Όταν βραδιάζει, σειρές από κόκκινα φώτα ανάβουν στο κέντρο του Ρότερνταμ. Ενσωματωμένα στα πεζοδρόμια, τα φώτα αυτά σηματοδοτούν το κομμάτι της πόλης που φλεγόταν επί μέρες μετά τον βομβαρδισμό των Γερμανών κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το κέντρο ισοπεδώθηκε, και μαζί του τα περισσότερα κτίρια εποχής. Ωστόσο, η συνθήκη αυτή έδωσε στους κατοίκους την ευκαιρία να οραματιστούν εκ νέου τη μορφή που θα έδιναν στην πόλη τους. Το γεγονός ότι επέλεξαν να θυμούνται και να μοιράζονται την ιστορία τους με αυτόν τον τρόπο είναι ενδεικτικό της συνολικής φιλοσοφίας του Ρότερνταμ. «Οι αντιξοότητες μας κάνουν πιο δυνατούς», σχολιάζει ο Mewis, ο νεαρός ξεναγός μας σε μια βόλτα στην ιστορία της πόλης. Δεν μας κρύβει επίσης την αντιπαλότητα που υπάρχει ανάμεσα σε Ρότερνταμ και Άμστερνταμ. Αστειευόμενος, την αποδίδει στην κόντρα μεταξύ των ποδοσφαιρικών ομάδων Φέγενορντ και Άγιαξ. Ο ουσιαστικός λόγος είναι, όμως, η πεποίθηση των συντοπιτών του ότι ο πλούτος της Ολλανδίας παράγεται στην πόλη τους και ξοδεύεται στην πρωτεύουσα.
Σημαντικές είναι ωστόσο οι επενδύσεις που γίνονται στο Ρότερνταμ, και αυτό φαίνεται αμέσως από τα αρχιτεκτονήματά του. Ο Mewis μάς ξεναγεί στα πολυφωτογραφημένα σπίτια-κύβους, τα οποία μοιάζουν με ζάρια που έμειναν πεταμένα στον αέρα, κάποια μέτρα πάνω από το έδαφος.
Κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του 1980 και οι κεκλιμένες τους πλευρές αμφισβήτησαν τις αρχιτεκτονικές νόρμες. Η δε αξία τους ανέβηκε κατακόρυφα από την εποχή που χτίστηκαν μέχρι σήμερα. Αντίστοιχες πρωτοτυπίες και ιδιαιτερότητες χαρακτηρίζουν πολλά ακόμα κτίρια της πόλης.
«Και μας αρέσει να δίνουμε παρατσούκλια στα πάντα», συνεχίζει ο ξεναγός μας, δείχνοντάς μας το «μολύβι» και την «ξύστρα». Το πρώτο είναι ένα στενόμακρο, πολυώροφο κτίριο με μυτερή οροφή, ενώ το δεύτερο είναι το Markthal, η εντυπωσιακή σύγχρονη αγορά που φτιάχτηκε το 2009 και στεγάζει εστιατόρια και καταστήματα τροφίμων. Ακριβώς απέξω φιλοξενείται κάθε Τρίτη και Σάββατο η μεγαλύτερη υπαίθρια αγορά φρούτων και λαχανικών στην πόλη.
Νέες ιδέες και κοινωνική ευαισθησία
«Κάθε νέο κτίριο που σχεδιάζεται για το Ρότερνταμ οφείλει να έχει χαρακτηριστικά βιωσιμότητας», μου εξηγεί η Κατερίνα Καλαμίδα, που εργάζεται στο γραφείο τουρισμού της πόλης. «Για παράδειγμα, όταν φτιάχτηκε το Markthal, ο αρχιτέκτονας έπρεπε να βρει μια λύση για την αυλή γειτονικού σχολείου που απαλλοτριώθηκε. Τελικά η αυλή τοποθετήθηκε στην ταράτσα του κτιρίου!» Στο Ρότερνταμ είναι πολύ διαδεδομένη η αξιοποίηση όλων των επιφανειών των οικοδομημάτων. Άλλωστε, και το καφέ-εστιατόριο Ted’s Place, όπου γευματίζουμε με την Κατερίνα, διαθέτει μια καταπράσινη οροφή φυτεμένη με λαχανικά που τροφοδοτούν την κουζίνα του. Η καινοτομία στην πόλη παίρνει όμως ακόμα πιο εξελιγμένες μορφές.
Στο λιμάνι υπάρχει μια φάρμα όπου 40 αγελάδες βόσκουν επάνω από τα νερά του ποταμού Maas. Πρόκειται για την πρώτη πλωτή φάρμα που κατασκευάστηκε παγκοσμίως και λειτουργεί αποκλειστικά με ηλιακή ενέργεια, ενώ φιλοξενεί επίσης ένα πτηνοτροφείο και ένα μποστάνι διαμορφωμένο σε κάθετη επιφάνεια. Στο λιμάνι βρίσκεται και η ζυθοποιία Stadshaven Brouwerij, η οποία παράγει δύο εκατομμύρια λίτρα μπίρας τον χρόνο αξιοποιώντας το βρόχινο νερό. Μάλιστα, στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας, τα υπολείμματα σιτηρών δίνονται ως τροφή στις αγελάδες. «Είναι ευρηματικοί και οικονόμοι οι Ολλανδοί», σχολιάζει η Κατερίνα, η οποία έχει γεννηθεί στην Αστόρια της Νέας Υόρκης. «Το επόμενο εμβληματικό κτίριο που σχεδιάζεται στην πόλη είναι ένα μουσείο αφιερωμένο στη μετανάστευση από την Ολλανδία στην Αμερική. Το Ρότερνταμ ήταν το βασικό λιμάνι αναχώρησης από την Ευρώπη και υπάρχουν ακόμα κάποια κτίρια αλλά και καράβια που θυμίζουν την εποχή εκείνη. Θεωρώ ότι αποτελεί πολύ σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της πόλης».
Εξερευνώντας το παλιό λιμάνι με ποδήλατο
Το θαλάσσιο ταξί αποτελεί μάλλον το πιο γοητευτικό μέσο μεταφοράς για να επισκεφτείς σημεία του Ρότερνταμ που βρίσκονται στην απέναντι όχθη του ποταμού Maas. Επιβιβάζομαι σε ένα και ζητώ από τον οδηγό να με πάει στο ξενοδοχείο Hotel New York, όπου στεγάζονταν τα γραφεία της Holland America Lines, η οποία μονοπωλούσε κάποτε τη ναυσιπλοΐα προς Αμερική. Φτάνοντας με κάθε μέσο από κάθε γωνιά της Ευρώπης, από τα τέλη του 19ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα, οι εμιγκρέδες που έφευγαν με τα υπερωκεάνια για Νέα Υόρκη διέμεναν μάλιστα προσωρινά εδώ μέχρι την αναχώρησή τους.
Ο οδηγός δεν μιλάει αγγλικά ούτε εγώ ολλανδικά, οπότε συνεννοούμαστε με σκόρπιες λέξεις και νοήματα. Όταν όμως κάνουμε θεαματική άφιξη στην αποβάθρα, πηδώντας με μαεστρία πάνω από τα απόνερα που άφησε το προηγούμενο θαλάσσιο ταξί, μοιραζόμαστε αυθόρμητα το ίδιο επιφώνημα: ένα δυνατό, καουμπόικο «ιιι, χααα»!
Η όψη του Hotel New York είναι νοσταλγική και θυμίζει σκηνικό ταινίας του Γουές Άντερσον. Απέναντι από το κτίριο απλώνεται μια γέφυρα προς την άλλοτε κακόφημη γειτονιά του Κάτεντρεχτ. Εκτός από το πρώτο μαγαζί για τατουάζ της πόλης, που παραμένει ακόμα ανοιχτό, όλα τα άλλα στοιχεία του αμαρτωλού παρελθόντος έχουν σβήσει, δίνοντας τη θέση τους σε μια ακριβή οικιστική ζώνη. Στο βιομηχανικό κτίριο του Fenix Food Factory μπορείς να απολαύσεις το ποτό σου δίπλα στο κανάλι, ενώ ακριβώς απέναντι ανεγείρεται το Μουσείο της Μετανάστευσης.
