Οι «υπεράνθρωποι» των Ιμαλαΐων

Οι «υπεράνθρωποι» των Ιμαλαΐων

Πώς η κατάκτηση του Έβερεστ το 1953 άλλαξε τη ζωή ενός ολόκληρου λαού.

5' 1" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στις 29 Μαΐου 1953, ο σερ Έντμουντ Χίλαρι και ο Τένσινγκ Νοργκέι, κατά κόσμον Σέρπα Τένσινγκ, γίνονταν οι πρώτοι άνθρωποι στη Γη που πατούσαν το πόδι τους στην κορυφή του κόσμου, το Έβερεστ. Ο Νεοζηλανδός ορειβάτης είχε στο πλευρό του –οδηγό, βοηθό και συνοδοιπόρο– τον Νεπαλέζο Τένσινγκ, γιο βοσκού της φυλής Σέρπα, το ενδέκατο από τα 13 παιδιά της οικογένειάς του, που το περιοδικό ΤΙΜΕ θα κατέτασσε αργότερα στους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους του 20ού αιώνα. Η κατάκτηση του Έβερεστ θα άλλαζε την έννοια της εξερεύνησης, όπως τη γνωρίζαμε μέχρι τότε, αλλά και τη ζωή ενός ολόκληρου λαού. 

Γεννημένος στο Τάμι –ένα χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 4.200 μ. κοντά στο Έβερεστ– το 1915 σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, ο Τένσινγκ εγκαταστάθηκε σε νεαρή ηλικία στο Νταρτζίλινγκ της Ινδίας, ακολουθώντας το μαζικό κύμα εσωτερικής μετανάστευσης των ομοεθνών του, που αναζητούσαν μεροκάματο μακριά από το βουνό. Προπολεμικά είχε συμμετάσχει σε αρκετές αποστολές ανάβασης στα Ιμαλάια, ώσπου ο Χίλαρι να τον επιλέξει ως το ορειβατικό ταίρι του. Δεμένοι στο ίδιο σκοινί, επέστρεψαν θριαμβευτές από την αποστολή που έγραψε ιστορία. Λίγο αργότερα, το αμφιλεγόμενο σχόλιο του Βρετανού επικεφαλής της, Τζον Χαντ, ο οποίος, αναφερόμενος στον Τένσινγκ Σέρπα, δήλωνε ότι είναι καλός ορειβάτης «δεδομένης της εμπειρίας του», θα πυροδοτούσε αντιδράσεις. Για την τοπική κοινωνία, τα λόγια του δεν ήταν παρά μια προσπάθεια υποτίμησης του ρόλου του συμπατριώτη τους στο όλο εγχείρημα. Χωρίς τον Τένσινγκ, ο Χίλαρι δεν θα τα είχε καταφέρει. Αλλά και χωρίς τον Χίλαρι και κάθε Χίλαρι, λέει ο αντίλογος, ο Τένσινγκ και οι ομοεθνείς του δεν θα είχαν μπορέσει να γυρίσουν σελίδα στη ζωή τους, βρίσκοντας εναλλακτικούς τρόπους βιοπορισμού στα αφιλόξενα υψόμετρα με τα οποία εξοικειώνονται από τη στιγμή που γεννιούνται.

Οι «υπεράνθρωποι» των Ιμαλαΐων-1
Νεπαλέζοι βοσκοί καθοδηγούν κοπάδι από γιακ στα Ιμαλάια. © AP Photo/Kevin Frayer

Άνθρωποι των βουνών, οι Σέρπα θεωρούνται απόγονοι μογγολικών εθνοτήτων του Θιβέτ, που εγκαταστάθηκαν στην κοιλάδα Κούμπου των Ιμαλαΐων, στη βορειοανατολική άκρη του Νεπάλ, τον 17ο αιώνα. Το όνομά τους θα πει «ο λαός που ζει στα ανατολικά». Μέχρι οι Ευρωπαίοι να αρχίσουν να ονειρεύονται οκτάρες κορυφές και να ξεκινήσουν, γύρω στη δεκαετία του 1920, να τους προσλαμβάνουν ως αχθοφόρους, οι Σέρπα ζούσαν αποκλειστικά από την καλλιέργεια πατάτας και φαγόπυρου και την εκτροφή γιακ. Το αυξανόμενο ενδιαφέρον των Δυτικών για τις εμπορικές αποστολές στα Ιμαλάια τους έδωσε μια σημαντική οικονομική διέξοδο: μεταφέροντας στις πλέον αντίξοες συνθήκες τον εξοπλισμό των ορειβατών –που ζυγίζει 30-40 κιλά κάθε φορά– και οδηγώντας τους με ασφάλεια στην κορυφή, μπορούσαν να εξασφαλίσουν για τις οικογένειές τους μια ποιοτικότερη καθημερινότητα. Παρέμεναν όμως οι αφανείς ήρωες. Οι επιτυχίες πιστώνονταν στους Δυτικούς, οι Σέρπα ήταν πάντα οι κουβαλητές. 

