Roma è sempre Roma, όπως λένε και οι Ιταλοί. Η Ρώμη είναι πάντα η Ρώμη. Ή μήπως όχι; Πώς έχει αλλάξει η πρωτεύουσα της Ιταλίας από την ημέρα του πρώτου lockdown μέχρι και σήμερα; Παραμένει άραγε η ίδια, η γνωστή αγαπημένη «αιώνια πόλη»; Και τελικά πόσο ανοιχτή είναι για τους τουρίστες; Mε αυτές τις σκέψεις κατά νου επέστρεψα σε μία από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που αγαπώ και γνωρίζω καλά, καθώς την έχω επισκεφθεί πάνω από δέκα φορές τα τελευταία πέντε χρόνια.
Η Ιταλία, όπως και η Ελλάδα εν μέσω πανδημίας, χωρίζεται σε ζώνες χρώματος κόκκινου, πορτοκαλί και κίτρινου ανάλογα με τον αριθμό κρουσμάτων. Όταν τελικά ταξίδεψα στη Ρώμη, τον περασμένο Μάρτιο, ο νομός της Lazio ήταν κίτρινος, κάτι που σήμαινε πως μπορούσα να περπατήσω κανονικά έξω μέχρι τις 22.00 το βράδυ, οπότε και ξεκινούσε η απαγόρευση κυκλοφορίας. Η ευχάριστη έκπληξη ήταν πως μέχρι τις 18.00 ήταν ανοιχτά τα εστιατόρια και τα μπαρ: μπορούσα να καθίσω στα εξωτερικά τραπεζάκια και να παραγγείλω το φαγητό, το ποτό και τον καφέ μου χωρίς περιορισμούς.
Στο αεροδρόμιο
Φτάνοντας στο αεροδρόμιο Leonardo Da Vinci, ελάχιστοι είναι οι τουρίστες που κυκλοφορούν, πολλοί εκ των οποίων βρίσκονται στο αεροδρόμιο ως transit passengers προτού επιστρέψουν σε χώρες εκτός Ευρώπης όπου πιθανότατα ζουν ή εργάζονται. Αρκετά καταστήματα παραμένουν κλειστά και βρίσκεις πολύ εύκολα να καθίσεις στους χώρους αναμονής, χωρίς να πρέπει να περιπλανηθείς ώρα για να βρεις μια άδεια θέση.
Η κατάσταση δεν είναι τόσο μουδιασμένη όσο την είχα βρει πριν από λίγους μήνες, αλλά το αεροδρόμιο έχει χάσει κάτι από την παλιά του αίγλη, την πολύχρωμη και πολυπολιτισμική του «βαβούρα». Έλεγχοι στις πύλες εισόδου, ταυτότητα και αρνητικό τεστ Covid-19 στο χέρι, ανακοινώσεις από τα μεγάφωνα για υποχρεωτική χρήση μάσκας σε όλους τους χώρους του αεροδρομίου, αυτοκόλλητα για τήρηση αποστάσεων, θέσεις κλεισμένες με ειδική ταινία για να μην κάθεσαι πολύ κοντά στον διπλανό σου. Η ίδια λογική ισχύει και στα τρένα που οδηγούν στο κέντρο της πόλης.
Στην πόλη
Στο ξενοδοχείο το check-in έχει γίνει online από πριν και η επαφή με τη ρεσεψιόν είναι μόνο για να πάρεις το κλειδί. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, αρκεί ένας κωδικός ώστε να μη χρειάζεσαι κάρτα ή κλειδί. Όσο για το πρωινό, πλέον σερβίρεται αυστηρά στο δωμάτιο, καθώς έχει απαγορευτεί η πρόσβαση σε μπουφέ. Η Ρώμη παραμένει πανέμορφη, αλλά με ελάχιστους επισκέπτες. Περπατάς και ακούς γύρω σου μόνο ιταλικά. Ο κόσμος βέβαια κυκλοφορεί, η πόλη δεν είναι έρημη όπως πριν από έναν χρόνο, ενώ η έλλειψη τουρισμού έχει το εξής καλό: σου επιτρέπει να απολαύσεις τα αξιοθέατα σχεδόν πριβέ οποιαδήποτε ώρα της ημέρας.
Τα αξιοθέατα
Η περίφημη Fontana di Trevi, όπου κάποτε έπρεπε να συνωστιστείς με αμέτρητο κόσμο γύρω σου και να προσπαθήσεις σπρώχνοντας να προσεγγίσεις το χαμηλότερο σημείο της για να πετάξεις το κέρμα σου, τώρα ήταν εκεί μόνο για μένα. Οι ημέρες είναι ηλιόλουστες και μια βόλτα και λίγο χάζι στη Scalinata της Piazza di Spagna με κάνει να συνειδητοποιώ πόσο τυχερή είμαι που την απολαμβάνω σχεδόν άδεια. Οι μόνοι που περπατούν είναι ντόπιοι, οι οποίοι δείχνουν να χαίρονται όσο κι εγώ αυτή την ιδιαίτερη συνθήκη, μια Ρώμη αποκλειστικά για τους κατοίκους της.
Τα βήματά μου με οδηγούν στο Κολοσσαίο. Παρόλο που η πρόσβαση στο αξιοθέατο είναι ανοιχτή, ο κόσμος είναι ελάχιστος. Ούτε ατελείωτες ουρές αναμονής, ούτε συνωστισμός. Αντίστοιχα, και τα μουσεία είναι ανοιχτά για το κοινό, αλλά για προφανείς λόγους οι επισκέπτες είναι ελάχιστοι, πράγμα που σημαίνει ότι έχεις την τύχη να δεις από κοντά σπουδαία έργα τέχνης χωρίς να σε ενοχλεί κανείς. Οι μοναδικές αυτές εικόνες της Ρώμης με τα άδεια μουσεία και τα σχεδόν άδεια αξιοθέατα είναι συγκλονιστικές.
Η εστίαση
Είναι γνωστό το πόσο οι Ιταλοί αγαπούν το φαγητό. Όσο η εστίαση παρέμενε ανοιχτή, είχαν βρει και τον τρόπο, εκτός από τον καφέ, να απολαμβάνουν στα μπαρ και στα εστιατόρια τόσο την ώρα του βραδινού φαγητού όσο και το ποτό των 17:00, το γνωστό απεριτίβο. Σκαρφίστηκαν λοιπόν την… apericena, δηλαδή και ποτό και δείπνο. Κάθε απόγευμα, μέχρι τις 18:00, μπορούσες να πιεις το aperol σου, συνοδεύοντάς το με μια ποικιλία από τυριά, κροκέτες, πιτσάκια, που, αντί για τον κλασικό μπουφέ, τα απολάμβανες στο τραπέζι σου. Έστω και για λίγο, έστω κι έτσι, η χαρά τού να καθίσεις και πάλι σε τραπέζι και να παραγγείλεις το φαγητό και το κοκτέιλ σου χωρίς να πρέπει να τα πάρεις μαζί σου take away έμοιαζε πρωτόγνωρη με όλα τα τραπεζάκια στους εξωτερικούς χώρους να σφύζουν από ζωή.
Η διασκέδαση
Τα μπαρ κατέβαζαν ρολά στις 18:00, αλλά η διασκέδαση συνεχιζόταν στον δρόμο, με take away ποτό, βόλτα δίπλα στον Τίβερη και ραντεβού στις πλατείες της γειτονιάς Trastevere, στην piazza Santa Maria αλλά και στην piazza Trilussa, απέναντι από το Ponte Sisto.
Κάποια μικρά μπαρ είχαν φροντίσει να λειτουργούν με τη μορφή take away, και έτσι στις πλατείες στήνονταν μικρά υπαίθρια πάρτι με ζωντανή μουσική από πλανόδιους και τους Ρωμαίους να απολαμβάνουν το ποτό και την πόλη τους έστω και με αυτόν τον τρόπο. Φυσικά, τις αντίστοιχες ώρες έμεναν ανοιχτά για take away και κάποια εστιατόρια, κυρίως pizzerie, από όπου μπορούσες να πάρεις το φαγητό του για το σπίτι ή για τον δρόμο.
Το ωράριο απαγόρευσης κυκλοφορίας στις 22:00 είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για βραδινό περπάτημα στην πόλη. Φοράς άνετα παπούτσια και εξερευνάς τη Ρώμη τη νύχτα, περπατάς μπροστά από τα φωταγωγημένα αξιοθέατά της – την πλατεία του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, το Κολοσσαίο, το Altare della Patria στην piazza Venezia. Βλέπεις μια διαφορετική εικόνα της πόλης, πιο ήσυχη, πιο λαμπερή, ίσως λίγο μελαγχολική αλλά τόσο μαγική.
