Ο Δημήτρης παίζει βιολοντσέλο το πρωί δίπλα στις καρυδιές και από τα γειτονικά σπίτια σταματούν για λίγο το πότισμα, για να τον ακούσουν. Η κυρία Παναγιώτα κανονίζει τα ρεπό της από την κουζίνα του εστιατορίου για να μπορέσει να δει την μπάντα τη μέρα της συναυλίας. Και ένα χειμωνιάτικο βράδυ στο καφενείο, ο Αποστόλης, συνθέτης και μουσικός, συνεργάτης της Λυρικής Σκηνής, χορεύει έναν παραδοσιακό σκοπό μαζί με τον Σταύρο, που εκτρέφει ζώα στην περιοχή.
Όλα τα παραπάνω συνέβησαν τον περασμένο χειμώνα στη Βαμβακού, ένα ορεινό χωριό ανάμεσα στη Σπάρτη και την Τρίπολη. Και δεν θα συνέβαιναν αν μια ομάδα ανθρώπων δεν είχαν την ιδέα και το πείσμα να κάνουν κάτι για να μη μαραζώσει ο τόπος τους. Από τη δεκαετία του 1950 η Βαμβακού είχε αρχίσει να ερημώνει και οι άνθρωποί της να την εγκαταλείπουν αναζητώντας μια καλύτερη ζωή στα αστικά κέντρα, με αποκορύφωμα το 2008, οπότε και χτύπησε για τελευταία φορά το κουδούνι του Δημοτικού Σχολείου.
Φωτ. ETSI Architects/Ioannis Promponas
Οι κάτοικοί της μετριούνταν πια στα δάχτυλα, τα σοκάκια του χωριού ζωντάνευαν μόνο τα καλοκαίρια. Μέσω του πολιτιστικού συλλόγου του χωριού, ο Χάρης Βασιλάκος, καθηγητής Φιλολογίας με καταγωγή από τη Βαμβακού, ο οποίος ζούσε και εργαζόταν στη Σπάρτη τα τελευταία χρόνια, διοργάνωνε μαζί με λίγους ακόμα συντοπίτες του εκδηλώσεις τους θερινούς μήνες – όμως κι αυτές οι δράσεις ήταν περιορισμένης εμβέλειας.
Όλοι τους ήθελαν να δουν το χωριό να ξαναγεννιέται, να έρθουν μόνιμοι κάτοικοι, να βρουν έναν τρόπο αυτοί που έφυγαν να γυρίσουν. Αναζητώντας χρηματοδότηση, χτύπησαν την πόρτα του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος –η Βαμβακού είναι ο τόπος καταγωγής του Έλληνα εφοπλιστή– και έτσι, το 2018, συστάθηκε ο οργανισμός Βαμβακού Revival με την ηθική και οικονομική υποστήριξη του ιδρύματος. Το σχολείο ανακαινίστηκε και χρησιμοποιείται ως πολυχώρος, δημιουργήθηκε ένα καφενείο-ταβέρνα και από τότε μέχρι σήμερα περίπου 10.000 άνθρωποι έχουν επισκεφθεί το χωριό.
Φωτ. Βαμβακού Revival
Μουσική δωματίου και τοιχογραφίες
Ωστόσο, κάποιοι δεν έκαναν απλώς ένα σύντομο πέρασμα από τον οικισμό. Στο πλαίσιο της αναβίωσης της Βαμβακούς, ο οργανισμός συνεργάστηκε με τη Λυρική Σκηνή και μετά την πρόταση του καλλιτεχνικού της διευθυντή, Γιώργου Κουμεντάκη, έξι νέοι μουσικοί ήρθαν να ζήσουν και να δημιουργήσουν όλοι μαζί στο χωριό για πέντε μήνες. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία του μουσικού συνόλου Όρος Ensemble, αλλά και οι πλούσιες εμπειρίες από τη συνύπαρξη με τους κατοίκους σε ένα τόσο ιδιαίτερο φυσικό τοπίο.
Φωτ. Βαμβακού Revival
«Το πιο ουσιαστικό της υπόθεσης είναι πως τελικά είδαμε ότι μας συνέδεαν κοινά σημεία και ότι τα όρια μπορούν να καταργηθούν, αρκεί να μην αναπαράγουμε τους ρόλους μας και να μην υποδυόμαστε τους εαυτούς μας. Υπήρχε συνεχώς ένα κομμάτι συνδιαλλαγής και επικοινωνίας με τους ντόπιους. Το νόημα της εμπειρίας ήταν η αίσθηση της κοινότητας. Δεν πήγαμε ως εξωτερικοί επισκέπτες με τη λογική ότι ήρθαμε εδώ να δουλέψουμε, γιατί αυτό εύκολα οδηγεί στην απομόνωση», εξηγεί ο Αποστόλης Κουτσογιάννης, ένας από τους έξι μουσικούς.
Το καλοκαίρι του 2020 φιλοξενήθηκαν στη Βαμβακού για επτά ημέρες και τρεις εικαστικοί, ο Ιάσων Μέγκουλας (Cacao Rocks), ο Αλέξανδρος Σιμόπουλος και ο Παύλος Τσάκωνας, όλοι τους υπότροφοι του Προγράμματος Υποστήριξης Καλλιτεχνών του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Με έμπνευση από το τοπίο και τη ζωή των κατοίκων, δημιούργησαν τοιχογραφίες σε ανοιχτούς δημόσιους χώρους.
Φωτ. Βαμβακού Revival
Τα επόμενα βήματα
Η πανδημία σταμάτησε για λίγο την ορμή και τις δημόσιες εκδηλώσεις στη Βαμβακού. Όμως τα πλάνα για το μέλλον είναι πολλά και από το καλοκαίρι, εφόσον το επιτρέψουν οι συνθήκες, η αναβίωση του χωριού θα αποκτήσει έναν χαρακτήρα ακόμη πιο πολυμορφικό.
Έτοιμος είναι ήδη ο ξενώνας «Ρούγα» με έξι δωμάτια, στα σκαριά βρίσκεται η δημιουργία αγροτικού συνεταιρισμού με αγρότες και παραγωγούς από την ευρύτερη περιοχή, ενώ θα οργανωθεί και το πρόγραμμα απομακρυσμένης εργασίας, για το οποίο οι άνθρωποι του Βαμβακού Revival έχουν λάβει μέχρι στιγμής αρκετά αιτήματα. Όσο παράδοξο και αν ακούγεται, το Ίντερνετ στο χωριό «τρέχει» με ταχύτητες 50 Mbps και το σχολείο θα λειτουργεί και ως co-working space, αφού διαθέτει υπολογιστές, εκτυπωτές και υποδομή για τηλεδιασκέψεις και παρουσιάσεις.