Οι «υπεράνθρωποι» των Ιμαλαΐων-2
Σέρπα εν ώρα εργασίας, με φόντο τις χιονισμένες κορυφές. © SHUTTERSTOCK

Η κατάκτηση του Έβερεστ θα άνοιγε ωστόσο τον δρόμο για μια σειρά σημαντικών υποδομών στις κοινότητες των Ιμαλαΐων. Στα χρόνια που ακολούθησαν, χτίστηκαν σχολεία και κέντρα υγείας, ενώ με πρωτοβουλία του Χίλαρι κατασκευάστηκε και αεροδρόμιο στην πόλη Λούκλα, γνωστό επί δεκαετίες ως το «πιο επικίνδυνο στον κόσμο» λόγω του στενότατου διαδρόμου προσγείωσης: μόνο έμπειροι πιλότοι με σχετική πιστοποίηση από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας του Νεπάλ επιτρέπεται να προσγειώσουν εδώ αεροσκάφος. Στις πλάτες των Σέρπα, με αντάλλαγμα το όνειρο για μια καλύτερη ζωή, στήθηκε μια ολόκληρη τουριστική βιομηχανία: εύποροι Δυτικοί, παρότι άπειροι ορειβατικά, μπορούσαν πια να φτάσουν στην κορυφή του κόσμου και να αφηγούνται τα κατορθώματά τους, δίνοντας στους Νεπαλέζους το απαραίτητο χαρτζιλίκι. Γιατί σχεδόν περί αυτού πρόκειται, αν σκεφτεί κανείς ότι το κόστος της ανάβασης ανέρχεται περί τα 50.000 ευρώ ανά ορειβάτη στις διάσημες κορυφές, με την αμοιβή του οδηγού –ο οποίος ρισκάρει την ίδια του τη ζωή– να μην ξεπερνά στην καλύτερη περίπτωση τα 4.000 ευρώ ανά σεζόν. «Πρόκειται για μια βιομηχανία υπηρεσιών, που ικανοποιεί το εγώ των Δυτικών και Νοτιοασιατών ορειβατών, οι οποίοι θέλουν να δοκιμάσουν τα όριά τους και να δουν πόσο κοντά μπορούν να φτάσουν στον θάνατο, σε βάρος των Σέρπα. Αν ζούσε ο πατέρας μου, δεν θα ήθελε να βλέπει σε τι τσίρκο έχει μετατραπεί το Έβερεστ», έλεγε το 2016 σε συνέντευξή του στην Guardian ο Νόρμπου Τένσινγκ, γιος του Νοργκέι. 

Οι «υπεράνθρωποι» των Ιμαλαΐων-3
Διασχίζοντας τον ποταμό Ντουντ Κόσι με προορισμό το Νάμτσε Μπαζάρ, τόπο εγκλιματισμού των ορειβατών πριν από τα ακραία υψόμετρα. © AP Photo/Kevin Frayer

Σέρπα είναι ένας στους τρεις ανθρώπους που χάνουν τη ζωή τους στο Έβερεστ κάθε χρόνο. Το 2014, όταν μια φονική χιονοστιβάδα καταπλάκωσε δεκαέξι Νεπαλέζους, που μετέφεραν εφόδια για ξένους ορειβάτες, οι Σέρπα αποφάσισαν να απέχουν της εργασίας τους στη διάρκεια της σεζόν που μόλις ξεκινούσε, διεκδικώντας μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια για τα χωριά τους, νέους κανόνες ανάβασης στα Ιμαλάια και καλύτερα προγράμματα ασφάλισης για τους οδηγούς. Στην πραγματικότητα, λίγα πράγματα έχουν αλλάξει επί της ουσίας από τότε προς το καλύτερο.  

Γεννημένοι διαφορετικοί 

Οι «υπεράνθρωποι» των Ιμαλαΐων-4
Νεαρή Σέρπα χαμογελά στον φακό. © AFP/VISUALHELLAS.GR

Επιστημονικές έρευνες έχουν κατά καιρούς θέσει τους Σέρπα στο επίκεντρο, αναζητώντας ερμηνείες για τις «υπεράνθρωπες» ιδιότητές τους. Είναι θέμα γονιδίων. Έχοντας ζήσει επί χιλιάδες χρόνια σε απαγορευτικά για τον μέσο άνθρωπο υψόμετρα, το σώμα τους έχει αναπτύξει εξελικτικά την ικανότητα να προσαρμόζεται σε συνθήκες περιορισμένου οξυγόνου. Κατά την ορειβασία σε μεγάλα υψόμετρα, η ορμόνη ερυθροποιητίνη διεγείρει την παραγωγή περισσότερων ερυθρών αιμοσφαιρίων στον μυελό των οστών. Την ίδια στιγμή, όμως, η διαδικασία αυτή επιβαρύνει τη λειτουργία της καρδιάς, δημιουργώντας συμπτώματα σωματικής αδιαθεσίας. Στην περίπτωση των Σέρπα, η καρδιά επιβαρύνεται λιγότερο, γιατί ο οργανισμός τους στις συγκεκριμένες συνθήκες δεν καλείται να παραγάγει περισσότερα ερυθρά αιμοσφαίρια. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξαν ερευνητές των πανεπιστημίων του Κέιμπριτζ και του Σαουθάμπτον, που το 2013 κατά τη διάρκεια αποστολής στην κατασκήνωση βάσης του Έβερεστ μελέτησαν σε αντιπαραβολή μια ομάδα δεκαπέντε Σέρπα και μια ομάδα δέκα ανθρώπων που ζουν στα πεδινά. Διαπίστωσαν επίσης ότι τα μιτοχόνδρια των Σέρπα, δηλαδή τα «εργοστάσια των κυττάρων» τους, είναι πολύ πιο αποδοτικά κατά τη μετατροπή του οξυγόνου σε ενέργεια. Με πιο απλά λόγια, αξιοποιούν το οξυγόνο με καλύτερο τρόπο, ενώ ο οργανισμός τους λειτουργεί με την ίδια ενεργειακή αποδοτικότητα τόσο στα χαμηλά όσο και στα μεγαλύτερα υψόμετρα, πράγμα που αποδεικνύει ότι έτσι γεννιούνται. Κάπως έτσι, ενώ οι «κοινοί θνητοί» χρειάζονται πρόσθετο οξυγόνο για να φτάσουν στην κορυφή, οι Σέρπα μπορούν να τα καταφέρουν και χωρίς αυτό.  

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή