«Πάσχα» λες κι οι Στειακοί σηκώνουν μανίκια, η προετοιμασία κρατάει μέρες και ο καθένας αναλαμβάνει το πόστο του. Η πρώτη λέξη που σκέφτονται οι γυναίκες είναι «καλτσούνια», οι άνδρες «σούβλες», τα παιδιά «ξύλα για τη φουνάρα». Το Γεωπάρκο Σητείας είναι ολάνθιστο, ο καιρός πάντα γλυκός στον νότο, ενώ το Κρητικό και Λιβυκό Πέλαγος ιδανικά για τις πρώτες βουτιές. Μαζί με τις βόλτες, στην πιο φιλόξενη γωνιά της Κρήτης βλέπεις τις νοικοκυρές να επιδίδονται σχολαστικά στην εαρινή καθαριότητα, μπουγάδες και χαλιά ανεμίζουν στις αυλές και στα μπαλκόνια, σοκάκια και μάντρες ασπρίζονται και το προζύμι ξεκινά να «δουλεύεται» μία εβδομάδα πριν από την Κυριακή των Βαΐων. Είναι για τα περίφημα ανεβατά καλτσούνια της Σητείας: «Πάσχα χωρίς καλτσούνια δεν γίνεται», λένε οι Στειακές και ξεκινούν κάτι σαν άτυπο διαγωνισμό για το ποια θα φτιάξει τα καλύτερα. Μάλιστα, οι φίλες μαζεύονται κάθε μέρα σε άλλο σπίτι για να βοηθήσουν, σε ένα έθιμο που τηρείται ευλαβικά και από τις νεότερες. Πολλές ευλογούν στην εκκλησία το ζυμάρι τους για να πάει καλά, άλλες το κρύβουν ακόμη και από τα παιδιά τους, για να μην το «ματιάσουν». Κι έπειτα ρίχνουν τα υλικά: φρέσκια μυζήθρα (ανθότυρο τον λένε εδώ), μέλι, κανέλα, ζάχαρη, ανθόνερο, νεραντζόφυλλα.
Αν βρεθείτε νωρίτερα στην περιοχή, το Σάββατο του Λαζάρου θα ακούσετε τα παιδιά να τραγουδούν από σπίτι σε σπίτι τα κάλαντα του Λαζάρου, ενώ την Κυριακή των Βαΐων θα δείτε τους Στειακούς να πλέκουν τα βαγιόκλαδα σε σταυρούς, να τα πηγαίνουν στην εκκλησία για ευλογία και να τα φυλάσσουν στη συνέχεια στο σπίτι για καλοτυχία. Η Μεγάλη Εβδομάδα κυλά με λειτουργίες στην εκκλησία και «παρέες». Έτσι λέγονται οι μαζώξεις που περιλαμβάνουν… λίτρα ρακής και εκλεκτές νοστιμιές, παρά τη νηστεία – οι Κρητικοί αξιοποιούν πλήρως τα αγαθά της φύσης: χλωροκούκια, αγκινάρες δαφνάτες, πιτάκια με χόρτα, χοχλιοί, θαλασσινά, ελιές, λούπινα, βολβοί αποτελούν πρώτης τάξεως μεζέδες.
Μεγάλη Πέμπτη και Μεγάλη Παρασκευή οι νέοι ξεχύνονται στις εξοχές και μαζεύουν τα ξύλα για τη μεγάλη φουνάρα του Σαββάτου. Η ουσία στο έθιμο είναι να κλέψεις τα ξύλα της άλλης ενορίας, γι’ αυτό οι Στειακοί περιφρουρούν όλο το βράδυ τα ξύλα τους. Τη Μεγάλη Παρασκευή, στην πόλη της Σητείας οι επιτάφιοι τεσσάρων ενοριών βγαίνουν στους δρόμους μέχρι να συναντηθούν στην κεντρική πλατεία. Η Φιλαρμονική του δήμου συνοδεύει εκείνον της πολιούχου Αγίας Αικατερίνης, οι πιστοί στέκονται με κεριά στα κεφαλόσκαλα και στα μπαλκόνια και ραίνουν τους επιταφίους με πέταλα από μυρωδάτα λουλούδια και μύρο – καθώς υπερβάλλουν πάντα οι Κρητικοί, πέφτουν τόσο μεγάλες ποσότητες, που μυρίζουν όλοι ώρες μετά λεμονανθό και ροδόνερο. Ακόμη πιο κατανυκτική είναι η ατμόσφαιρα στη Μονή Τοπλού, σε πλήρη συσκότιση, όπως και στην Ανάσταση.
