Σαράντα πέντε χιλιόμετρα βόρεια της Καλαμάτας, στο Παραπούγκι, βρίσκεται το Ben Olive Mill, η επισκέψιμη μονάδα ελαιοτουρισμού του Παύλου Καπλάνη, εγγονού Μπενακόπουλου – από τον οποίο προέρχεται το «Ben» της επωνυμίας. Εκεί, όρθιοι μέσα στον μεσσηνιακό ελαιώνα, στέκονται έξι επισκέπτες –δύο Νεοζηλανδοί, δύο Αυστραλοί, δύο Γερμανίδες– και ακούν μαγεμένοι την ιστορία της ελιάς από τα χείλη του Παύλου. Ότι θεωρείται η μητέρα των δέντρων, χρειάζεται νερό, αλλά κυρίως ήλιο και «παραμένει παραγωγική, ανεξαρτήτως ηλικίας, όσο τη φροντίζεις». Ότι οι σημερινές συνθήκες ευνοούν την παραγωγή ενός λαδιού που είναι πιο ποιοτικό από ό,τι στο παρελθόν, αφού η μεταφορά της ελιάς από το χωράφι στο ελαιοτριβείο και η ελαιοποίηση γίνονται πιο γρήγορα. Αλλά και ότι μια περίεργη ελιά του ελαιώνα παραμένει ζωντανή, παρότι κάποτε χτυπήθηκε από κεραυνό, με αποτέλεσμα σήμερα να διαθέτει κορμούς τριών γενεών. Η παρέα των έξι ακούει και ταυτόχρονα περιηγείται στο κτήμα, κόβει και μυρίζει λεμονόχορτο, βλέπει τα σημάδια που άφησαν στο χώμα τα αγριογούρουνα που αναζητούσαν μανιτάρια και μαθαίνει τα βασικά για την πανίδα της περιοχής, η οποία αποτελείται, μεταξύ άλλων, από αλεπούδες, αρπακτικά πουλιά και φίδια.
Δεν νομίζω ότι υπάρχει καλύτερος τρόπος για να περάσει κανείς την Κυριακή του από αυτόν. Παρ’ όλα αυτά, ο ελαιοτουρισμός στη Μεσσηνία στηρίζεται περισσότερο σε κοινό του εξωτερικού και λιγότερο σε Έλληνες. Για τους ξένους, το λάδι είναι ένα εξωτικό τρόφιμο, το οποίο, με ένα ταξίδι τους στην Ελλάδα, έχουν την ευκαιρία να δουν πού, πώς και από ποιον παράγεται. Για τους Έλληνες είναι κομμάτι της καθημερινότητας, ένα προϊόν πολύ αγαπητό, αλλά χωρίς μαγεία. Και όμως, καταλληλότεροι επισκέπτες εμπειριών ελαιοτουρισμού στην Ελλάδα από τους ίδιους τους Έλληνες δεν υπάρχουν. Όταν γεύεσαι το λάδι από μωρό και το έχεις δοκιμάσει σε κάθε πιθανή εκδοχή –από ταγκισμένο έως ολόφρεσκο–, αξίζει να περάσεις από μονάδες σαν αυτήν για να το γνωρίσεις σε βάθος. Να μάθεις να ξεχωρίζεις από το χρώμα και τη μυρωδιά ποιο είναι το ραφιναρισμένο πυρηνέλαιο, ποιο το παρθένο και ποιο το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, να καταρρίψεις τους μύθους σχετικά με τους τρόπους μαγειρέματος (κάνει ή δεν κάνει το ελαιόλαδο για τηγάνισμα;), να μάθεις για τα συστατικά του που το καθιστούν φάρμακο. Κυρίως, όμως, να καταθέσεις τις γνώσεις και την προσωπική σου άποψη σε μια συζήτηση για προχωρημένους –και όχι για αρχαρίους, όπως συμβαίνει συνήθως όταν συμμετέχουν ξένοι– με τον ξεναγό.
- Ben Olive Mill, τηλ. 27240-32371, benolivemill.com. Επίσκεψη με ραντεβού.