Να κλείσω εισιτήρια;
Έχει όμως νόημα να επισκεφθεί κανείς αυτή τη στιγμή τη Ρώμη; Και μπορεί να κλείσει εισιτήρια και διαμονή για ένα Σαββατοκύριακο; Και ναι, και όχι. Γιατί αξίζει να δει κανείς αυτή τη διαφορετική εικόνα της πρωτεύουσας της Ιταλίας χωρίς πολλούς τουρίστες και χωρίς συνωστισμό. Να θαυμάσει τα αξιοθέατα οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας χωρίς τις ατελείωτες ουρές, να γνωρίσει τους ντόπιους και τις συνήθειές τους. Οι προσφερόμενες υπηρεσίες είναι σαφώς καλύτερες και πιο προσεγμένες, ενώ τις περισσότερες φορές, καθώς οι Ρωμαίοι έχουν πλέον καιρό να έρθουν σε επαφή με μαζικό τουρισμό, θα χαρούν πολύ να εξυπηρετήσουν και να πιάσουν κουβέντα στον επισκέπτη.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει ακόμα μια σχετική ταλαιπωρία ως προς τις διαδικασίες των τεστ μοριακής εξέτασης ή εξέτασης αντιγόνων, τα επιπλέον έγγραφα που πρέπει να συμπληρωνονται πριν από κάθε πτήση και φυσικά το μικρό άγχος του ότι πάντα υπάρχει περίπτωση αυτό το διάστημα να αλλάξει και πάλι χρώμα η Lazio και να αρχίσουν οι περιορισμοί όσο είσαι στη Ρώμη ή πριν το ταξίδι σου… Όλα κινούνται με διαφορετικούς ρυθμούς, πολλά σημεία τουριστικού ενδιαφέροντος είναι κλειστά, ενώ τα δρομολόγια των μέσων μαζικής μεταφοράς έχουν μειωθεί αρκετά κυρίως από και προς το αεροδρόμιο.
Παρ’ όλα αυτά «η Ρώμη είναι πάντα η Ρώμη» και, παρά το lockdown και την πανδημία, δεν έχει χάσει τη γοητεία της. Με τα ρομαντικά της ηλιοβασιλέματα, τη μυρωδιά του φρέσκου καφέ και των κρουασάν με crema pasticcera, τις εντυπωσιακές πλατείες της, τα πανέμορφα στενά δρομάκια της και το κελάρυσμα των νερών των σιντριβανιών της.
Update
Αυτή τη στιγμή η Ρώμη, και πιο συγκεκριμένα η Lazio, έχει χαρακτηριστεί και πάλι ζώνη κίτρινη, γεγονός που μεταφράζεται ως ανοιχτή εστίαση, ανοιχτά μουσεία, ανοιχτοί χώροι εκδηλώσεων και ελεύθερη μετακίνηση εντός και εκτός δήμου και νομών. Ως ωράριο ελεύθερης μετακίνησης παραμένει το διάστημα 5:00 έως 23:00 ενώ από τις 7/6 και μέχρι τις 20/6 η απαγόρευση μετακίνησης θα ξεκινάει ακόμα πιο αργά, στις 00:00. Από τις 21/6 δεν θα υπάρχει πλέον απαγόρευση κυκλοφορίας στην Ιταλία.
8+1 Διευθύνσεις στη Ρώμη
1. La Boccaccia, Via Leonina 73, 00184
Αν υπάρχει ένα μέρος που βάζει σε πακέτο την πιο νόστιμη take away pizza, αυτό βρίσκεται στην περιοχή Rione Monti. Το μυστικό αυτής της μικροσκοπικής πιτσαρίας είναι η συνεχής παραγωγή νέων γεύσεων και τα πάντα φρέσκα και λαχταριστά υλικά. Θα πάτε και θα ξαναπάτε.
Roma RM, Italy
2. Pastificio Guerra, Via della Croce 8, 00187
Μόλις 2 λεπτά από την Piazza di Spagna, και δίπλα από έναν από τους πιο ακριβούς δρόμους της πόλης, αυτό το μικρό μαγαζάκι φτιάχνει κάθε μέρα φρέσκα ζυμαρικά δύο ειδών δικής του παραγωγής με μόλις 4,5 ευρώ. Φροντίστε να είστε εκεί πριν από τις 13.00 για να προλάβετε να πάρετε το φαγητό σας και να το απολαύσετε σε κάποιο πεζουλάκι, καθώς οι εργαζόμενοι της περιοχής, όταν κάνουν διάλειμμα για μεσημεριανό κάνουν ουρά για να παραγγείλουν.
3. Tiramisu Pompi, Via della Croce 82, 00187
Το καλύτερο τιραμισού της Ρώμης θα το δοκιμάσετε χωρίς καμία αμφιβολία στο Pompi, σχεδόν απέναντι από το Pastificio. Αν και πλέον η ποικιλία των γλυκών του έχει αυξηθεί και οι επιλογές είναι αρκετές, η κλασική συνταγή τιραμισού παραμένει η πιο γευστική της πόλης.
4. Gelateria del Teatro, Via dei Coronari 65/66, 00186
Κακά τα ψέματα, η Ρώμη έχει πολλές επιλογές για gelato artigianale. Αν όμως θέλετε να δοκιμάσετε ιδιαίτερες γεύσεις, και μάλιστα εποχιακές, που δεν θα τις ξαναβρείτε άλλη περίοδο του χρόνου, τότε βάλτε στο πρόγραμμα τη συγκεκριμένη gelateria. Tο σημείο όπου βρίσκεται είναι ιδανικό για να καθίσετε στα σκαλιά δεξιά της εισόδου του μαγαζιού και να το απολαύσετε.
