Επισκεπτόμαστε την έκθεση «Paul Klee: Making Visible» στην Tate Modern λίγες ημέρες πριν από την ολοκλήρωσή της και συνεχίζουμε με έναν περίπατο στον Τάμεση, απολαμβάνοντας ένα χαλαρωτικό πρωινό στην καρδιά του λονδρέζικου χειμώνα.
«Αυτό, αυτό! Αυτό να κάνουμε», λένε και πέφτουν μεμιάς στο ξύλινο πάτωμα, με τα μπλοκ και τα μολύβια στο χέρι. Δεν θα ’ναι πάνω από επτά ετών και, αν κάτι τους εντυπωσιάζει από το έργο του Paul Klee, φαίνεται να είναι τα έντονα χρώματα και τα σχήματα. Και αυτό, για την ηλικία τους, είναι αρκετό. Η ιστορία πίσω από τον ζωγράφο, η εποχή του, οι επιλογές του, οι συνεργασίες και τα ταξίδια που τον επηρέασαν είναι μια συζήτηση που έπεται.
Είναι Δευτέρα πρωί. Ο ουρανός του Λονδίνου έχει μόλις καθαρίσει από τα γκρίζα σύννεφα που συνόδευσαν μια πολύ πρωινή ψιλή βροχή και ένας λαμπερός ήλιος αρχίζει μόλις να ξεπροβάλλει, ενώ περπατάω από το σταθμό Southwark της γκρι γραμμής Jubilee προς το τεράστιο τούβλινο κτίριο της Tate Modern. Βρίσκομαι στην αντίπερα όχθη του Τάμεση, ακριβώς απέναντι από τους ουρανοξύστες του City, και έχω έρθει για την έκθεση «Paul Klee: Making Visible», που θα διαρκέσει έως τις 9 Μαρτίου.
Αποφεύγοντας το συνωστισμό του Σαββατοκύριακου, το πρωί της Δευτέρας είναι ιδανική επιλογή για μια επίσκεψη στην Tate, παρέα μονάχα με λίγα ζευγάρια ηλικιωμένων, μια χούφτα μοναχικούς τριαντάρηδες (και λίγο) σαν την αφεντιά μου και κάμποσες τάξεις δημοτικών σχολείων. Δεκάδες μικρά παιδιά διψασμένα για σύγχρονη τέχνη στέκονται μπροστά από διάσημα έργα και τα αποτυπώνουν στο χαρτί με τον δικό τους τρόπο. Οπως τα τρία νεαρά αγόρια που επέλεξαν το έργο του 1922 «Χαιρετισμός», με τα τρία βέλη να επισημαίνουν ότι μια «πικάντικη (κατά την περίληψη του έργου) συνάντηση λαμβάνει χώρα». Προσπαθώ να καταλάβω τι τους έχει τραβήξει την προσοχή. Μάλλον τα τρία βέλη! Μπορεί να τους φαίνεται και πιο προσιτό για τις ζωγραφικές τους ικανότητες. Ποιος ξέρει; Ή, καλύτερα, ποιος θυμάται πώς σκέφτεται ένας επτάχρονος;
Εχει, πάντως, ιδιαίτερο ενδιαφέρον να παρατηρείς τους γύρω σου σε τέτοια μέρη· πώς «μελετούν» την τέχνη, πόση ώρα κοιτάζουν κάθε έργο, σε ποια έργα κοντοστέκονται… Συγχρόνως χάνεσαι στις δικές σου σκέψεις. Διαβάζεις για όλα όσα επηρέασαν τον ζωγράφο, όπως εδώ τα ταξίδια του Κlee στην Τυνησία και αργότερα στην Αίγυπτο ή ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η άνοδος του Χίτλερ στη Γερμανία τον Μεσοπόλεμο. Κι έπειτα κάνεις συνειρμούς. Σκέφτεσαι το παρελθόν, επιστρέφεις στο παρόν, χάνεσαι στα χρώματα, στα δάση του, στα βουνά του, στα λιμάνια του, βουτάς στο έντονο μπλε των φόβων του στα τελευταία έργα. Διαβάζεις τη ζωή και το θάνατο μέσα από τις δικές του εικόνες.
Κι έπειτα η έκθεση τελειώνει. Εχεις φτάσει αισίως στο 1940, τη χρονιά που πέθανε ο μεγάλος Γερμανοελβετός ζωγράφος με το μοναδικό στυλ (που επηρεάστηκε από τον εξπρεσιονισμό, τον κυβισμό και το σουρεαλισμό, αλλά κανένα από τα τρία αυτά ρεύματα της σύγχρονης τέχνης δεν τον χαρακτηρίζει εξ ολοκλήρου) και επιστρέφεις ξανά στη δική σου Δευτέρα…
Βόλτα στον Τάμεση
Ενα πρωινό στην Τate Modern δεν είναι αρκετό, ειδικά αν είναι η πρώτη φορά που θα διαβείτε το κατώφλι της διάσημης πινακοθήκης της βρετανικής πρωτεύουσας. Μια έκθεση όμως είναι ιδανική αφορμή για λίγη τέχνη σε συνδυασμό με μια ωραιότατη, χαλαρωτική βόλτα (καιρού επιτρέποντος πάντα) παράλληλα με τον Τάμεση. Μια πρόταση είναι να κινηθείτε δυτικά της Tate, να προσπεράσετε τις τρεις γέφυρες που θα βρείτε μπροστά σας και να φτάσετε έως το London Eye και το Παλάτι Westminster, τα πλέον φωτογραφημένα σημεία του Λονδίνου δηλαδή. Το πρώτο μισό της διαδρομής θα το κάνετε παρέα με Λονδρέζους που κάνουν τζόκινγκ ή απλώς βόλτες με τα παιδιά και τα κατοικίδιά τους, ενώ στο υπόλοιπο μισό, από το ύψος του Εθνικού Θεάτρου και έπειτα, θα κινηθείτε μαζί με χιλιάδες άλλους επισκέπτες της πόλης. Αν δεν έχετε βγάλει την πολυπόθητη φωτογραφία του Μπιγκ Μπεν, σπεύσατε στα… τουριστικά. Αν όμως δεν σας κάνει όρεξη για τόσο κόσμο, κάντε μια στάση για μια σφολιάτα με μανιτάρια και κοτόπουλο στο Pieminister (Gabriels Wharf, 56 Upper Ground, London, Τ/+44 20 7928 5755, www.pieminister.co.uk), που θα συναντήσετε στο δρόμο σας. Πάρτε τη λιχουδιά σας πακέτο, βρείτε ένα παγκάκι με θέα στο ποτάμι και απολαύστε τη μέρα.