Η επίσκεψή μας στον ελαιώνα του Παύλου ήταν η πρώτη ενός ταξιδιού με άξονα τη φύση, τη γη, τις πρώτες ύλες και τη γαστρονομία της Μεσσηνίας. Σχεδιασμένο με τη λογική της ολιγοήμερης εξόρμησης, το συγκεκριμένο οδοιπορικό αποτελεί μια πρώτη γνωριμία με τον αγροτουρισμό του νομού. Επόμενη στάση μας το Κτήμα Φοίφα, ίσως το πιο κρυμμένο μυστικό της Καλαμάτας για φυσιολάτρες. Χωρίς την καταχώριση στο google maps δεν υπήρχε περίπτωση να φανταστούμε ποτέ ότι επί της κεντρικής Ηρώων Πολυτεχνείου, ανάμεσα σε ταπητουργεία, συνεργεία αυτοκινήτων και βενζινάδικα, βρίσκεται ένας παράδεισος επί γης, που σου φτιάχνει τη διάθεση με το που στρίψεις στο στενό και βρεθείς μπροστά στο καταπράσινο μεγαλείο του. Πρόκειται για μια φάρμα οκτώ στρεμμάτων, της οποίας η ιστορία είναι συνδεδεμένη με την ιστορία της ίδιας της πόλης. «Τον 19ο-20ό αιώνα είχε καθιερωθεί ο θεσμός των αγροτικών σταθμών. Μεγάλες εκτάσεις γης που ανήκαν στο τότε Βασίλειο της Ελλάδος μοιράζονταν μαζί με σπόρους σε αγρότες για καλλιέργεια, με τους τελευταίους να επιστρέφουν σπόρο και παραγωγή. Ουσιαστικά οι γεωργικοί σταθμοί λειτουργούσαν εμμέσως σαν γεωργικές σχολές. Ο σταθμός της Καλαμάτας τερμάτισε τη λειτουργία του το 1908». Η γη χωρίστηκε, πουλήθηκε κι ένα κομμάτι της βρέθηκε στην κατοχή της οικογένειας της Μυρτώς Φοίφα, που είναι και η σημερινή διαχειρίστρια του κτήματος.
Δυναμική, οργανωτική, αλλά ταυτόχρονα ήρεμη και γλυκιά, η Μυρτώ, μαζί με τους συνεργάτες, τους φίλους και τους εθελοντές του κτήματος, φροντίζει έναν ονειρεμένο βιότοπο με αμέτρητα είδη φυτών: δασικά (σεκόγιες, καζουαρίνες, πεύκα, λεύκες, ακακίες, μακρόκαρπα κυπαρίσσια, ευκαλύπτους, πλατάνια), καρποφόρα (πορτοκαλιές, μανταρινιές, λεμονιές, σαγκουινιές, ελιές, αχλαδιές, μηλιές, αχλαδομηλιές, μουριές, μουσμουλιές, αβοκάντο), βότανα (σάλβια, λεβάντα, θυμάρι, μαντζουράνα, ρίγανη, αρτεμισία, μποράγκο). Πρόκειται για σωστό βοτανικό κήπο με δικό του μικροκλίμα και πολλά πουλιά, ένα κτήμα που αποτελεί τη βάση για λογιών λογιών δραστηριότητες, όπως πικνίκ, ελεύθερο παιχνίδι, σχολείο στη φύση (εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία, φορείς και ομάδες ενηλίκων) και ανταλλαγή σπόρων στη σποροτράπεζα. Αν αγαπάτε τη φύση –είτε είστε μόνοι, είτε με παρέα, είτε με την οικογένειά σας–, αξίζει να το επισκεφθείτε, είναι από τα μέρη που αφήνοντάς τα νιώθεις αισιοδοξία.
