Aπό τις Πρέσπες έως την Κρήτη, το ελληνικό τοπίο είναι «φυτεμένo» με χωριά και οικισμούς, αρχαίους ναούς, μύλους και άλλα αρχιτεκτονικά παραδείγματα (κοινωνικά, πολιτιστικά, θρησκευτικά, οικονομικά), που με την ποικιλομορφία τους αποτελούν καταγραφές περασμένων εποχών. Πιο απλά, αυτό που εμείς σήμερα αντιλαμβανόμαστε ως γραφικό σκηνικό αποτελεί αποτύπωμα της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς μας.
Τέτοια αξιόλογα δείγματα σώζονται σε απομακρυσμένες ορεινές και νησιωτικές ζώνες, εκεί όπου η εξέλιξη δεν έφτανε γρήγορα, οι παρεμβάσεις ήταν λιγότερες και οι δομές απλούστερες. Με το βιβλίο «Αρχιτεκτονικές Μεταμορφώσεις ΙΙ» (εκδόσεις Μέλισσα) επιχειρείται μια ταξιδιωτική περιήγηση μέσα από οικιστικά σύνολα και βιομηχανικά κτίρια που μετασχηματίστηκαν στην πορεία του χρόνου, παρέμειναν όμως αρμονικά ενταγμένα στο περιβάλλον τους.
«Παρεμβαίνω σε ένα παλαιό αρχιτεκτόνημα σημαίνει εκδηλώνω σεβασμό, συνδυασμένο με τόλμη και βαθιά αίσθηση ανάγκης για συνέχεια», εξηγεί ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Φιλιππίδης, ομότιμος καθηγητής EMΠ, ο οποίος επιμελήθηκε την έκδοση.
Αν και η μετασκευή παλαιών κτισμάτων αποτελεί τάση, εξακολουθεί να υπάρχει η ανάγκη για επιστροφή στην απλότητα της υπαίθρου. Το πώς θα γίνει η επανάχρηση είναι μεγάλη συζήτηση, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κτιρίων που έχουν αλλάξει χρήση και στο παρελθόν.
Σήμερα, ιδιοποιούμαστε ωστόσο παραδοσιακά, νεοκλασικά, εκλεκτικιστικά και μοντέρνα κτίσματα στα οποία αναγνωρίζουμε κάποια αξία. Ανάμεσά τους, οι αναμορφώσεις των οικισμών της Ύδρας και της Πάτμου, η μετατροπή του παλιού αλευρόμυλου της Βέροιας σε Βυζαντινό Μουσείο και του βενετσιάνικου οπλοστασίου του Ναυπλίου σε Αρχαιολογικό Μουσείο κ.ά, που παρουσιάζονται στην έκδοση.
Ο κύριος λόγος που οδηγεί στον μετασχηματισμό τους είναι «ωφελιμιστικός», καθώς πρόκειται για εγκαταλελειμμένα κτίσματα. Η πρόκληση είναι το πώς ακριβώς θα γίνει η μεταμόρφωση. Τότε η πολυγλωσσία διαφορετικών στοιχείων είναι σημαντικό να διατηρηθεί, καθώς αποτελεί μάρτυρα των προηγούμενων χρήσεων σε άλλες εποχές, ενώ ένας ακραίος μινιμαλισμός θα εξαφάνιζε τα πάντα. Οι αυστηροί κανονισμοί δόμησης έχουν οδηγήσει σε αξιόλογες αποκαταστάσεις, χωρίς εμφανείς επεμβάσεις νεωτερικού χαρακτήρα ‒ επιτυχημένο παράδειγμα αποτελούν οι Κυκλάδες. Αξιόλογα όμως παραδείγματα είναι και η παρουσία υπολειμμάτων του μινωικού πολιτισμού, η βυζαντινή αρχιτεκτονική, η μακραίωνη Ενετοκρατία και οι παραδοσιακοί οικισμοί της Κρήτης, που συνιστούν αξιοποιήσιμη πολιτιστική υποδομή που προσφέρει πολλαπλές ευκαιρίες επανάχρησης.
