Απέχει μόλις δυόμιση ώρες αεροπορικώς από την Αθήνα, οι οποίες όμως αρκούν για να μεταφέρουν τον τυχερό επισκέπτη σε ένα τελείως διαφορετικό και ταυτόχρονα συναρπαστικό περιβάλλον. Το Γερεβάν, η πολύχρωμη και γεμάτη ζωή πρωτεύουσα της Αρμενίας, είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.000 μέτρων, στο οροπέδιο του όρους Αραράτ. Χάρη στο μεγάλο του ύψος, το οποίο ξεπερνά τα 5.000 μέτρα, το περίφημο βιβλικό βουνό δεσπόζει πάνω από την πόλη, παρότι βρίσκεται σε σχετικά μεγάλη απόσταση από αυτήν. ’Εχει για τους ντόπιους την ίδια «ιερή» σημασία που έχει το Φούτζι-γιάμα για τους Ιάπωνες, με μόνη κρίσιμη διαφορά ότι ο Στάλιν το παρέδωσε στους Τούρκους, βάζοντας τρόπον τινά, αλάτι στην πληγή. Μία πληγή χαίνουσα, καίτοι η γενοκτονία των Αρμενίων, όπως και αυτή των Ελλήνων του Πόντου, προηγήθηκε της Μικρασιατικής καταστροφής.
Αρκεί να επισκεφθεί κανείς το μνημείο-μουσείο Tsitsernakaberd, στις παρυφές της πόλης, ένα από τα βασικά της αξιοθέατα, για να αντιληφθεί το μέγεθος της τραγωδίας αλλά και του πόνου που αισθάνεται ακόμη και σήμερα ο αρμενικός λαός. Το ίδιο το μνημείο της γενοκτονίας αποτελείται από δώδεκα επικλινή τοιχία, ένα για κάθε χαμένη επαρχία της χώρας, και είναι σχετικά καλαίσθητο, ιδιαίτερα εάν αναλογιστεί κανείς ότι χτίστηκε το 1967, επί Σοβιετικής Ένωσης, σε μία εποχή που εκεί επικρατούσε ο μπρουταλισμός. Το 1995 κατασκευάστηκε στον ίδιο χώρο και το καλοστημένο υπόγειο μουσείο της γενοκτονίας.
Η Αρμενία ήταν μεταξύ του 1922 και του 1990 μία από τις Σοβιετικές Δημοκρατίες, με αποτέλεσμα την κατεδάφιση, μεταξύ άλλων, όλων των τζαμιών και των περισσότερων εκκλησιών στις μεγάλες πόλεις της. Ωστόσο, από αρχιτεκτονικής πλευράς, το Γερεβάν έχει τον δικό του χαρακτήρα αλλά και μικρότερο Σοβιετικό αποτύπωμα σε σχέση με άλλες πρωτεύουσες της Κεντρικής Ασίας. Αυτό οφείλεται στον μεγάλο πλούτο, στην ιστορία και στην ανθεκτικότητα του αρμενικού πολιτισμού αλλά και στον ντόπιο αρχιτέκτονα Αλεξάντρ Τουμαγιάν που σχεδίασε την ρυμοτομία του Γερεβάν και τα περισσότερα κτίρια-τοπόσημα. Τα τρία κύρια βουλεβάρτα της πόλης χαράχτηκαν μάλιστα με κατεύθυνση προς το όρος Αραράτ.
Στο κέντρο του Γερεβάν βρίσκεται η Πλατεία της Δημοκρατίας, η οποία, παλαιότερα έφερε το όνομα του Στάλιν. Λιγότεροι γνωρίζουν ότι στα έγκατά της κρύβει ένα πυρηνικό καταφύγιο που είχε φτιαχτεί για τους απαράτσικ, επίσης επί ΕΣΣΔ, και το οποίο δεν είναι ανοικτό στο κοινό. Γενικότερα σε όλο το κέντρο της πόλης είναι αισθητή η εθνική αρχιτεκτονική ταυτότητα, που κινείται επιδέξια μεταξύ Ανατολής και Δύσης, με τις χαρακτηριστικές, καλυμμένες με την πανταχού παρούσα τοπική πέτρα «τούφα» προσόψεις. Το συγκεκριμένο υλικό δουλεύεται σχετικά εύκολα και αποτελεί την βάση για τους περίτεχνους σκαλισμένους αρμενικούς σταυρούς («χατσκάρ») που θα βρει κανείς στις περισσότερες εκκλησίες και μοναστήρια.
