«Ήταν το τρίτο μου ταξίδι στη Ρώμη. Βρισκόμουν πάνω σε ένα ψηλό κτίριο, που μου πρόσφερε απρόσκοπτη θέα στην πόλη, όταν σηκώθηκαν ψηλά στον ουρανό σχεδόν δύο εκατομμύρια ψαρόνια υπό την απειλή δύο γερακιών», θυμάται ο Δανός φωτογράφος Soren Solkaer, όταν τον ρωτώ για τις στιγμές που τον συγκλόνισαν κατά τη διάρκεια του πρότζεκτ «Black Sun», το οποίο δουλεύει τα τελευταία πέντε χρόνια. «Κι ένα δειλινό, βέβαια, στην περιοχή Friesland της βόρειας Ολλανδίας. Οι μόνοι άνθρωποι στο σημείο ήμουν εγώ και μια ηλικιωμένη κυρία, που γίναμε μάρτυρες ενός μοναδικού θεάματος 25 λεπτών, καθώς ένα εκατομμύριο ψαρόνια υψώθηκαν και πάλι όλα μαζί στον ουρανό».
Η ενότητα «Black Sun» ξεκίνησε για τον Soren Solkaer ως ένα εβδομαδιαίο διάλειμμα από τις συνήθεις αναθέσεις φωτογραφίσεων διάσημων προσωπικοτήτων, για να εξελιχθεί τελικά σε ένα πενταετές πρόγραμμα εντατικών φωτογραφίσεων που εξυμνούν τη φύση και την ποιητικότητά της. Οι εικόνες του θυμίζουν έργα ιαπωνικής τέχνης φιλοτεχνημένα με σινική μελάνη – δεν είναι τυχαίο που το «Black Sun» έχει φιλοξενηθεί στο Κιότο, εκτός από τη Δανία, το Λος Άντζελες και το Σιάτλ.
Με το συγκεκριμένο πρότζεκτ ο Solkaer επιστρέφει στην παιδική του ηλικία, όταν οι γονείς του τον έπαιρναν μαζί τους για να παρακολουθήσουν το φαινόμενο της μετανάστευσης των ψαρονιών στη Δανία, κάθε φθινόπωρο και άνοιξη, αγαπημένο θέαμα για τους κατοίκους της περιοχής και τους επισκέπτες.
Στη φύση η ομαδικότητα γίνεται υπερδύναμη. Κάθε μέλος της ομάδας μετράει και ενώνει τις δυνάμεις του με τον υπόλοιπο πληθυσμό, ο οποίος το πρωί ψάχνει για τροφή σχηματίζοντας επιμέρους ομάδες και το σούρουπο, λίγο πριν αποσυρθεί στο σημείο που έχει επιλέξει για τη νυχτερινή του διαμονή, συγκεντρώνεται και πάλι. Τα κύματα και οι μοναδικοί κάθε φορά ελιγμοί που βλέπουμε στον ουρανό είναι συνήθως η απάντηση των πτηνών στην απειλή κάποιου θηρευτή. Διαμορφώνοντας αυτή τη γιγαντιαία γροθιά, που αλλάζει απρόβλεπτα το σχήμα της, εμποδίζουν όποιον πάει να τους επιτεθεί. Ο θηρευτής διστάζει, μη γνωρίζοντας πώς να εισχωρήσει στο κοπάδι. Τα πρώτα δύο χρόνια ο Solkaer φωτογράφιζε στη Δανία. Έπειτα, άρχισε να κάνει έρευνα και να ακολουθεί τα ψαρόνια προς την Ισπανία, την Ιταλία, το Ισραήλ και άλλες χώρες.
Συχνά μάλιστα παρακολουθεί στο Instagram την πορεία των ψαρονιών στο εξωτερικό, επικοινωνεί με τους ερασιτέχνες φωτογράφους που καταγράφουν το φαινόμενο με το ίδιο πάθος με εκείνον και την επομένη μπορεί να βρίσκονται παρέα, σε μια άλλη χώρα, να φωτογραφίζουν μαζί.
Mία από τις εικόνες της ενότητας, που θυμίζει καρδιά, έχει μάλιστα γίνει τοιχογραφία στην Κοπεγχάγη, με την αφορμή των 100 ετών της ένωσης της Νότιας Γιουτλάνδης με τη Δανία. Επιπλέον, ο Solkaer επιλέχθηκε πέρυσι ανάμεσα σε 200 καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο για να επανεφεύρει το κλασικό μπαούλο του οίκου Louis Vuitton, με την αφορμή της συμπλήρωσης 200 ετών από τη γέννηση του ιδρυτή του οίκου. Τα αντικείμενα δημοπρατήθηκαν και τα έσοδα διατέθηκαν για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Ο Solkaer επέλεξε και πάλι την ενότητα «Black Sun», τυπώνοντας τις εικόνες του σε ιαπωνικό χαρτί, τις οποίες κόλλησε περιμετρικά στο μπαούλο, δημιουργώντας έτσι μια αφήγηση.