Το μάτι μου πέφτει σε ένα πορτοκαλί ποδήλατο ανάμεσα στα δεκάδες που είναι σταθμευμένα στον δρόμο και αντιλαμβάνομαι ότι μπορώ να το νοικιάσω κατεβάζοντας μια εφαρμογή. Λίγα λεπτά μετά, ξεκινώ την εξερεύνηση της ήσυχης γειτονιάς και, οδηγώντας κατά μήκος του καναλιού, συναντώ το S/S Rotterdam, το καράβι που διέσχιζε τον Ατλαντικό τον 19ο αιώνα και λειτουργεί πλέον σαν ξενοδοχείο και εστιατόριο. Στην απέναντι όχθη του ποταμού διακρίνονται μακρόστενα πλεούμενα που μεταφέρουν κοντέινερ και παλιές αποθήκες που δείχνουν εγκαταλελειμμένες. Σε μια στροφή διασταυρώνομαι αιφνιδιαστικά με ένα γιγαντιαίο αμφίβιο όχημα τουριστικών ξεναγήσεων που μόλις έχει βγει από το ποτάμι, μουσκεύοντας τον δρόμο στο πέρασμά του. Παραδίπλα, δύο πιτσιρίκια αφρικανικής καταγωγής ευχαριστιούνται το μπάνιο τους στο ποτάμι. Συνεχίζω τη βόλτα μου διασχίζοντας τη γέφυρα του Εράσμου, μήκους κοντά ενός χιλιομέτρου, και κατευθύνομαι προς το κέντρο της πόλης. Η κίνηση πυκνώνει και περιλαμβάνει αμέτρητα ποδήλατα, ηλεκτρικές μοτοσικλέτες και άλλα δίτροχα. Στην απέναντι όχθη, η υπαίθρια συλλογή του Ναυτικού Μουσείου δημιουργεί ένα ασυνήθιστο αστικό τοπίο. Παλιά ποταμόπλοια, γερανοί και άλλα παροπλισμένα μηχανήματα με έντονα χρώματα και περίεργα σχήματα δημιουργούν μια θεαματική αντίθεση με τους μοντέρνους ουραξύστες που υψώνονται πίσω τους. Ένα κατακόκκινο παλιό καράβι που έχει μετατραπεί σε παμπ προσφέρεται σαν νοσταλγικό καταφύγιο για μια μπίρα με θέα στο νερό. Δίπλα του, μικροσκοπικά κίτρινα πλωτά τζακούζι υποδέχονται εκείνους που επιθυμούν να εξερευνήσουν το ποτάμι με ένα ποτήρι σαμπάνια στο ένα χέρι και ξύλα για να τροφοδοτούν τον μηχανισμό θέρμανσης στο άλλο. Πρόκειται για τα Hot Tugs, άλλη μία πρωτότυπη πατέντα των Ολλανδών.
Μια επισκέψιμη αποθήκη μουσείου
Εξίσου καινοτόμα με το πλωτό τζακούζι ήταν η ιδέα να γίνει επισκέψιμη η γυάλινη σφαιρική αποθήκη του μουσείου Depot Boijmans Van Beuningen. Η λύση αυτή επιστρατεύτηκε ώστε να μπορεί το κοινό να έχει πρόσβαση στις συλλογές του κεντρικού κτιρίου, που τελεί υπό ανακαίνιση. Στο φουτουριστικό εσωτερικό της γυάλινης αποθήκης, οι έξι όροφοι συνδέονται μεταξύ τους με μια σειρά από κυλιόμενες σκάλες και διάφανα ασανσέρ. Πληροφορίες για τα εκθέματα παρέχονται μέσω QR code, ενώ έμφαση δίνεται σε έννοιες σχετικές με τη διαχείριση, τη συντήρηση και την αποθήκευση των έργων τέχνης. Είναι εντυπωσιακή η αίθουσα, στην οποία το πρώτο που βλέπεις μπαίνοντας είναι η πίσω όψη των πινάκων που βρίσκονται αναρτημένοι σε διάφανες βάσεις. Το μάτι πέφτει στην «πλάτη» των έργων, όπου διακρίνονται τα αυτοκόλλητα όλων των διαφορετικών μουσείων στα οποία έχουν ταξιδέψει ως δάνεια. Αφού περπατήσεις προς την μπροστινή τους όψη, αντικρίζεις διάσημα έργα Ολλανδών ζωγράφων, μεταξύ των οποίων πίνακες του Ρούμπενς, του Βαν Γκογκ και του Moντριάν. Τις ώρες των ξεναγήσεων (στα αγγλικά και στα ολλανδικά) μπορεί επίσης να επισκεφτεί κανείς τις αποθήκες όπου φυλάσσεται το σύνολο των συλλογών του μουσείου.
Βόλτα στις κουζίνες του κόσμου
Ένα από τα σημεία στα οποία το Ρότερνταμ υπερτερεί έναντι του Άμστερνταμ ως προορισμός είναι το γεγονός ότι δεν πλήττεται από υπερτουρισμό. Παράλληλα, σχεδόν ο μισός του πληθυσμός αποτελείται από μετανάστες από διαφορετικές χώρες της Ευρώπης, της Αφρικής και της Ασίας, προσδίδοντάς του έναν έντονα πολυπολιτισμικό χαρακτήρα. Δεν είναι τυχαίο το ότι το Ρότερνταμ είναι η πρώτη πόλη της Ευρώπης που εξέλεξε μουσουλμάνο δήμαρχο μαροκινής καταγωγής. Ούτε το ότι σε κεντρικό της σημείο εκτίθεται ένα προκλητικό γλυπτό του Πολ Μακάρθι. Η κουλτούρα της αποδοχής είναι ευδιάκριτη και στο γεγονός ότι πιο συχνά βλέπεις κρεμασμένες στα σπίτια σημαίες με το ουράνιο τόξο, παρά την εθνική σημαία.
Ένας ξεχωριστός τρόπος για να γευτείτε την πολυπολιτισμικότητα της πόλης είναι να συμμετάσχετε σε μια ξενάγηση όπως αυτή της Bike & Bite Tours, που συνδυάζει επιλεγμένα ιστορικά σημεία με στάσεις σε εστιατόρια διαφορετικών εθνικών κουζινών. Ποδηλατώντας σε συνοικίες του κέντρου, μπορείτε να δοκιμάσετε από την αραχνοΰφαντη κινεζική κρέπα με πικάντικη γέμιση λαχανικών μέχρι το ανάλαφρα τηγανισμένο ιταλικό panzerotti και από σουριναμέζικο σάντουιτς με κοτόπουλο και κάρι μέχρι την ολλανδική κροκέτα με γέμιση από βοδινό.
Η επίγευση που αφήνει η επίσκεψη στο Ρότερνταμ είναι γλυκιά. Η πόλη αυτή έχει χαρακτήρα που ξεφεύγει από τα κλισέ της γραφικότητας και επιφυλάσσει εκπλήξεις σε κάθε της σχεδόν γωνία. Μία από αυτές κρύβεται και στην ιστορία του Witte Huis, του πρώτου ουρανοξύστη της Ευρώπης. Όταν το 1898 ο Willem Molenbroek ανήγειρε το δεκαώροφο αυτό κτίριο κοντά στο κανάλι, όλοι τον κορόιδευαν ότι δεν θα άντεχε τη διάβρωση του εδάφους. Ωστόσο, το γεγονός ότι χτίστηκε στην περίμετρο του κέντρου το γλίτωσε δεκαετίες αργότερα από τον βομβαρδισμό των Γερμανών. Τα πάντα στο Ρότερνταμ, από τους ανθρώπους μέχρι τα κτίρια, έχουν τον τρόπο τους να σου κλείνουν το μάτι.
Σημειωματάριο
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Ο πιο εύκολος τρόπος για να φτάσετε στο Ρότερνταμ είναι να πετάξετε για Άμστερνταμ και να συνεχίσετε με τρένο. Για Άμστερνταμ απευθείας πτήσεις πραγματοποιούν οι Aegean Airlines (aegeanair.com), KLM (klm.gr) και Transavia (transavia.com), ενώ η μέση τιμή των εισιτηρίων με επιστροφή είναι γύρω στα 250 ευρώ. Το ταξίδι με τρένο από το Άμστερνταμ ως το Ρότερνταμ διαρκεί περίπου μία ώρα και οι τιμές ξεκινούν από 17 ευρώ. Για πληροφορίες δρομολογίων και αγορά εισιτηρίων, επισκεφθείτε το nsinternational.com.