- Κτήμα Φοίφα, τηλ. 27210-22505, rethink-project.gr. Επίσκεψη με ραντεβού. Αν ενδιαφέρεστε για την κομποστοποίηση, στο Κτήμα Φοίφα θα βρείτε πολλές πληροφορίες για το δίκτυο κομποστοποίησης που έχουν στήσει τα μέλη του σε Καλαμάτα, Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Έξω Μάνη και Μικρά Μαντινεία
Τρίτη στάση του οδοιπορικού στη Μεσσηνία του αγρού και της φύσης είναι η Έξω Μάνη, δηλαδή η βορειοδυτική (Μεσσηνιακή) Μάνη. Εκεί βρίσκουμε τον Γιάννη Αβραμέα, του γραφείου υπαίθριων δραστηριοτήτων 2407 Kardamili Mountain Activities, που είναι και ο υπεύθυνος διοργάνωσης του Taygetos Challenge. Με εμπειρία στις διασχίσεις και γνώσεις για την περιοχή, που συμπληρώνονται από προσωπικά βιώματα, ξεκινάμε από την Καρδαμύλη για μια κυκλική διαδρομή, η οποία μάλιστα έχει ενταχθεί στο μεσογειακό δίκτυο μονοπατιών «Δρόμοι της Ελιάς». Τι βλέπουμε; Ελαιώνες και πέτρες, πέτρες και ελαιώνες, τις κορυφές του Ταϋγέτου, το φαράγγι του Βυρού, το παλιό καλντερίμι που εξαφανίζεται και εμφανίζεται λες και παίζει μαζί μας κρυφτό, το Εξωχώρι με το καφενείο και το ιστορικό λαογραφικό μουσείο του. Εδώ η στάση είναι μεγάλη, γιατί το μουσείο έχει εκπλήξεις: μια νομισματική συλλογή με χαρτονομίσματα από τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, με ομόλογα και την ισοτιμία τους σε γρόσια, με την απεικόνιση του πρώτου διοικητή της Εθνικής Τράπεζας, Γεωργίου Σταύρου, να βρίσκεται παντού, από το πεντάδραχμο μέχρι το πεντοχίλιαρο. Το μεγαλύτερο τεκμήριο του μουσείου, πάντως, είναι μια φωτογραφία με τα παιδιά του Δημοτικού Σχολείου Εξωχωρίου, χρονολογούμενη το 1965-66. Στο μέσο δεξιά βλέπουμε ένα αγοράκι, τον –αλλοτινό μαθητή– Γιάννη Κουμεντέα, ο οποίος μας υποδέχεται στον χώρο. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη αξία των λαογραφικών μουσείων της υπαίθρου: το ότι συχνά στελεχώνονται από ανθρώπους του ίδιου του τόπου, που ξέρουν καλύτερα από τον καθένα να περιγράψουν τα αντικείμενα προς έκθεση, πολύ απλά γιατί κάποτε τα χρησιμοποιούσαν στην καθημερινότητά τους. Η εκκλησία της Αγίας Σοφίας, οι δίδυμοι ελληνιστικοί τάφοι των Διόσκουρων και το συγκρότημα των Μούρτζινων-Τρουπάκηδων συμπληρώνουν τις στάσεις, προσδίδοντας με την πέτρινη ομορφιά τους μερικές πινελιές πολιτισμού σε μια διαδρομή στην οποία πρωταγωνιστεί η ελιά και γενικά η φύση.
Για το τέλος αφήσαμε μια στάση χωρίς τουριστικό ενδιαφέρον, μια συνάντηση που με τον τρόπο της αποδεικνύει ότι ο αγροτουρισμός έχει προοπτική στη Μεσσηνία. Κι αυτό γιατί είναι μια τάση που εκφράζει συνολικά τον τόπο και τους ανθρώπους του. Στη Μεσσηνία οι ρίζες που συνδέουν τους κήπους με τα τραπέζια είναι βαθιές. Ο τόπος είναι εύφορος και οι ντόπιοι έμαθαν να προμηθεύονται τις πρώτες ύλες από το περιβόλι τους, κάτι που συμβαίνει ακόμα και σήμερα. Το διαπιστώνουμε όταν φτάνουμε στο σπίτι της φίλης μας, κ. Σταυρούλας Γιαννοπούλου, η οποία μετά από σαράντα χρόνια στην Αθήνα επέστρεψε στη γενέτειρά της, το χωριό της Μικράς Μαντίνειας, 8 χλμ. έξω από την Καλαμάτα. Από δέκα χρονών δούλευε με τον πατέρα και τη μητέρα της στις ελιές, στα σύκα, στο σιτάρι και στην καλλιέργεια μεταξοσκώληκα. Σήμερα δεν εργάζεται με τόσο εντατικούς ρυθμούς, παρ’ όλα αυτά η καλλιέργεια του μπαξέ αποτελεί κομμάτι της καθημερινότητάς της για τουλάχιστον δύο ώρες κάθε μέρα.
