Η Ίσιδα σε μετωπική στάση, με το αριστερό πόδι να προβάλλει μπροστά και τα χέρια κολλημένα στον κορμό, με διάδημα στο κεφάλι, κρατάει στο χέρι στάχυα. Τι δουλειά έχουν τα στάχυα στα χέρια μιας αιγυπτιακής θεότητας; Και τι γυρεύει αυτή στη Νέα Μάκρη; Παρότι φαίνεται ξεκάθαρα ότι πρόκειται για εκμαγείο, ποιος δεν θα ήθελε να είναι από μια γωνιά να παρατηρεί τις αντιδράσεις των αρχαιολόγων της ανασκαφής που αποκάλυψε ολόκληρα υπερμεγέθη αγάλματα της Ίσιδας και του Σάραπι, το γλυπτό της Σφίγγας, καλοδουλεμένα γεράκια-προσωποποίηση του θεού Ώρου και τελετουργικά λυχνάρια με σκαλισμένες τις μορφές των αιγυπτιακών θεών. Όλα αυτά βρίσκονται σε μια ειδική αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου Μαραθώνα, το οποίο λόγω Covid-19 παραμένει κλειστό. Στον πολύπαθο αρχαιολογικό χώρο του ιερού των Αιγυπτίων Θεών στη Νέα Μάκρη, ο οποίος περιλαμβάνει και πολυτελές λουτρό (βαλανείο), έχουν τοποθετηθεί εκμαγεία, και ορθώς από ό,τι φαίνεται, καθώς το 2018 άγνωστοι βανδάλισαν τον χώρο, προξενώντας σοβαρές ζημιές στα αγάλματα.
Η προκαθορισμένη διαδρομή που μπορεί να ακολουθήσει κανείς δεν ικανοποιεί στο έπακρο τις προσδοκίες του: μια και ο χώρος βρίσκεται ακόμη υπό ανασκαφή, το επισκέψιμο τμήμα είναι ιδιαίτερα μικρό. Προσβάσιμο δεν είναι ούτε το εντυπωσιακό λουτρικό οικοδόμημα με τα μαρμαρόστρωτα δάπεδα, τις δεξαμενές, τα υπόκαυστα και τα δωμάτια όπου γινόταν ο καθαρμός πριν από τις ιερές τελετές.
Ο φύλακας μας λέει πως όλος ο χώρος, εκτός του προκαθορισμένου διαδρόμου, πλημμυρίζει τον χειμώνα, γι’ αυτό και απαγορεύεται να τον προσεγγίσεις. Μάλιστα, αυτό συνέβαινε από την αρχαιότητα, καθώς εδώ βρίσκεται το Μικρό Έλος της Μπρεξίζας. Το ιερό και το βαλανείο κατασκευάστηκαν επάνω σε μια νησίδα η οποία περιβάλλεται από νερά και καλαμιώνες και σε συνδυασμό με τους ευκαλύπτους δημιουργούν ένα εξωτικό σκηνικό. Όλα αυτά ανεγέρθηκαν το 160 μ.Χ. από τον ρήτορα και σοφιστή Ηρώδη τον Αττικό, μαικήνα της πόλης των Αθηνών, ο οποίος καταγόταν από τον Μαραθώνα και χρηματοδότησε πλήθος οικοδομημάτων. Φαίνεται μάλιστα πως το ιερό βρισκόταν στα όρια του τεράστιου κτήματός του. Σύμφωνα με την αρχαιολόγο Ιφιγένεια Δεκουλάκου, υπεύθυνη της ανασκαφής στο ιερό των Αιγυπτίων Θεών, ο Ηρώδης ήθελε να μιμηθεί τον αυτοκράτορα Αδριανό και το Σαραπείο που εκείνος είχε ιδρύσει σε τεχνητή νησίδα στην έπαυλή του στο Τίβολι, αντιγράφοντας με τη σειρά του το Σαραπείο στην πόλη Κάνωπο, στο Δέλτα του Νείλου.