Οικουμενική ενέργεια
Το στοιχείο που τον γοητεύει περισσότερο στους ελιγμούς των ψαρονιών είναι η «οικουμενική τους ενέργεια», όπως επισημαίνει στη διάρκεια της συζήτησής μας. Η συγκεκριμένη θεματική, αν και με μια πιο ευρεία έννοια, τον έχει απασχολήσει και στο παρελθόν. Μέσα σε δεκατρία χρόνια, από το 1998 έως το 2011, φωτογράφισε χίλιους γιόγκι στο όρος Abu του Ρατζαστάν, στην Ινδία, όπου εδρεύει το Brahma Kumaris World Spiritual University. Ήταν στην Κοπεγχάγη που γνώρισε για πρώτη φορά τη δράση τους, από ένα φυλλάδιο έξω από τη δημόσια βιβλιοθήκη της πόλης. Ο ίδιος, αν και πολύ νέος τότε, μυήθηκε στον διαλογισμό, που αποτελεί μέρος της ζωής του έκτοτε.
Όταν επισκέφθηκε την Ινδία και τους γιόγκι της σχολής στην έδρα τους, έζησε και διαλογίστηκε μαζί τους, αναρωτήθηκε αν πράγματι μπορεί να καταγράψει κανείς την ψυχή, το φως της, την ενέργεια που μας δένει όλους. Στα πορτρέτα του «Souls» θα παρατηρήσει κανείς κοινά χαρακτηριστικά: μάτια φωτεινά, πρόσωπα που λάμπουν, ανθρώπους που μοιάζουν αγέρωχοι. «Όταν ζητούσα από τους γιόγκι να έρθουν για το πορτρέτο τους, κανείς δεν είχε την έγνοια να στρώσει τα μαλλιά του ή να κοιτάξει τον εαυτό του στον καθρέφτη, όπως μου έχει τύχει συχνά. Έστρεφαν την προσοχή μέσα τους και συγκεντρώνονταν, όπως όταν κάνουμε διαλογισμό», εξηγεί.
Tόσο το πρότζεκτ «Souls» όσο και το «Black Sun» εμφορούνται, κατά τη γνώμη του, από το γεγονός ότι όλοι είμαστε πλάσματα της φύσης. Το γεγονός πως ο φωτογράφος επανέρχεται, μετά από χρόνια, σε αυτή την ιδέα μοιάζει να σηματοδοτεί την ολοκλήρωση ενός κύκλου, στον οποίο παρεμβλήθηκαν φωτογραφίσεις διασήμων και η καταγραφή της κουλτούρας των πόλεων μέσα από τον φακό του. Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει, «με το “Black Sun” μοιάζει να επιστρέφω από τη ζωή στην πόλη και πάλι πίσω στη φύση, εκεί όπου μεγάλωσα».
*O Soren Solkaer ειδικεύτηκε ως επαγγελματίας φωτογράφος στα πορτρέτα κυρίως διάσημων προσωπικοτήτων από τον χώρο της μουσικής. Στις εικόνες του –PJ Harvey, Sir Paul McCartney, Metallica, The White Stripes, Adele, Björk, Patti Smith, Amy Winehouse– μπορεί κανείς να διακρίνει φευγαλέα κάτι από τον πραγματικό άνθρωπο πίσω από την περσόνα, ίσως γιατί, όπως λέει, παραμένει εντελώς σιωπηλός κατά τη διάρκεια της φωτογράφισης. «Αυτό που συμβαίνει ανάμεσα σ’ εμένα και στον φωτογραφιζόμενο μοιάζει λίγο σαν χορός. Δεν δίνω οδηγίες, δεν σκηνοθετώ, πράγμα που ίσως δεν είναι και τόσο βολικό για όποιον έχει συνηθίσει να τον καθοδηγούν ή έχει μάθει μια συγκεκριμένη πόζα». Ο σκηνοθέτης David Lynch είναι ο φωτογραφιζόμενος με τον οποίο νιώθει ότι συνδέθηκε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο. «Ήταν τόσο ταπεινός, την ίδια στιγμή που η παρουσία του δέσποζε στον χώρο. Δεν γίνονται τυχαία διάσημοι κάποιοι άνθρωποι. Έχουν συνήθως ένα ξεχωριστό φως…» sorensolkaer.com