Στα χωριά αντίθετα, ιδίως του βορρά (π.χ. Τουρλωτή, Μυρσίνη, Σφάκα κ.ά.), όλο το χωριό ακολουθεί τον επιτάφιο από σπίτι σε σπίτι. Οι πόρτες είναι ανοιχτές και το κέρασμα έτοιμο, σαν να περιφέρεται μαζί με τον επιτάφιο και το γλέντι. Οι ακόλουθοι σταδιακά μειώνονται και το όλον καταλήγει και πάλι σε μεγάλη οινοποσία και ρακοποσία.
Στην Ανάσταση ανάβουν οι τεράστιες φουνάρες και ο Ιούδας λαμπαδιάζει και στην πόλη και στα χωριά. Μάλιστα, στην Τουρλωτή αναλαμβάνουν καλλιτέχνες την κατασκευή του ομοιώματος, που συνήθως απεικονίζει πρόσωπο της επικαιρότητας! Φαντασμαγορικό είναι το θέαμα στον Μόχλο, όπου εκτοξεύονται πυροτεχνήματα μέσα στη θάλασσα από το νησάκι του Αγίου Νικολάου. Το αναστάσιμο μενού περιλαμβάνει μαγειρίτσα και σούπες, αφού από την Κυριακή τα χαράματα η τσίκνα θα απλωθεί σε όλη την Κρήτη. Κάθε είδους κρέας ψήνεται με όλους τους τρόπους – σούβλες, σχάρες, αντικριστά, ενώ ακόμη και οι φούρνοι (για το αρνί καπαμά με εντόσθια, σταφίδες και ρύζι) ετοιμάζουν αδιανόητες ποσότητες μέχρι αργά το βράδυ, καθώς τα λαούτα και τα βιολιά παίζουν αδιάκοπα.
ΜΙΚΡΕΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΕΙΣ
Η πατρίδα του Βιτσέντζου Κορνάρου θεωρείται η πιο φιλόξενη και γλυκιά γωνιά της Κρήτης. Θα το καταλάβετε στις βόλτες σας, όπου άνθρωποι θα σας καλωσορίζουν παντού με τον καλό λόγο στα χείλη, αλλά και από τις μουσικές, που είναι πιο «μαλακές» και επικρατεί το βιολί. Το τοπίο ανάμεικτο, άλλοτε ήμερο με ελαιώνες και αμμουδιές, άλλοτε τραχύ με εντυπωσιακά πετρώματα, βουνά και φαράγγια, αποτελεί ένα από τα επτά Γεωπάρκα της UNESCO στην Ελλάδα, χάρη και στα μνημεία του και στα ήθη και έθιμα των ανθρώπων. Η άνοιξη είναι μια εξαιρετική εποχή για να περπατήσετε ανάμεσα στα ανθισμένα αγριολούλουδα. Οι άνθρωποι του Γεωπάρκου Σητείας (sitia-geopark.gr) θα σας κατατοπίσουν πλήρως για πεζοπορικές διαδρομές και θα σας συνοδεύσουν ή κατευθύνουν για δραστηριότητες όπως η αναρρίχηση, οι καταδύσεις και η σπηλαιοεξερεύνηση. Εξαιρετική είναι η εποχή για να επισκεφτείτε και τη διάσημη παραλία Βάι με το μεγαλύτερο φυσικό φοινικόδασος της Ευρώπης, δίχως τις ορδές των καλοκαιρινών επισκεπτών. Δείτε τους περίφημους φοίνικες του Θεόφραστου (Phoenix theophrasti), τις γνωστές κρητικές χουρμαδιές και, γιατί όχι, κολυμπήστε – τα νερά στην Κρήτη είναι ιδιαίτερα ζεστά. Ομοίως μπορείτε να επισκεφτείτε την επίσης διάσημη παραλία Κουρεμένου, την οποία οι περισσότεροι επιλέγουν για σερφ, ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκεται και ένα από τα μεγαλύτερα μνημεία της ανατολικής Κρήτης, η Μονή Τοπλού. Διαχρονικό προπύργιο της κρητικής αντίστασης, με ωραία φρουριακή αρχιτεκτονική, επισκέψιμο μουσείο εντός της και μοναχούς που παράγουν εξαιρετικά τοπικά προϊόντα, όπως λάδι, κρασί και ρακή, τα οποία μπορείτε να προμηθευτείτε για το σπίτι.
Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται ο ωραίος αρχαιολογικός χώρος της Ιτάνου για μια γοητευτική περιπλάνηση πάνω από τη θάλασσα, με ελεύθερη είσοδο και δίχως ωράριο. Από την άλλη μεριά της Σητείας κορυφαίο αξιοθέατο είναι ο καταρράκτης του Ρίχτη, που πέφτει εντυπωσιακός από ύψος 20 μέτρων. Η διαδρομή έχει διαμορφωθεί για επισκέπτες, περνά από νερόμυλους και άλλα τεχνικά έργα παλαιότερων εποχών και καταλήγει στη θάλασσα (είσοδος: 3 ευρώ). Αν έχετε αρκετό χρόνο και διάθεση για εξερεύνηση, οδηγήστε προς νότο για να δείτε τον αρχαιολογικό χώρο και το φαράγγι της Ζάκρου, να επισκεφτείτε την εξωτική νησίδα Κουφονήσι και τη γοητευτική παραλία του Ξερόκαμπου.
Σε κάθε περίπτωση, μην παραλείψετε να δοκιμάσετε όποιο πιάτο σάς προσφερθεί – το φαγητό εδώ είναι εξαιρετικό και οι ντόπιοι πάντα θα σας καλούν στις παρέες τους. Δίχως δεύτερη σκέψη, κάντε μια στάση στα καφενεία των ορεινών χωριών με τις γνήσιες εικόνες και γεύσεις, στα ουζερί στον Μόχλο και στα ρακάδικα της πόλης της Σητείας.
ΔΙΑΜΟΝΗ
Blue Horizon Villa & Suites (τηλ. 6978-042363, bluehorizoncrete.gr, από 170 ευρώ). Καλοφτιαγμένες σουίτες και μεζονέτες με πισίνα, ξυλόφουρνο, μπάρμπεκιου και θέα στη θάλασσα, στις παρυφές της πόλης της Σητείας.
GM exclusive luxury SUITES & SPA (Σητεία, τηλ. 28430-24130, 6988-244488, gmsuites.gr, από 250 ευρώ με προϊόντα πρωινού). Μίνιμαλ, μοντέρνας αισθητικής σουίτες με απρόσκοπτη θέα στη θάλασσα, πλήρως εξοπλισμένες με όλες τις σύγχρονες παροχές, πισίνα και κουζίνα.
Oceanides Luxury Apartments (Σητεία, τηλ. 6976-998359, από 280 ευρώ). Πέντε διαμερίσματα σε πέτρινα κτίρια με περιποιημένο κήπο, μπροστά στην πισίνα και τη θάλασσα.
Olive Coast Suites (Παλαίκαστρο, τηλ. 28430-28953, olivecoast.net, από 80 ευρώ). Κοντά στην παραλία του Κουρεμένου, country style πέτρινες σουίτες με ωραία αισθητική, θέα στη θάλασσα ή στον ελαιώνα και στο βουνό.
Sitia beach city resort & spa (τηλ. 28430-28821, sitiabeach.com, από 75 ευρώ με πρωινό). Μεγάλη μονάδα στην παραλία της Σητείας, με φροντισμένα δωμάτια διαφόρων τύπων, σουίτες και μπανγκαλόου. Διαθέτει τρεις πισίνες, γήπεδα, εστιατόριο και μπαρ.
Sitanos forgotten neighborhood (τηλ. 28430-28243, accommodation.sitanos.gr, από ΧΧ ευρώ). Δύο παλιά πέτρινα σπίτια στην ενδοχώρα της Σητείας, για εναλλακτική διαμονή σαν στο εξοχικό σας.
*Στη Σητεία ενοικιάζονται πολλές αυτόνομες βίλες με ιδιωτική πισίνα, διαθέσιμες για κράτηση μέσω πλατφορμών βραχυχρόνιας μίσθωσης.