Έως τον Μάρτιο του 2020 ο Βασίλειος Δρόλιας έκανε αναρίθμητα επαγγελματικά ταξίδια με το αεροπλάνο. Η δική του ιδιαιτερότητα ήταν ότι, λίγο πριν μπει στο αεροσκάφος, έβγαζε το «καπέλο» του εργαζομένου και φορούσε αυτό του συγγραφέα. Η πανδημία τον καθήλωσε, όπως όλους μας, μπροστά σε μια οθόνη. Κι ενώ οι περισσότεροι κλειδώσαμε τις αναμνήσεις των επαγγελματικών ταξιδιών σ’ ένα συρτάρι του μυαλού μαζί με το διαβατήριό μας, περιμένοντας κάποια στιγμή να επανέλθουμε στις παλιές μας συνήθειες, ο Δρόλιας έκανε το ακριβώς αντίθετο: ανέσυρε από τη μνήμη του τις ιστορίες των επαγγελματικών του ταξιδιών και με τη βοήθεια της φαντασίας του έγραψε ένα βιβλίο για την προπανδημική φυλή των ανθρώπων που ζούσαν μονίμως με μια βαλίτσα στο χέρι.
Στο τρίτο του κατά σειρά μυθιστόρημα, ο 53χρονος συγγραφέας αξιοποιεί την πλούσια εμπειρία του ταξιδιώτη και, επιλέγοντας το υβριδικό λογοτεχνικό είδος auto-fiction, δηλαδή τη μυθιστορηματική αυτοβιογραφία, μεταφέρει στους αναγνώστες τις τέρψεις και τις προκλήσεις του επαγγελματικού ταξιδιού, το οποίο διακόπηκε τόσο βίαια εξαιτίας του κορωνοϊού. Τα «Ταξίδια με λάθος ανθρώπους» (εκδ. Κέδρος) είναι μια συλλογή ταξιδιωτικών ιστοριών οι οποίες επιβεβαιώνουν ότι μπορεί, όπως λέει ο Δρόλιας, «όλοι οι συγγραφείς να είναι ψεύτες», αλλά τα ψέματά τους είναι χρήσιμα: μας βοηθούν να δούμε τον κόσμο με νέα μάτια.
Διαβάζοντας το βιβλίο σας, ένιωσα ότι το επαγγελματικό ταξίδι μπορεί να είναι μια πρώτης τάξεως εμπειρία ενδοσκόπησης. Πώς ξεκίνησε η περιπέτεια αυτού του βιβλίου;
Για περίπου οκτώ χρόνια ήμουν στην ευχάριστη θέση να φοράω ταυτόχρονα δύο «καπέλα»: του συγγραφέα και του συχνού ταξιδιώτη. Το βιβλίο είναι ένα αποτέλεσμα αυτού του συγκερασμού και εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισα αυτά τα ταξίδια. Το επαγγελματικό ταξίδι συνήθως είναι απρόσωπο. Δεν έχει τον χαρακτήρα ενός ταξιδιού αναζήτησης. Οι στόχοι του είναι πολύ καθορισμένοι και δεν αφορούν καθαρά το ίδιο το ταξίδι. Ακριβώς αυτή η ιδιαιτερότητά του δημιουργεί τις ιδανικές συνθήκες γι’ αυτό που ονομάζουμε εσωτερική αναζήτηση. Πιστεύω πως τελευταία έχουμε εφεύρει έναν σωρό τρόπους για να την αποφύγουμε – ακούσια ή εκούσια. Φοβόμαστε το κενό, για να μη διακρίνουμε το δικό μας. Μια πτήση γεμάτη από μια σειρά αναμονές μάς ξαναφέρνει αντιμέτωπους, είτε το θέλουμε είτε όχι, με τις σκέψεις μας. Με έναν συμβολικό τρόπο ήθελα να περάσω στο βιβλίο μου αυτή την εσωτερική αναζήτηση και συζήτηση σαν τμήμα του ίδιου του ταξιδιού και να τη συνδέσω με τη διαδικασία του.
