Ποδήλατα, περίστροφα και κινητά

Ποδήλατα, περίστροφα και κινητά

Με μακριές φούστες ή με παντελόνια εκστρατείας, οι γυναίκες συγγραφείς ταξιδιωτικής λογοτεχνίας δεν δίστασαν να βουτήξουν στα βαθιά προκειμένου να δουν τον κόσμο με τα δικά τους μάτια.

3' 59" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Γιατί από όλα τα λογοτεχνικά είδη η ταξιδιωτική λογοτεχνία παρέμεινε τόσο κυρίαρχα αρσενική, τόσο μάτσο; Μας ενδιαφέρει πράγματι να αντικρίζουμε όλη τη δόξα και τη φρίκη και την πολυπλοκότητα του κόσμου μόνο μέσα από τα μάτια των ανδρών;» αναρωτιόταν η ατζέντισσα Claire Alexander σε πρόσφατο κείμενό της.

Η σχέση των ανδρών συγγραφέων με την ταξιδιωτική λογοτεχνία ήταν όντως προνομιακή για αιώνες και η εξήγηση είναι προφανής: οι άντρες ταξίδευαν, οι γυναίκες όχι και τόσο. Τις προτιμούσαν στο σπίτι. Όχι πως δεν υπήρξαν εξαιρέσεις.

Η Mary Kingsley, για παράδειγμα, που μετά τον θάνατο των γονιών της, το 1892, αποφάσισε να ολοκληρώσει την ανθρωπολογική μελέτη του πατέρα της και πέρασε τα επόμενα πέντε χρόνια στη Δυτική Αφρική. Ντυμένη με βαριές μαύρες φούστες, κλειστές ως τον λαιμό μπλούζες και ομπρελίνο, σκαρφάλωσε στα βουνά του Καμερούν, βούτηξε σε έλη με βδέλες, διέσχισε ζούγκλες, κωπηλάτησε συντροφιά με αλιγάτορες και εξέδωσε τις ταξιδιωτικές της εντυπώσεις με μεγάλη επιτυχία.

Ή η δημοσιογράφος Nellie Bly, που το 1888 έπεισε την εφημερίδα της να χρηματοδοτήσει ένα ταξίδι στα χνάρια του Φιλέα Φογκ. Η Bly κατάφερε να καλύψει 40.000 χλμ. με ατμόπλοια, τρένα, άμαξες και ιστιοφόρα, στέλνοντας ανταποκρίσεις από όπου ήταν εφικτό και ολοκλήρωσε θριαμβευτικά τον «Γύρο του Κόσμου σε 72 μέρες».

«Δεν θέλω να είμαι καλή. Θέλω να είμαι η κόλαση που ξεσπά. Ή νεκρή», έγραφε η Martha Gellhorn. Η Gellhorn εργάστηκε ως ανταποκρίτρια ξένου Τύπου στο Παρίσι του ’30. Απολύθηκε όταν κατήγγειλε έναν συνάδελφό της για σεξουαλική παρενόχληση. Στη συνέχεια συνεργάστηκε με την Ελέανορ Ρούζβελτ, κάλυψε τον Ισπανικό Εμφύλιο, την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Τσεχοσλοβακία, στη Φινλανδία, στην Μπούρμα, στην Αγγλία, μεταμφιέστηκε σε τραυματιοφορέα ώστε να παρακολουθήσει από κοντά την απόβαση της Νορμανδίας, κάλυψε τον πόλεμο του Βιετνάμ και τις αραβο-ισραηλινές συγκρούσεις του ’60 και του ’70 και την εισβολή στον Παναμά το 1989. Στα ενδιάμεσα γύρισε τον κόσμο γράφοντας βιβλία με ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Το τελευταίο της το τιτλοφόρησε «Ταξίδια με τον εαυτό μου κι έναν άλλον». Ο «άλλος» ήταν ο σύζυγός της, ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, με τον οποίο κατόρθωσε να μείνει παντρεμένη πέντε χρόνια.

«Οι άντρες αντιλαμβάνονται τον τόπο ως ένα κτήνος, ένα άγριο ζώο που πρέπει να υποτάξουν με τη βία, ένα μαμούθ που τους περιμένει στην είσοδο της σπηλιάς τους», γράφει η συγγραφέας Sara Wheeler, προσπαθώντας να ερμηνεύσει τις διαφορές της ανδρικής από τη γυναικεία ταξιδιωτική λογοτεχνία. Οι γυναίκες δεν αντιμετωπίζουν τον πλανήτη ως πεδίο μάχης, ως αρένα. Η γυναικεία ταξιδιωτική γραφή όντως διαφέρει: δεν μπερδεύει την περιπέτεια με το ταξίδι, αφορά τον ίδιο τον τόπο αλλά και την προσωπική ματιά, το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα σε μια ξένη χώρα, το τι σημαίνει να εμπιστεύεσαι τη μοίρα σου αλλά και τους άλλους.