Η λατρεία της Ίσιδας και του Όσιρι
Στην αιγυπτιακή θρησκεία η Ίσιδα, μητέρα του Ώρου, λατρευόταν μαζί με τον αδελφό και σύζυγό της Όσιρι. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Όσιρις, διάδοχος του βασιλιά των θεών, Ρα, και φαραώ του βασιλείου της Αιγύπτου, εκπολίτισε το κράτος των αρχαίων Αιγυπτίων κι έπειτα ταξίδεψε για να διαδώσει τον πολιτισμό στον υπόλοιπο κόσμο. Στην επιστροφή του ο Όσιρις δολοφονήθηκε από τον αδελφό του Σεθ, ο οποίος τον διαμέλισε και τον πέταξε στη θάλασσα. Η Ίσιδα εντόπισε τα κομμάτια του, ένωσε το σώμα του και με τη μαγεία της τον επανέφερε στην αιώνια ζωή, όπου κυριάρχησε ως θεός των νεκρών. Η λατρεία της, που περιλάμβανε τελετές μύησης, εξαπλώθηκε στη Μεσόγειο και τον 4ο αιώνα π.Χ. έφτασε στον Πειραιά μέσω των εμπορικών σχέσεων που είχαν αναπτυχθεί ανάμεσα σε Ελλάδα και Αίγυπτο. Οι Έλληνες ταύτισαν την Ίσιδα με τις θεές Δήμητρα και Αφροδίτη και τον Όσιρι με τον θεό Σάραπι (ένωση του Όσιρι με τον Δία). Η λατρεία του θεϊκού ζεύγους εξαπλώθηκε κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. σε όλη την Ελλάδα.
Μια σπάνια ευκαιρία
Στην Ελλάδα αντίστοιχα ιερά σώζονται μόνο στη Δήλο, στο Δίον Πιερίας, στην Αρχαία Μεσσήνη και στη Γόρτυνα της Κρήτης, ενώ ένας μικρός ναός της Ίσιδας σώζεται στην Ερέτρια. Παρατηρήστε τα αγάλματα: εκείνα της Ίσιδας με το χαρακτηριστικό ισιακό άμμα (εξωτερικό ένδυμα με πτυχές, που δένεται στο στήθος με τον λεγόμενο ισιακό κόμβο), στάχυα ή λουλούδια στα χέρια (Ίσιδα-Δήμητρα και Ίσιδα-Αφροδίτη αντίστοιχα), αλλά και τα ανδρικά με την αμφίεση των φαραώ, με περίζωμα στη μέση και κάλυμμα με αιγυπτιακή κόμπρα στο κεφάλι. Τα κυλινδρικά αντικείμενα στα χέρια τους λέγεται ότι συμβολίζουν παπύρους με μαγικές ευχές των θεών. Τα δε λυχνάρια που βρέθηκαν στον χώρο υπολογίζονται γύρω στα 70 και θεωρούνται μοναδικά λόγω του μεγέθους τους (40 εκ. μήκος και 12 εκ. ύψος), ενώ το υπέρθυρο του βόρειου πρόπυλου έχει ανάγλυφο ηλιακό δίσκο που περιβάλλεται από φίδι: και τα δύο αποτελούν γνωστά σύμβολα της Ίσιδας.
Tip: Στον Τύμβο και στο φράγμα
Η επίσκεψη στο ιερό μπορεί να συνδυαστεί με μια υπέροχη βόλτα στον Τύμβο του Μαραθώνα, που ειδικά αυτή την εποχή είναι ολάνθιστος. Επιπλέον, το ιερό βρίσκεται ακριβώς δίπλα στην παραλία της Νέας Μάκρης, σε ένα σχετικά ήσυχο σημείο, δίπλα στο εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής, ιδανικό για βόλτα ή και κολύμπι. Για να φτάσετε μέχρι εδώ, μπορείτε να ακολουθήσετε τη διαδρομή που περνά και από το φράγμα του Μαραθώνα, σχεδιάζοντας μια υπέροχη μονοήμερη εκδρομή με πολλές ενδιαφέρουσες στάσεις.
Info: Τηλ. 22940-55155, ανοιχτά καθημερινά εκτός Τρίτης, 08.00-15.30, δωρεάν είσοδος.