Περιπλάνηση στην πρωτεύουσα
Στο Γερεβάν ο επισκέπτης αισθάνεται και είναι ασφαλής, ενώ τα ανακαινισμένα πάρκα και οι δημόσιοι χώροι κάνουν τον περίπατο στην πόλη ιδιαίτερα ευχάριστο. Ο flâneur μπορεί να ξεκινήσει τη βόλτα του από το ιστορικό αποσταγματοποιείο Ararat που σήμερα είναι σε χέρια Γάλλων. Η Αρμενία έχει μεγάλη ιστορία στην παραγωγή μπράντι με το οποίο κατά το παρελθόν προμήθευε όλη την ΕΣΣΔ. Το παλιό εργοστάσιο του Ararat είναι επισκέψιμο, ενώ από εκεί μπορεί κανείς να απολαύσει μία όμορφη θέα προς την πόλη αλλά και το ομώνυμο βουνό. Στην επιστροφή προς το κέντρο, βρίσκεται η ανταγωνιστική επιχείρηση με την εξίσου πρωτότυπη επωνυμία Noy (Νώε), όπου παράγεται, μεταξύ άλλων το μπράντι Kremlin. Σε αντίθεση με το Ararat που είναι πλήρως ανακαινισμένο, το Νοy παραμένει αισθητικά πολύ κοντά στην εικόνα που είχε επί Σοβιέτ, γεγονός που καθιστά πολύ ενδιαφέρουσα μία επίσκεψη σε αυτό. Και στα δύο εργοστάσια υπάρχει σε προκαθορισμένες ώρες η δυνατότητα ξενάγησης για την οποία απαιτείται κράτηση.
Λίγο πιο κάτω, στην πλατεία Δημοκρατίας, βρίσκεται το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο με μία εντυπωσιακή συλλογή εκθεμάτων από την εποχή του χαλκού αλλά και το παλαιότερο παπούτσι στον κόσμο, ηλικίας 5.500 ετών! Στο ίδιο κτίριο στεγάζεται και η ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα Πινακοθήκη. Η επόμενη στάση είναι συνήθως το επιβλητικό κτίριο της Όπερας, επίσης έργο του Τουμαγιάν, που ανεβάζει αξιόλογες και οικονομικά προσιτές παραστάσεις λυρικού θεάτρου και μπαλέτου. Το δεύτερο είναι καλύτερο να το αποφύγετε γιατί η μάλλον κακή κατάσταση του δαπέδου της σκηνής μεγεθύνει ακουστικά κάθε pas των χορευτών, δίνοντας μία μάλλον βάρβαρη χροιά στην παράσταση. Σε κάθε περίπτωση το επίπεδο της μουσικής είναι υψηλό, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει αισθητικά και το εσωτερικό του κτιρίου.
Ο περίπατος συνήθως καταλήγει στον λόφο του Κέντρου τέχνης Καφετζιάν, που ίδρυσε ο ομώνυμος Αρμένης μαικήνας. Εδώ φιλοξενούνται σπουδαία έργα μοντέρνας τέχνης από την προσωπική του συλλογή, μεταξύ των οποίων και τρία χαρακτηριστικά ευμεγέθη γλυπτά του Fernando Botero. Από την κορυφή του λόφου, στην οποία ο λιγότερο γυμνασμένος επισκέπτης μπορεί να φτάσει άκοπα με την βοήθεια κυλιόμενων κλιμάκων, φαίνεται υπέροχα όλο το κέντρο του Γερεβάν και στο βάθος το Αραράτ.
Δίπλα στου Καφετζιάν βρίσκεται το σπουδαίο μουσείο-βιβλιοθήκη Matenadaran, που είναι το μεγαλύτερο αποθετήριο παλαιών αρμενικών χειρογράφων και βιβλίων. Το μουσείο είναι ανοικτό στο κοινό καθημερινά εκτός Κυριακής και Δευτέρας.
Εκτός Γερεβάν
Το εξαιρετικά όμορφο φαράγγι του ποταμού Αζάτ φιλοξενεί το παλαιότερο μοναστήρι της χώρας, το Geghard, αλλά και το Gerni, τον Ελληνιστικού ρυθμού ναό του 1ου αιώνα μ.Χ. Το υπέροχο Geghard ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ. ενώ η σωζόμενη, λαξευμένη στον βράχο εκκλησία της Παναγίας, χρονολογείται από το 1215. Το μοναστήρι είναι κατά ένα μέρος σμιλεμένο στον βράχο, ενώ υπάρχουν συνολικά επτά εκκλησίες και κτίρια. Η επίσκεψη είναι μια μοναδική και κατανυκτική εμπειρία, χάρη στην ξεχωριστή ομορφιά αλλά και στην ιδιαίτερη ατμόσφαιρα του χώρου.