«Για τα δέκατα γενέθλιά μου οι γονείς μου μου χάρισαν ένα μεταχειρισμένο ποδήλατο και ο παππούς έναν μεταχειρισμένο άτλαντα. Θυμάμαι πολύ καθαρά πως βρισκόμουνα σε έναν απότομο λόφο στο Λίσμορ όταν πήρα την απόφαση να γνωρίσω τον κόσμο. Στα μισά της ανάβασης κύτταξα περήφανη τα πόδια μου στα πετάλια και σκέφτηκα: αν συνεχίσω έτσι, θα καταφέρω κάποια στιγμή να φτάσω ως την Ινδία!» γράφει η Dervla Murphy στην αυτοβιογραφία της.

Το 1963, η τριανταδυάχρονη Ιρλανδή πήρε το ποδήλατό της –τον Ροσινάντε– κι ένα πιστόλι και ξεκίνησε από το Δουβλίνο με προορισμό το Δελχί. Το αποτέλεσμα ήταν το Full Tilt, το πρώτο από τα είκοσι έξι βιβλία ταξιδιωτικών εντυπώσεων που έγραψε τα επόμενα χρόνια. «Δεν απαιτεί θάρρος, μόνο περιέργεια», ισχυριζόταν σε μια συνέντευξη στα ογδόντα πέντε της πια (ρουφώντας τη δεύτερη μαύρη μπίρα της ημέρας). «Αν έχεις αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη, το εκπέμπεις, οι άνθρωποι το αντιλαμβάνονται και σου συμπεριφέρονται με καλοσύνη». 

Για το αίσθημα της εμπιστοσύνης, ως προϋπόθεση και αποτέλεσμα του ταξιδιού, μιλάει και η Έλενα Πέγκα στο μυθιστόρημα «Αθήνα-Δελχί-Αθήνα»: «Όταν ταξιδεύεις, εμπιστεύεσαι τα άγνωστα μέρη, τους ξένους ανθρώπους, τον εαυτό σου, που δεν είναι αυτός που είναι μες στο σπίτι σου, αλλά ο ταξιδιώτης».*

Η Dervla Murphy εμπιστεύτηκε τον εαυτό της και ρίχτηκε στο άγνωστο με τρόπο απόλυτο, έπαθε δυσεντερία στο Πακιστάν, ηπατίτιδα στη Μαγαδασκάρη, μελιταίο πυρετό στην Ινδία, βορρελίωση στη Νότια Αφρική, έσπασε το πόδι της στη Ρουμανία, τον αστράγαλό της στη Σιβηρία, το ισχίο της στην Παλαιστίνη, αντιμετώπισε βιαστές στο Ιράν, ληστές στην Αιθιοπία, φύλαρχους με καλάσνικοφ στο Αφγανιστάν, λύκους στη Γιουγκοσλαβία. «Προφανώς υπήρξαν κάποιες δυσκολίες, ακραίες θερμοκρασίες, έλλειψη ανέσεων, τίποτα το ιδιαίτερο. Όμως, έτσι κι αλλιώς, δεν ξεκινάω για να “ξεπεράσω” κάτι, σαν να είμαι εξερευνητής ή ορειβάτης. Ταξιδεύω για να διασκεδάσω», έλεγε. Το 1977 ακολούθησε μια διαδρομή 2.000 χιλιομέτρων στις Περουβιανές Άνδεις με την εννιάχρονη κόρη της. «Με θεωρούσαν τρελή που έκανα αυτό το ταξίδι εξοπλισμένη μόνο με τα βασικά σε μια περιοχή χωρίς δρόμους, χωρίς νοσοκομεία, χωρίς επικοινωνίες, αλλά αυτό ακριβώς έψαχνα. Και στεναχωριέμαι πολύ που τέτοιες εμπειρίες είναι ανέφικτες πια, εξαιτίας κυρίως –και ξέρω πως θα ακουστώ σαν γραφική γριά– των κινητών τηλεφώνων».

*’Ελενα Πέγκα, ΑΘΗΝΑ-ΔΕΛΧΙ-ΑΘΗΝΑ, εκδ. Άγρα

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή