απόφασή του προκάλεσε τη σφοδρή αντίδραση της οικογένειάς του, καθώς η δουλειά του εξασφάλιζε την επιβίωσή της. Στην αναζήτηση χρηματοδότησης προκειμένου να υλοποιήσει το πρότζεκτ του, βρήκε πόρτες κλειστές. Κάποιος του είπε ότι «μάλλον δεν βρήκες χρήματα γιατί φταίει το χρώμα του δέρματός σου. Δεν είσαι λευκός». Πείσμωσε. Υποθήκευσε το σπίτι του στη Βρετανία και τελικά τα κατάφερε. Έγινε ένας ζωντανός θρύλος, όχι μόνο γιατί κατόρθωσε ένα παγκόσμιο ρεκόρ –την κατάκτηση των 14 ψηλότερων κορυφών μέσα σε έξι μήνες και έξι ημέρες–, αλλά και γιατί είναι Νεπαλέζος. «Ήθελα να δείξω ότι, εάν βάλεις κάτι στο μυαλό σου, θα το κατορθώσεις. Αλλά επίσης ήθελα να αναδείξω την ορειβατική μας κοινότητα, που για 100 χρόνια βρίσκεται στο παρασκήνιο. Έπρεπε να κάνω κάτι γι’ αυτό», δήλωσε.
Ο Alan Arnette, ο οποίος καταγράφει εδώ και χρόνια τις αναβάσεις στα Ιμαλάια, έγραψε στο αμερικανικό περιοδικό Rock and Ice πως «από τότε που ο Maurice Herzog και ο Louis Lachenal έκαναν την πρώτη τους ανάβαση στο Annapurna, το 1950, και έγιναν οι πρώτοι άνθρωποι που στάθηκαν σε μια κορυφή 8.000 μέτρων, η ορειβασία στα 14 ψηλότερα βουνά του κόσμου ήταν μια ιμπεριαλιστική και αποικιοκρατική επιχείρηση. Οι Σέρπα (οι Νεπαλέζοι των βουνών) υπήρξαν η ραχοκοκαλιά αυτής της επιχείρησης –κουβάλημα, στήσιμο σκηνών, φιξάρισμα σχοινιών–, χωρίς όμως να αποκομίσουν καμία δόξα ή όφελος».
Το Κ2 ήρθε να αποδείξει πως μπορεί οι Δυτικοί να «ανακάλυψαν» την ορειβασία στα Ιμαλάια, όμως δεν είναι μονάχα δική τους υπόθεση. Οι Σέρπα, με τη βοήθεια των οποίων κατακτούν τόσα χρόνια οι υπόλοιποι ορειβάτες το όνειρο μιας οκτάρας κορυφής, είναι ισάξιοί τους. Και τα στόματα εκείνων που έλεγαν πως είναι μεν καλοί ορειβάτες, αλλά δεν είχαν την ικανότητα να ανέβουν στις ψηλές κορυφές χωρίς τους Δυτικούς «πελάτες», έκλεισαν οριστικά. Μια νέα γενιά Νεπαλέζων ορειβατών δικαίωσε έναν ολόκληρο λαό, ανοίγοντας μαζί τον δύσβατο δρόμο μιας οικονομικής και κοινωνικής αλλαγής. Τώρα μπορούν κι αυτοί να επιτύχουν αναβάσεις μεγάλου υψομέτρου με χορηγούς και ακολούθους στα κοινωνικά δίκτυα, παρά να χρηματοδοτούν τις προσπάθειές τους κουβαλώντας τα βάρη των εμπορικών αποστολών στα Ιμαλάια.
Ορειβάτες και «ορειβάτες»
Μεσούντος του κορωνοϊού, περισσότεροι από εξήντα άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην κατασκήνωση βάσης του Πακιστάν, στον παγετώνα Goldwin Austen Glacier. Πολλά σχολιάστηκαν από κορυφαίους ορειβάτες, κι ακόμα περισσότερα από τους ορειβάτες του καναπέ στα κοινωνικά δίκτυα, γι’ αυτή την αποστολή. Η κριτική δεν έλειψε και από τους Έλληνες, καθώς εκεί βρίσκεται και ο δικός μας Αντώνης Συκάρης. Υπόνοιες διατυπώθηκαν πως η πολυδάπανη αυτή αποστολή –που αποτελείται από δύο ομάδες Νεπαλέζων, μια ανεξάρτητη αποστολή και την «εμπορική» αποστολή Seven Summits Treks-SST (στην οποία συμμετέχει ο Συκάρης)– οργανώθηκε με τέτοιο τρόπο ώστε οι Νεπαλέζοι να εξασφαλίσουν την κορυφή για τον εαυτό τους, διασφαλίζοντας την ίδια στιγμή την απαραίτητη χρηματοδότηση που συμπλήρωνε τις χορηγίες που είχαν μεν συγκεντρώσει, αλλά δεν αρκούσαν.