5. Bar del Fico, Piazza del Fico 26, 00186
Όσα χρόνια και να περάσουν, όσα καινούργια μπαρ και καφέ και να έχουν ανοίξει, επιστρέφω πάντα για τον καφέ μου στο Bar del Fico, κοντά στην Piazza Navona. Κάτω από τον ίσκιο της τεράστιας συκιάς, οι ηλικιωμένοι γείτονες της περιοχής παίζουν σκάκι πίνοντας τον καφέ τους. Ιδανικό σκηνικό για χάζι.
Roma RM, Italy
6. Bar del cinque, Vicolo del Cinque 5, 00153
Ένα από τα παλιότερα μπαρ της περιοχής Trastevere, το μπαρ στον αριθμό 5 της οδού Πέντε. Μπορεί αυτό το διάστημα να μη βγάζει έξω τα λίγα τραπεζάκια του, αλλά υπάρχει πάντα κόσμος που πίνει το ποτό του όρθιος συζητώντας και γελώντας μέχρι να αδειάσει το ποτήρι και να πάει για τον «δεύτερο γύρο».
7. L’emporio alla pace, Via della Pace 28, 00186
Δύο βήματα από την Piazza Navona, αυτό το μπαρ-καφέ είναι το ιδανικό σημείο συνάντησης για να γνωρίσετε ενδιαφέροντα κόσμο και να πιείτε στο χέρι τον καφέ το πρωί ή το ποτό σας το βράδυ. Αν και πολύ κοντά σε τουριστικό σημείο, συγκεντρώνει τα απογεύματα αρκετούς ντόπιους, σημάδι ότι αξίζει σίγουρα να το επισκεφθείτε.
8. Giuncart, Via del Pellegrino 93, 00186
Πολύ κοντά στο Campo de’ Fiori, αυτή η μικρή οικογενειακή επιχείρηση κατασκευάζει από το 1960 τα πάντα από ψάθα. Είτε θέλετε να σας πλέξει o μπαμπάς της οικογένειας o Umberto, ένα καλάθι, είτε να σας φτιάξει κατά παραγγελία μια ψάθινη τσάντα, αυτό το τόσο μικρό αλλά υπέροχο μαγαζάκι αξίζει μια στάση στη βόλτα σας.
9. Giulia’s, Via Giulia 187, 00186
H πηγή του χειροποίητου καπέλου βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την Γαλλική Πρεσβεία, πολύ κοντά στο ponte Sant’ Angelo. Όλα όσα θα βρείτε στο μικρό αυτό κατάστημα είναι χειροποίητα από την Piera και την Anna, οι οποίες τονίζουν από την πρώτη στιγμή πως όλα τα προϊόντα είναι made in Italy.
Πρακτικά και χρήσιμα
Πριν επιλέξετε τις ημερομηνίες για το ταξίδι σας στη Ρώμη, πρέπει:
- Να ελέγξετε τους περιορισμούς που ισχύουν στο Lazio και στη χώρα γενικότερα, επικοινωνώντας με την Πρεσβεία της Ιταλίας στην Ελλάδα (τηλ. 210-3617260).
- Να κλείσετε ραντεβού για τεστ Covid-19 μοριακής εξέτασης ή εξέτασης αντιγόνων στην Ελλάδα, καθώς πρέπει να παρουσιάσετε τόσο στο Ελ. Βενιζέλος όσο και στο Leonardo Da Vinci αρνητικά αποτελέσματα τεστ Covid-19 (εντός 48 ωρών και στα αγγλικά).
- Nα έχετε συμπληρώσει το passenger locator form για να βγείτε από την Ελλάδα αλλά και για να επιστρέψετε.
- Να έχετε συμπληρώσει το EU Digital Passenger Locator Form-dPLF, πριν την αναχώρηση από την Ελλάδα για να σας επιτραπεί η είσοδος στην Ιταλία, το οποίο μπορεί να αναζητηθεί στην ιστοσελίδα euplf.eu.
- Να έχετε μαζί σας χειρουργικές μάσκες και όχι μόνο πάνινες καθώς τόσο στις πτήσεις της Alitalia όσο και πολλών άλλων αερομεταφορέων είναι υποχρεωτική η συγκεκριμένη μάσκα και όχι η πάνινη.
- Να κλείσετε ραντεβού για τεστ μοριακής ανίχνευσης κορωνοιού (PCR test εντός 72 ωρών) στη Ρώμη πριν από την επιστροφή σας στην Ελλάδα.
- Να υπολογίσετε το budget σας, καθώς πλέον τα υποχρεωτικά test Covid προσθέτουν στο ταξίδι σας ένα επιπλέον έξοδο της τάξεως των 100 με 120 ευρώ.