Στον κήπο που βρίσκεται κάτω από τη βεράντα της βάζει σπανάκια, ραδίκια, λίγα κουνουπίδια, λίγο λάχανο, κρεμμυδάκια, κουκιά, πατάτες. Το καλοκαίρι είχε ντομάτες, κολοκύθια, φασολάκια, τώρα μελιτζάνες και πιπεριές. Από την παραγωγή της παίρνουν προμήθειες και τα παιδιά της στην Αθήνα. Όταν πια τελειώσει η συγκομιδή, θα πάει και στη λαϊκή. Πέρα από την καλλιέργεια φρούτων και λαχανικών, φτιάχνει μαρμελάδες, δικό της λιμοντσέλο, δίπλες, λαλάγγια, χυλοπίτες, παξιμάδια λαδιού και ψωμί. «Ζυμώνω μία φορά στις 15 μέρες και ψήνω το ψωμί στον φούρνο της κουζίνας». Κάπως έτσι κυλάει η καθημερινότητά της. Σε ένα σπίτι με οργιαστικό κήπο –γεμάτο λαχανικά και φρούτα, τριανταφυλλιές, γεράνια, γιασεμιά και νυχτολούλουδα–, που μοιάζει με προσωποποίηση της ίδιας της Μεσσηνίας. Πάνω σε σπίτια, κήπους, ανθρώπους σαν εκείνη χτίζεται ο αγροτουρισμός ενός προορισμού.
- Το κυκλικό μονοπάτι Καρδαμύλη-Εξωχώρι-Καρδαμύλη προσφέρεται για μια μεγάλη πεζοπορική διάσχιση διάρκειας περίπου τεσσάρων ωρών. Μπορείτε όμως και να το σπάσετε, δηλαδή να οδηγήσετε μέχρι το Εξωχώρι και να συνεχίσετε πεζοπορώντας έως την Καρδαμύλη. Αν είστε έμπειροι πεζοπόροι, μπορείτε να προμηθευτείτε έναν πεζοπορικό χάρτη και να διασχίσετε το μονοπάτι μόνοι. Αν είστε αρχάριοι, προτιμήστε να πεζοπορήσετε με συνοδό. Η εταιρεία 2407 του Γιάννη Αβραμέα διοργανώνει σχετικές πεζοπορίες (2407m.com, [email protected]).
ΟΛΗ Η ΜΕΣΣΗΝΙΑ ΣΤΟ ΠΙΑΤΟ
Καλαματιανός με μικρασιατικές ρίζες, ο 35χρονος Κωνσταντίνος Βασιλειάδης δούλεψε σε διάφορες κουζίνες εντός και εκτός Ελλάδας –μεταξύ άλλων στην Costa Navarino στην Πύλο και στο Amanzoe στο Κρανίδι– προτού επιστρέψει στην Καλαμάτα και ανοίξει τον δικό του χώρο. Το Μπλε Καναρίνι ήταν εγχείρημα της δεύτερης καραντίνας. «Δεν ήξερα τι μου ξημερώνει, είχα κάποιες οικονομίες και σκέφτηκα ότι εδώ είμαστε, θα ανοίξουμε ένα μικρό μαγαζί». Δεν ήθελε βραδινό εστιατόριο, προτίμησε ένα «gastro-μαγειρείο», όπως το λέει, δηλαδή «ένα μαγειρείο που δεν είναι ταχυφαγείο. Το βλέπουμε κάπως διαφορετικά, δεν έχουμε βιτρίνα με μπεν μαρί, η φιλοσοφία μας είναι ότι τα φαγητά μαγειρεύονται σε γάστρες και μαντέμια, το μενού είναι κάθε μέρα διαφορετικό, τα οπωροκηπευτικά από μπαξέδες και φυσικά από τη λαϊκή αγορά της Καλαμάτας», η οποία απέσπασε διθυράμβους σε πρόσφατο δημοσίευμα της γαλλικής εφημερίδας Le Figaro. Σε μεγάλο ποσοστό οι πρώτες ύλες των πιάτων του Μπλε Καναρινιού προέρχονται από ξεχωριστούς προμηθευτές της Μεσσηνίας και των γύρω περιοχών και όχι από έναν μεγάλο χονδρέμπορο. «Από αλλού παίρνω πατάτες, από αλλού ελιές, σύκα ή ντομάτα, πράγμα δύσκολο, γιατί μπλέκεις με πολλά τηλέφωνα και πολλές παραγγελίες. Μέσα σε ένα πιάτο μπορεί να υπάρχουν προϊόντα από 15 προμηθευτές». Πολύπλοκο το πόνημα. Αξίζει όμως τον κόπο, γιατί ο πελάτης γεύεται ντομάτες από τα Γιαννιτσάνικα μέχρι τον Ταΰγετο, πατάτες από το χωριό Άρις, ελαιόλαδο από το Τρίκορφο, κρεατικά από τη Μηλέα της Μάνης και φρέσκο ψαράκι από τα καΐκια στον μόλο της Καλαμάτας. Ως προς την αειφορία, το Μπλε Καναρίνι χρησιμοποιεί τριών ειδών κάδους: συμβατικό, ανακύκλωσης και κομποστοποίησης για τα οργανικά απορρίμματα. Αυτό σημαίνει ότι κάποια προϊόντα της μεσσηνιακής γης που χρησιμοποιήθηκαν στην κουζίνα επιστρέφουν εκεί όπου δημιουργήθηκαν, υπό μορφή λιπάσματος πια.
Σημειωματάριο
Ο ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ
Η Μεσσηνία βιώνει μια διαφορετική πραγματικότητα από την Αθήνα όσον αφορά τον καιρό, καθώς εδώ το καλοκαίρι έχει παρατεταμένη διάρκεια. Τέλη Οκτωβρίου που την επισκεφθήκαμε εμείς, η λιακάδα έσπρωχνε πολλούς ντόπιους στη θάλασσα. Ακολουθήσαμε το παράδειγμά τους στην παραλία Κιτριές, στην ανατολική πλευρά του Μεσσηνιακού Κόλπου. Η θάλασσα ήταν ζεστή, είχε ήλιο και καθόλου αέρα. Αν σας αρέσει το φθινοπωρινό μπάνιο, πάρτε μαζί σας μαγιό, γιατί ακόμα και τον Νοέμβριο μπορεί να πετύχετε αναπάντεχη καλοκαιρία.
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Η Μεσσηνία είναι ιδανικός προορισμός Σαββατοκύριακου λόγω της καλής οδικής σύνδεσης με την Αθήνα (239 χλμ./2½ ώρες), που κάνει το ταξίδι σύντομο, ασφαλές και ευχάριστο. Υπολογίστε περίπου 45-50 ευρώ για καύσιμα και διόδια για την απλή μετάβαση.