Σε ένα αεροπορικό ταξίδι συνήθως χρειάζονται μόνο λίγες χειρονομίες για να καταλάβεις τον άνθρωπο που βρίσκεται πλάι σου: από τον τρόπο που θα ακουμπήσει τα χέρια του, θα μιλήσει στην αεροσυνοδό, θα γείρει το κάθισμά του. Αν για παράδειγμα βγάλει ένα βιβλίο για να διαβάσει ή φορέσει ακουστικά για να δει μια ταινία, αυτό σημαίνει πως δεν θα μιλήσει με τον διπλανό του παρά ελάχιστα. Αν δεν κάνει τίποτε απ’ αυτά και γείρει το σώμα του προς το μέρος σου, είναι μεγάλη η πιθανότητα να ακούσεις την ιστορία της ζωής του, και ίσως μάλιστα με έναν πολύ ειλικρινή τρόπο, γιατί είναι σχεδόν σίγουρο πως δεν θα σε ξαναδεί ποτέ. Με αυτό το δεδομένο, το αεροπορικό κάθισμα είναι λίγο σαν το κάθισμα του ψυχολόγου και είναι κι αυτό τμήμα της αναζήτησης του εαυτού που συμβαίνει αυτόματα και ασυναίσθητα.
Φαίνεται τελικά ότι το επαγγελματικό ταξίδι παρέχει άφθονο υλικό σ’ έναν συγγραφέα.
Στα χρόνια που ταξιδεύω, έχω πραγματικά ακούσει εκατοντάδες ιστορίες από τους ανθρώπους που έτυχε να καθίσουν δίπλα μου. Αυτό το παροδικό και εφήμερο της γνωριμίας του διπλανού καθίσματος είναι όμως και μια σμίκρυνση όλης της ζωής μας. Πιστεύουμε πως γνωρίζουμε τους ανθρώπους με τους οποίους συνδεθήκαμε στα σόσιαλ μίντια, μόνο και μόνο γιατί ανταλλάσσουμε δέκα παροδικά λάικ ο ένας στον άλλο, μα εκεί δεν υπάρχει, όπως και στην αεροπορική γνωριμία, τίποτα βαθύτερο που θα μπορούσε να προσφέρει μια πιο ουσιαστική σχέση. Φυσικά, και στις δύο περιπτώσεις υπάρχουν εξαιρέσεις. Σίγουρα όλο αυτό είναι μια ακατέργαστη ύλη αφηγήσεων που ένας συγγραφέας θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει. Γι’ αυτό και οι μικροϊστορίες του βιβλίου ξεκίνησαν σαν πραγματικές αφηγήσεις που άκουσα σε πτήσεις, αλλά είναι κατάλληλα –ας το πούμε– επεξεργασμένες. Όπως έγραψε τον 18ο αιώνα ο Dr. Johnson, καμιά καλή ιστορία δεν είναι απόλυτα αληθινή.
Έχετε δυόμισι χρόνια να μπείτε σε αεροπλάνο.
Τι σας λείπει, τι σας ανακουφίζει;
Όταν ξεκίνησα να γράφω τα «Ταξίδια με λάθος ανθρώπους», η Covid-19 δεν είχε εμφανιστεί ούτε στην Κίνα. Σκόπευα το τέλος του βιβλίου να είναι ανοιχτό, μια αέναη λατρεία για τα ταξίδια. Η πανδημία μάς το χάλασε όλο αυτό, όπως και πολύ περισσότερα πράγματα. Ο συνεπιβάτης έπαψε να είναι σύντροφος και συμμέτοχος στην ταξιδιωτική μέθεξη και έγινε –για μια περίοδο τουλάχιστον– φόβητρο. Δύο χρόνια αργότερα, αν και έχουμε επιστρέψει σε μια μορφή κανονικότητας, τα επαγγελματικά ταξίδια παραμένουν περιορισμένα παγκοσμίως, μια που πλέον καταλάβαμε όλοι ότι σε πολλές περιπτώσεις μια χαρά μπορούμε να επικοινωνήσουμε και με το Zoom. Φυσικά και μου λείπει αυτό το είδος ταξιδιού περισσότερο από όσο συνήθως ομολογώ. Όμως αυτή η αναπόληση του παρελθόντος και των παλιότερων ταξιδιών είναι επίσης αναγκαία σ’ αυτή τη διαδικασία. Το θέμα πλέον είναι ότι έχει αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν τα επαγγελματικά ταξίδια, γεγονός που θα δυσκολέψει τη γρήγορη επιστροφή σ’ αυτό που ζούσα πριν από την πανδημία. Δεν ξέρω αν αυτή η επιστροφή λειτουργεί σαν ανακούφιση. Αυτό εξαρτάται από το αν τελικά το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου μου είναι μυθοπλασία ή πραγματικότητα…
Info: Το βιβλίο του Βασίλειου Δρόλια, Ταξίδια με λάθος ανθρώπους, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.