ΔΙΑΜΟΝΗ
The Slaak – A Tribute Portfolio Hotel (Slaak 34, theslaakrotterdam.nl, από 180 ευρώ το δίκλινο). Το κτίριο του ξενοδοχείου αποτελεί εθνικό μνημείο, αφού στέγαζε στο παρελθόν το τυπογραφείο της μεγαλύτερης εφημερίδας της Ολλανδίας. Συνδυάζει την αισθητική της δεκαετίας του 1950 με σύγχρονα βιομηχανικά στοιχεία.
S/S Rotterdam (Derde Katendrechtsehoofd 25, ssrotterdam.com, από 195 ευρώ το δίκλινο). Διαμονή στις καμπίνες του υπερωκεάνιου που ταξίδευε από την Ολλανδία στις ΗΠΑ τον 19ο αιώνα.
CitizenM (Gelderseplein 50, citizenm.com/hotels/europe/rotterdam/rotterdam-hotel, από 125 ευρώ το δίκλινο). Μοντέρνο ξενοδοχείο πόλης, απευθυνόμενο σε νεανικό, κυρίως, κοινό.
Savoy Hotel (Hoogstraat 81, savoyhotelrotterdam.com, από 134 ευρώ το δίκλινο). Σύγχρονο ξενοδοχείο σε κεντρικό σημείο της πόλης.
ΦΑΓΗΤΟ
Fitzgerald (Gelderseplein 49, restaurantfitzgerald.com). Βραβευμένο με αστέρι Michelin από το 2018, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο κρασί και διαθέτει έναν από τους καλύτερους μετρ στην Ολλανδία.
Foodhallen (Wilhelminakade 52-58, [email protected]). Μοντέρνος χώρος που στεγάζει δέκα διαφορετικά εστιατόρια με γεύσεις από εθνικές κουζίνες.
Thoms (Meent 129-131, thoms.nu). Τυπικές γεύσεις του Ρότερνταμ, με έμφαση στις τοπικές πρώτες ύλες και στην εποχικότητα.
Panzero (Botersloot 50A, panzero.nl). Τρατορία με αυθεντικές γεύσεις του ιταλικού νότου.
Ted’s Place (Schiekade 189, teds-place.nl/rotterdam). Ανάλαφρα γεύματα στο καφέ-εστιατόριο που βρίσκεται στη φυτεμένη οροφή κεντρικής πολυκατοικίας του Ρότερνταμ.
Fenix Food Factory (Nico Koomanskade 1025, fenixfoodfactory.nl). Πρώην αποθήκη δίπλα στο ποτάμι, που στεγάζει μια σειρά από μπαράκια.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Depot Boijmans Van Beuningen (Museumpark 24, boijmans.nl, εισιτήριο 20 ευρώ). Οι πρώτες αποθήκες μουσείου στον κόσμο που είναι ανοιχτές για το κοινό ως έκθεμα.
Free Walking Tour Rotterdam (freewalkingtourrotterdam.com). Καθημερινές ξεναγήσεις από ντόπιους στο κέντρο της πόλης. Οι συμμετέχοντες επιλέγουν οι ίδιοι το ποσό που θα δώσουν στον οδηγό τους.
Bike & Bite Tours (bikeandbite.nl/rotterdam-food-tours, από 69 ευρώ). Ξεναγήσεις με τα πόδια ή με ποδήλατο που συνδυάζουν την ιστορία και τις γεύσεις της πόλης.
Stadshaven Brouwerij (Galileistraat 24, stadshavenbrouwerij.nl, ξενάγηση 10 ευρώ). Η ζυθοποιία του παλιού λιμανιού είναι ανοιχτή στο κοινό για ξενάγηση αλλά και για φαγητό στο εστιατόριό της.