Ο ναός Garni είναι χτισμένος σε έναν λόφο πάνω από το ίδιο ποτάμι και είναι ο μοναδικός που σώζεται σε όλη την χώρα. Μία ελληνική επιγραφή που βρέθηκε εκεί τοποθετεί την κατασκευή του στο έτος 77 μ.Χ. Το κτίσμα είχε καταρρεύσει και αναστηλώθηκε το 1975. Στον ίδιο χώρο σώζονται και τα θεμέλια ενός ρωμαϊκού λουτρού, ενώ πέρα από το αρχαιολογικό ενδιαφέρον το σημείο προσφέρει πολύ ωραία θέα προς το φαράγγι και τα απέναντι βουνά.
Επίσης κοντά στο Γερεβάν, στο Ετμιατζίν, βρίσκεται και η έδρα του Αρμενικού Πατριαρχείου και ο υπέροχος καθεδρικός ναός που χρονολογείται το 301 μ.Χ. Πρόκειται για τη «μητέρα εκκλησία» όλου του αρμενικού έθνους, ενώ λέγεται ότι είναι η μόνη που δεν άγγιξαν οι Σοβιετικοί. Ο ναός παρουσιάζει μεγάλο αισθητικό ενδιαφέρον χάρη στις πολλές αλλαγές και προσθήκες που έγιναν κατά τη μακραίωνη ιστορία του, αποτυπώνοντας την εξέλιξη και τις επιρροές της αρμενικής αρχιτεκτονικής.
Γενικότερα στην Αρμενία αξίζει να έχει κανείς χρόνο γιατί, ιδιαίτερα την άνοιξη και το φθινόπωρο, η φύση είναι πανέμορφη. Δημοφιλής προς τούτο προορισμός είναι το Εθνικό Πάρκο Dilijan και η λίμνη Σεβάν, η οποία προσφέρεται και για καταδύσεις.
Μια παιδική χαρά για τους gourmands
Γαστρονομικά η περιοχή έχει τεράστιο ενδιαφέρον γιατί εκτός από τα γνωστά καλούδια της δικής τους κουζίνας, όπως τα μαντί, ο παστουρμάς και το σουτζούκι, ο καλοφαγάς επισκέπτης θα αισθανθεί οικεία χάρη στην πολίτικη, οθωμανική (ορισμένοι θα έλεγαν και βυζαντινή) παράδοση με γεύσεις όπως ντολμαδάκια, ιμάμ μπαϊλντί και σαλάτα αγγουροντομάτα. Σημειωτέων ότι τα λαχανικά και τα φρούτα εκεί είναι ιδιαίτερα νόστιμα χάρη στο ιδιαίτερο terroir. Επίσης η γειτνίαση με την Γεωργία και το Ιράν έχει δημιουργήσει μία ώσμωση με τις δύο αυτές υπέροχες κουζίνες με αποτέλεσμα το Γερεβάν να είναι γαστρονομικά για τον gourmand ό,τι η παιδική χαρά για ένα νήπιο. Στην Αρμενία υπάρχουν πολλά αμιγώς γεωργιανά εστιατόρια με τα γνωστά khinkali, μεγάλα ραβιόλια σε σχήμα πουγκιού με πολλά είδη γέμισης, αλλά και περσικά μαγαζιά που σερβίρουν δυσεύρετα για εμάς πιάτα όπως το abgosst, δηλαδή αρνί στη γάστρα με ρεβίθια και πατάτες. Εκτός από τα λαχανικά, το ίδιο terroir δίνει εξαιρετικά κρασιά από αρχαίες ντόπιες ποικιλίες, οι οποίες μάλιστα διατηρούνται ανέπαφες, μια που η Αρμενία ήταν από τις ελάχιστες περιοχές παγκοσμίως που γλίτωσαν από την φυλλοξήρα. Η ηφαιστιογενής σύνθεση του εδάφους, το μεγάλο υψόμετρο και οι κλιματολογικές συνθήκες βοηθούν στην παραγωγή πραγματικά υψηλού επιπέδου κρασιών, κυρίως από τις ποικιλίες Vokesh και Areni Noir. Ο οινόφιλος επισκέπτης μπορεί να αφιερώσει χρόνο σε οινοποιεία, πολλά εκ των οποίων είναι ανοικτά στο κοινό, αν και η κατεξοχήν οινοπαραγωγική ζώνη βρίσκεται αρκετά κοντά στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν, μία περιοχή την οποία θα ήταν καλύτερο να αποφύγει κανείς τη δεδομένη χρονική συγκυρία.
