Ένα από τα τελευταία βράδια του Αυγούστου, το εγκαταλελειμμένο μετόχι του Αγίου Ελευθερίου στα Χανιά μεταμορφώθηκε σε καμβά μιας πρωτότυπης καλλιτεχνικής παρέμβασης. Επάνω στην πρόσοψή του προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ που δημιουργήθηκε σχετικά με τα μετόχια και την ιστορία του Κάμπου των Χανίων, το οποίο παρακολούθησαν τόσο κάτοικοι της πόλης και της γειτονιάς, όσο και επισκέπτες. Τα μετόχια δημιουργήθηκαν την εποχή της ενετοκρατίας, συνέχισαν να λειτουργούν κατά την τουρκοκρατία και παρέμειναν ενεργά μέχρι και τη δεκαετία του 1970. Οι αυλές και τα κτίριά τους επιφυλάσσουν πολλές εκπλήξεις αρχιτεκτονικής ομορφιάς και ιστορικού πλούτου, ενώ οι μνήμες τους αγγίζουν ακόμα τους Χανιώτες. Κάποια από τα στοιχεία αυτά ανέδειξε το ντοκιμαντέρ «Ενθύμηση» και το ομώνυμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που πραγματοποιήθηκε στο Μετόχι της Παναγιάς.
Η δράση αυτή αποτέλεσε μέρος του φεστιβάλ Ανοιχτά Πανιά, μιας νέας πρωτοβουλίας του Δήμου Χανίων στην οποία περισσότεροι από 100 νέοι καλλιτέχνες επιλέχθηκαν έπειτα από ανοιχτή πρόσκληση να δημιουργήσουν έργα εμπνεόμενοι από διαφορετικά σημεία, ιστορίες και προσωπικότητες της πόλης. Ανάμεσά τους, ο ρωσικός στρατώνας της δυτικής τάφρου, το φρούριο Φίρκα, το Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου και το Μουσείο Τυπογραφίας. Βασικός σκοπός της δράσης, σύμφωνα με τον Δήμαρχο Παναγιώτη Σημανδηράκη, είναι η δημιουργία πρωτογενούς καλλιτεχνικού περιεχόμενου. Κι αυτό είναι κάτι το εξαιρετικά ενδιαφέρον για μια πόλη που διαθέτει μεγάλο απόθεμα πολιτιστικής κληρονομίας και πολλά μνημεία που δεν είναι γνωστά στο ευρύ κοινό. Παράλληλα, υπενθυμίζει ότι ο ρόλος μιας πόλης, όπως τα Χανιά, δεν εξαντλείται στη φιλοξενία παραγωγών τρίτων.
Η Μυρτώ Λάβδα, συνεπιμελήτρια των Ανοιχτών Πανιών και καλλιτεχνική-παιδαγωγική σύμβουλος, εξηγεί ότι το ζητούμενο μέσα από το φεστιβάλ αυτό που ξεκίνησε τον Ιούλιο και ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο είναι να δημιουργηθεί μια εμπειρία πολιτισμού που ξεφεύγει από τα συνηθισμένα και που καλεί τους καλλιτέχνες αλλά και το κοινό των εκδηλώσεων να δουν την πόλη και τα μνημεία της με διαφορετικό μάτι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το εικαστικό project «Οργανικά Μνημεία», που πραγματοποιήθηκε στα τέλη Αυγούστου στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου. Ο Ευριπίδης Παπαδοπετράκης, νέος καλλιτέχνης με καταγωγή από την Κρήτη, επέλεξε εμβληματικά μνημεία αλλά και αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες της πόλης και τους προσέδωσε έμβια χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, πήρε το αποτύπωμα του Ρολογιού του Κήπου και δημιούργησε ένα «δέρμα», μετατρέποντας τη δομική ύλη σε κάτι που μοιάζει με ανθρώπινη σάρκα. Αντίστοιχα, χερούλια, επιγραφές και άλλα στοιχεία που συναντάμε στους δρόμους της πόλης αποτυπώθηκαν σε μια επιφάνεια που τους προσδίδει ανθρωπόμορφα χαρακτηριστικά.
Σύνδεση με τον τόπο
Ο Γιάννης Γιαννακάκης, αντιδήμαρχος Πολιτισμού και Τουρισμού περιγράφει τα Ανοιχτά Πανιά σαν μια γενναία κίνηση για να υποστηριχθούν πολιτιστικές δράσεις νέων καλλιτεχνών που επιθυμούν να συνδεθούν με την Κρήτη. Κρίνει ιδιαίτερα σημαντική τη σύνδεση των έργων με τον τόπο και τονίζει την προσοχή που δόθηκε ώστε να ταιριάξουν σωστά μεταξύ τους οι καλλιτέχνες με τα σημεία της πόλης πάνω στα οποία εργάστηκαν. Οι φιλοξενούμενοι καλλιτέχνες αφουγκράστηκαν επιλεγμένα τοπόσημα της πόλης των Χανίων και εισέπραξαν από αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την ενέργειά τους.
Εξίσου σημαντικό βέβαια είναι ότι η διαδικασία αυτή δίνει το έναυσμα τόσο στους κατοίκους, όσο και στους επισκέπτες της πόλης να ανακαλύψουν εκ νέου τα σχετικά σημεία. Λιγότερο γνωστά στοιχεία της ιστορίας της πόλης ανέδειξε, για παράδειγμα, η δράση «Το Ρολόι του Κήπου Αφηγείται» που πραγματοποιήθηκε στον Δημοτικό Κήπο. Κάτω από τον εμβληματικό φίκο της Βεγγάλης, έλαβαν χώρα θεατρικά δρώμενα για παιδιά τα οποία αποκάλυψαν ξεχωριστά στάδια στην ιστορία του κήπου που δημιούργησε πριν από 150 χρόνια ο Ρεούφ, ένας οραματιστής Πασάς. Αντίστοιχα, στον Κουλέ, το οθωμανικό φρούριο της Απτέρας, η δράση «75 Παλμοί» οδήγησε το κοινό σε ηχητικούς περιπάτους και το προσκάλεσε να αναλογιστεί τους τρόπους με τους οποίους αφουγκράζεται τον ήχο.
Όσοι επισκεφτούν τα Χανιά τους επόμενους μήνες θα έχουν την ευκαιρία να δουν με καλλιτεχνικό μάτι το Γιαλί Τζαμί, την Πλατεία της Σπλάντζιας, το Κέντρο Μέριμνας Ανηλίκων αλλά και τη Δημοτική Αγορά, η οποία στη συνέχεια θα κλείσει για επισκευές διετούς διάρκειας. Τα Ανοιχτά Πανιά θα ολοκληρωθούν τον Δεκέμβριο ενώ το πλήρες πρόγραμμα του φεστιβάλ είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα chania-culture.gr.