Αυτό βέβαια δεν στοιχειοθετούσε μόνο πως οι Νεπαλέζοι «τους την έφεραν», αλλά και πως οι συμμετέχοντες στην SST ήταν εκεί γιατί μπορούσαν να πληρώσουν και όχι γιατί ανήκαν στην αφρόκρεμα της διεθνούς ορειβατικής κοινότητας. Αυτά έλεγαν τουλάχιστον οι οπαδοί της αγνής ορειβασίας (purists), για τους οποίους αποδεκτός είναι μόνο αυτός που ανεβαίνει με αλπικό στιλ, δηλαδή σόλο ή με έναν σχοινοσύντροφο, χωρίς βοηθητικό προσωπικό, χωρίς φιξαρισμένα σχοινιά και κατά προτίμηση χωρίς μπουκάλες οξυγόνου. Ο αντίλογος είναι ότι το «φονικό» Κ2 δεν πουλιέται σε άσχετους (όπως το Έβερεστ), αλλά και ότι δεν θα μπορούσαν να εφαρμοστούν οι αρχές του αλπινισμού χειμώνα στο Κ2. Η αθλητική αντοχή και οι ορειβατικές ικανότητες των συμμετεχόντων, όπως τις αντιλαμβανόμαστε οι κοινοί θνητοί, είναι δεδομένες.
Το κλειδί της επιτυχίας
Όπως και να έχει, τη χρονιά που λόγω της πανδημίας τα Ιμαλάια άδειασαν και οι Νεπαλέζοι έμειναν χωρίς δουλειά, ήταν η απόλυτη ευκαιρία να αποδείξουν τις ικανότητές τους. «Είναι δυνατοί, έχουν κίνητρο, είναι αποφασισμένοι», έγραψε ο Alan Arnette του Rock and Ice. Και πράγματι τα κατάφεραν. H πιο δύσκολη κορυφή του πλανήτη στις πιο δύσκολες συνθήκες έγινε δική τους. Καθώς η αποστολή εξελισσόταν, γινόταν όλο και πιο σαφές πως συνυπήρχαν όλα τα στοιχεία που απαιτούνταν για την επιτυχή ανάβαση: σωστός εγκλιματισμός στο μεγάλο υψόμετρο, καλός ρυθμός ανάβασης χωρίς καθυστερήσεις και ο τέλειος καιρός (-45 βαθμοί Κελσίου και ήλιος). Υπήρχε όμως κι άλλο ένα ατράνταχτο στοιχείο που δεν είναι τόσο εύκολο να μπει σε νούμερα, αλλά είναι κι αυτό που έλειπε από τις αποτυχημένες αποστολές στο Κ2: η αλληλεγγύη.
Το επίτευγμα ήταν προϊόν συνεργασίας μεταξύ των Νεπαλέζων ορειβατών, που ήταν συνδεδεμένοι σε δύο διαφορετικές ομάδες με επικεφαλής αντίστοιχα τον Nimsdai και τον Mingma G Sherpa, ενώ συμμετείχε και ο Sona Sherpa της SST. Οι δέκα (έντεκα για την ακρίβεια, ο ένας υποχώρησε λόγω τραυματισμού από λιθόπτωση) ορειβάτες ακολούθησαν τη διαδρομή Abruzzi Spur στη νότια πλευρά του βουνού και σε τέσσερις μόλις ημέρες είχαν ολοκληρώσει την προσπάθειά τους. Κουβαλώντας σακίδια που είχαν βάρος περί τα 35 κιλά, κατάφεραν να τοποθετήσουν μέσα σε δύο μέρες όλα τα σταθερά σχοινιά μέχρι την Κατασκήνωση 4, κάτω από την κορυφή – το μόνο επίπεδο σημείο της διαδρομής. Οι άνεμοι που έπνεαν ήταν τόσο δυνατοί, ώστε αναγκάστηκαν για λίγο να παραμείνουν χαμηλότερα, στα 7.350 μ. Μάλιστα ορισμένοι προτίμησαν να μείνουν μέσα σε βαθιές κρεβάς (σ.σ. ρωγμές στην επιφάνεια του παγετώνα) παρά να στήσουν σκηνές. Τις δύο επόμενες ημέρες ένωσαν τις δυνάμεις τους για την τελική προώθηση. Με μια κοινή στρατηγική για το φιξάρισμα των σχοινιών στο τελευταίο και πιο απαιτητικό κομμάτι του βουνού, έθεσαν στόχο να συναντηθούν λίγα μέτρα πριν από την τελική ανάβαση.