ΔΙΑΜΟΝΗ
H Μεσσηνία είναι ένας νομός με γεωγραφική ποικιλία: έχει μεγάλη ακτογραμμή και ισχυρό ορεινό αποτύπωμα, αφού μοιράζεται με την Αρκαδία και τη Λακωνία τον Ταΰγετο, την ψηλότερη οροσειρά της Πελοποννήσου. Οικισμοί, χωριά και πόλεις είναι σπαρμένα στην ενδοχώρα αλλά και πλάι στη θάλασσα. Παρ’ όλα αυτά, οι υποδομές της υπηρετούν περισσότερο τον τουρισμό του καλοκαιριού παρά του χειμώνα. Αρκετά παραθαλάσσια καταλύματα κλείνουν αυτή την εποχή, ενώ οι ξενώνες σε χωριά της ενδοχώρας σπανίζουν. Η Καλαμάτα είναι μια βολική πόλη, την οποία μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ως βάση για τις εκδρομές σας. Το πεντάστερο Grand Hotel (Ναυαρίνου 37, τηλ. 27216-00160, grandhotelkalamata.com, από 153 ευρώ το δίκλινο με πρωινό) έχει επενδύσει στην πολυτέλεια, διαθέτει δωμάτια και σουίτες, ενώ το μενού του εστιατορίου έχει επιμεληθεί ο –γνωστός λόγω βράβευσης με Michelin– σεφ Αλέξανδρος Τσιοτίνης και η ομάδα του. Πιο οικονομικό και σε πολύ βολικό σημείο είναι το Kalamata Art Hotel (Μητροπέτροβα 12, τηλ. 27210-27151, kalamataarthotel.com, από 65 ευρώ το δίκλινο χωρίς το πρωινό), με τα πολύχρωμα δωμάτια σε παλ τόνους. Αν προτιμάτε διαμονή στην ύπαιθρο, μισή ώρα έξω από την Καλαμάτα προς τα βόρεια, στο χωριό Πολιανή του Ταϋγέτου, βρίσκεται το Taygetos Relaxing Cottage (τηλ. 6993-944131, taygetosrelaxingcottage.com, από 70 ευρώ τα δύο άτομα). Ο πέτρινος ξενώνας δυναμικότητας 6 ατόμων έχει θέα στις πλαγιές του βουνού, τραπεζαρία, σαλόνι με τζάκι, εξοπλισμένη κουζίνα, τραπέζι μπιλιάρδου και BBQ.
ΦΑΓΗΤΟ
Το Οινοπαντοπωλείο Χρυσομάλλη (Υπαπαντής 32, τηλ. 27210-82759) δουλεύει πολύ με εποχικά προϊόντα από τη λαϊκή της Καλαμάτας, με παραγωγούς από Αλαγονία, Μικρομάνη, Μάνη κ.α. Τα πιάτα στο μενού του εναλλάσσονται συχνά. Σερβίρει, μεταξύ άλλων, εξαιρετική μελιτζάνα με χειροποίητη μαγιονέζα και μοσχαρίσιο σιδηρόδρομο με σάλτσα πετιμεζιού και πουρέ καρότου. Παρόμοιου ύφους, με ευγενικό προσωπικό, καλοστημένο χώρο και δυνατή κουζίνα, είναι και το ΦΟΙΝΟ food & wine (Υπαπαντής 35, τηλ. 6940-886536), ένα μπιστρό που χρησιμοποιεί βιολογικά προϊόντα από τη Μεσσηνία –και όχι μόνο– κι έχει ενημερωμένη λίστα κρασιών, με αφρώδη, ερυθρά, ροζέ, λευκά, φυσικά και επιδόρπια. Στο Μπλε Καναρίνι (Κρήτης 34, τηλ. 27210-43075) το μενού εναλλάσσεται καθημερινά. Τη μέρα που το επισκεφθήκαμε, δοκιμάσαμε καβουράκια (άγρια χόρτα) με προζυμένιο ψωμί, φέτα και αγουρέλαιο το οποίο είχε ελαιοποιηθεί την προηγούμενη μέρα, σαλάτα με ντομάτες διαφόρων ποικιλιών, όπως τη χοντροκατσαρή Μεσσηνίας, και λαχανόρυζο (γνωστό και ως μαπόρυζο) με άγριο μάραθο και γιαούρτι. Λίγο έξω από την Καλαμάτα, προς Βέργα, υπάρχει το Ξημέρωμα (Επαρχ. Οδός Καλαμάτας-Αρεόπολης 38, τηλ. 27210-41316) με παραδοσιακές ελληνικές γεύσεις (ψάρια, κρέατα, βραστά λαχανικά και μεσσηνιακά τυριά, όπως σφέλα και φέτα), ενώ, αν βρεθείτε στην Καρδαμύλη, περάστε για ένα σουβλάκι από τον Μπάμπη (Καρδαμύλη, τηλ. 27210-73866), συνοδεία μανιάτικης μπίρας Νέμα.
ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ
1. Περάστε από την Κεντρική Αγορά (Σπάρτης 31, agorakalamatas.gr), κατά προτίμηση Τετάρτη ή Σάββατο, οπότε φιλοξενεί και τη λαϊκή αγορά με παραγωγούς από διάφορα μέρη της Πελοποννήσου. Το θέαμα είναι μοναδικό, με εποχικά ζαρζαβατικά και φρούτα σε όλους τους πιθανούς χρωματικούς συνδυασμούς. Βρήκαμε κάστανα, κίτρινα και πράσινα φασολάκια, ροζέ ντομάτες (με την πικάντικη ονομασία «το βυζί της Αφροδίτης»), σταφύλια, μήλα, κυδώνια, λωτούς και φραγκόσυκα, μεταξύ πολλών άλλων. Από δίπλα και τα αρωματικά, όπως η ρίγανη και τα άγριο τσάι Ταϋγέτου, τα ΠΟΠ τυριά (φέτα, σφέλα), το πρόβειο γιαούρτι, τα ψάρια και το παστό χοιρινό.
2. Νέα άφιξη στον γαστρονομικό χάρτη της Καλαμάτας είναι το Harmafoods (Nέδοντος 61, τηλ. 6944-893773, harmafoods.com), ένα πανέμορφο μαγαζί που άνοιξε τέλη Οκτωβρίου. Η ιδιαιτερότητά του είναι ότι πρόκειται για έναν χώρο αφιερωμένο στα μανιτάρια. Θα τα βρείτε φρέσκα, αποξηραμένα, σε γλυκό του κουταλιού, ζυμαρικά, ριζότο και κριτσίνια, αλλά και σε εκδοχή street food, καθώς η κουζίνα ετοιμάζει από μανιταρόπιτες μέχρι ομελέτες με μανιτάρια.
3. Αξίζει μια επίσκεψη και στο εργαστήριο παραδοσιακών προϊόντων Αμαλία (Ψαρών 7, τηλ. 27215-50079, amaliagourmet.gr) της Μανιάτισσας Σοφίας Χουλιάρα. Εδώ σας περιμένουν διαφόρων ειδών μανιάτικα εδέσματα (παξιμάδια λαδιού, δίπλες, λαλάγγια), κουλούρια (με πετιμέζι, με λεμόνι, με πορτοκάλι ή βρόμης) και διάφορα προϊόντα μικρών ντόπιων παραγωγών. Δοκιμάστε οπωσδήποτε τις ελιές φούρνου.
4. Στο Γεύσεις Μάνας Γης (Σπάρτης 37, τηλ. 27211-81208) έχουν δικό τους εργαστήριο, όπου παρασκευάζουν λαλάγγια, δίπλες και ζυμαρικά, ενώ πουλούν και διάφορα άλλα προϊόντα (αποξηραμένα σύκα, ελιές, κ.ά.).
5. Στο Spinos Coffee Micro Roastery (Γερμανού 5, τηλ. 27210-21520, spinos.coffee), εκτός από καφέ στο χέρι, θα βρείτε και μια σειρά από μονοποικιλιακούς καφέδες ή χαρμάνια (από Αιθιοπία, Κόστα Ρίκα, Γουατεμάλα κ.ά.) για αγορές. Ξεχωρίζει ο ελληνικός καφές Σπίνου χωρίς καφεΐνη, σε συσκευασία-έργο τέχνης που απεικονίζει μια ανδρική φιγούρα με γένια και καπέλο, βγαλμένη από νουάρ μυθιστόρημα.