Το ίδιο το Γερεβάν είναι ωστόσο απόλυτα ασφαλές και προσφέρει πολλές καλές επιλογές για φαγητό, ποτό και διασκέδαση. Όταν το επιτρέπει ο καιρός οι ντόπιοι, όπως και εμείς, δειπνούν al fresco, μία ιδιαίτερα ευχάριστη εμπειρία στην οποία βοηθά το σχετικά ξηρό, ορεινό κλίμα. Κάτι τέτοιο είναι βεβαίως αδύνατον τον χειμώνα γιατί ο υδράργυρος πέφτει πολύ χαμηλά. Γι’ αυτόν τον λόγο η ιδανική περίοδος για ένα ταξίδι στην Αρμενία είναι η άνοιξη και το φθινόπωρο. Πριν ξεκινήσει κανείς, καλό είναι να ενημερωθεί για την τρέχουσα κατάσταση στις σχέσεις της Αρμενίας με το Αζερμπαϊτζάν, οι οποίες είναι μάλλον ασταθείς, καθιστώντας δυνητικά επικίνδυνη την επίσκεψη κοντά στα σύνορά τους.
ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Το Γερεβάν συνδέεται αεροπορικώς με την Αθήνα με απευθείας πτήσεις της Aegean Airlines.
ΔΙΑΜΟΝΗ
Marriott Armenia. Βρίσκεται σε εξαιρετική θέση, σε ένα κτίριο-τοπόσημο επί της πλατείας Δημοκρατίας και είναι ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία της χώρας. Διαθέτει μεγάλα δωμάτια, πολλές επιλογές για φαγητό καθώς και γυμναστήριο & spa.
Holiday Inn Express Yerevan. Σχετικά προσιτό ξενοδοχείο σε πολύ καλή θέση, μεταξύ της Όπερας και της Πλατείας Δημοκρατίας. Γρήγορη και φιλική εξυπηρέτηση με σχετικά λίγες παροχές, ιδανικό για όσους θέλουν να αφιερώσουν χρόνο στην πόλη.
Tufenkian Historic Yerevan Hotel. Παρά το όνομά του μετρά ακριβώς μία δεκαετία ζωής. Σε πολύ καλή θέση, κοντά στην υπαίθρια αγορά Vernissage, παρέχει καλές υπηρεσίες με σχετικά προσιτό κόστος.
Ani Grand Hotel Yerevan. Η μπρουτάλ αισθητική του κτιρίου δεν έχει επηρεάσει τη δημοτικότητα αυτού του σχετικά καινούργιου καταλύματος. Βρίσκεται πολύ κοντά στην Πλατεία Δημοκρατίας και είναι μία εξαιρετική επιλογή για όσους προτιμούν την εμπειρία ενός ξενοδοχείου που δεν αποτελεί κομμάτι διεθνούς αλυσίδας.
ΦΑΓΗΤΟ
Charentsi 28 Restaurant (28, Charensti St., τηλ. +374 10 572945).
Fusion αρμενικό-μεσογειακό εστιατόριο σε ένα όμορφο διώροφο κτίριο, λίγο έξω από το κέντρο της πόλης, με καλή λίστα κρασιών. Σπάνια θα συναντήσετε τουρίστες, αφού το προτιμά η τοπική ιντελιγκέντσια.
Vostan (8 Abovyan St., τηλ. +374 11 480000). Πίσω από το κτίριο επί της πολύβουης κεντρικής λεωφόρου Aboyvan ,κρύβεται ένα υπέροχο αίθριο όπου μπορεί κανείς να δειπνήσει πολύ ευχάριστα, καιρού επιτρέποντος. Αρμένικη κουζίνα και μπάρμπεκιου με καλή ποικιλία από τοπικές μπίρες και κρασιά.
Tumanyan Khinkali (21/1 Tumanyan St.). Από τα πιο γνωστά Γεωργιανά εστιατόρια της πόλης, επί της Λεωφόρου Τουμαγιάν, διαγωνίως απέναντι από την Όπερα, σε μία από τις γαστρονομικές πιάτσες της πόλης. Η βασική του σπεσιαλιτέ, όπως μαρτυρά και το όνομά του, είναι τα χινκάλι, δηλαδή ραβιόλια σε σχήμα πουγκιού με διαφορετικές εκδοχές γέμισης.
In Vino (6 Martiros Saryan St., τηλ. +374 10 521931).
Κάβα και wine bar, όπου ο οινόφιλος επισκέπτης μπορεί να μυηθεί στον εξαιρετικό αμπελώνα της Αρμενίας. Εκτός από τις περισσότερες ντόπιες ετικέτες σε φιάλη, προσφέρει μεγάλη γκάμα επιλογών by the glass.
Shirvan Persian Restaurant (32/14 Tumanyan St., τηλ. +374 10 582565). Η περσική κουζίνα είναι ένας από τους «δρόμους» που συνθέτουν το γαστρονομικό σταυροδρόμι του Γερεβάν, με χαρακτηριστικό της εκπρόσωπο τo Shirvan.