Σύμφωνα με το ποστ του Nimsdai στο Facebook, η ομάδα κατόρθωσε να συγκεντρωθεί σε ένα σχετικά ασφαλές σημείο (το οποίο βέβαια ήταν 40 μοίρες κλίση σε χιονισμένη πλαγιά) και μαζί ως ομάδα έφτασαν στην κορυφή τραγουδώντας τον εθνικό ύμνο του Νεπάλ. Κανένας δεν αναφέρθηκε ως πρώτος. «Το αδύνατο έγινε δυνατό. Μια ιστορία για την ανθρωπότητα. Μια ιστορία για το Νεπάλ», έγραψε στο Instagram o Nimsdai το προηγούμενο Σάββατο κι έκανε όλο τον κόσμο να υποκλιθεί (εκτός από τους purists, που ακόμα γελάνε) στη δεκαμελή αυτή ομάδα που φιγουράρει σήμερα πρώτη στη λίστα με τους ανθρώπινους άθλους.
Παράπλευρη (;) απώλεια
Τα στατιστικά, ως γνωστόν, υπάρχουν είτε για να ανατρέπονται είτε για να επιβεβαιώνονται. Για κάθε τρεις ορειβάτες που φτάνουν στην κορυφή ένας πεθαίνει και τα περισσότερα ατυχήματα γίνονται κατά τη διάρκεια της κατάβασης. Λίγες ώρες μετά τα νέα της επιτυχίας, ο υπαρχηγός της εμπορικής αποστολής SST, ο Ισπανός Sergi Mingote, ένας καταξιωμένος ορειβάτης με διεθνή αναγνώριση για τα «δίκαια» μέσα με τα οποία σκαρφαλώνει (χωρίς να χρησιμοποιεί οξυγόνο και υποστήριξη από Σέρπα), γλίστρησε κατά την επιστροφή του από την Κατασκήνωση 1 στην κατασκήνωση βάσης και σκοτώθηκε.
Η είδηση του θανάτου του Ισπανού έμοιαζε σαν ένα νέο «στα ψιλά της εφημερίδας» μπροστά στον μεγάλο θρίαμβο. Και ακούγεται ίσως σκληρό ο χαμός ενός ορειβάτη να θεωρείται παράπλευρη απώλεια, όμως στις ακραίες αυτές συνθήκες ο θάνατος μοιάζει με αναπόσπαστο κομμάτι της συλλογικής προσπάθειας.
Το ταξίδι για τους υπόλοιπους που βρίσκονται στην κατασκήνωση βάσης συνεχίζεται. Τα σχοινιά είναι φιξαρισμένα και οι συμμετέχοντες στην εμπορική αποστολή της SST, μαζί με τον δικό μας Αντώνη Συκάρη, ετοιμάζονται για τη δική τους ανάβαση. Οι προβλέψεις δείχνουν μεγάλη επιδείνωση για το επόμενο δεκαήμερο και το πολυπόθητο «παράθυρο καιρού» φαίνεται να εμφανίζεται μόνο στις αρχές Φεβρουαρίου. Όποτε και να δοθεί η ευκαιρία, εμείς ευχόμαστε να κατακτήσουν τον στόχο τους, μα πάνω από όλα να φτάσουν ασφαλείς στα σπίτια τους. Με ή χωρίς οξυγόνο. Με ή χωρίς υποστήριξη. Η συμμετοχή τους στη χειμερινή αποστολή του 2021 στο Κ2 ανήκει ήδη στην Ιστορία.