Το είχα βάλει σκοπό τον Αύγουστο που βρέθηκα στις Σπέτσες να επισκεφθώ το Μουσείο Μπουμπουλίνας, για το οποίο είχα ακούσει τόσο πολλά. Τελευταία στιγμή πρόλαβα να μπω στο γκρουπ της ξενάγησης. Ηταν 8.15 μ.μ., το φως έπεφτε και εμείς, μια παρέα αγνώστων, είχαμε διαλέξει εκείνη την ώρα να μπούμε σε ένα παραμύθι Ιστορίας, με τις Σπέτσες ολόγυρα να σφύζουν από ζωή, με το Grand Posidoneion, δίπλα σχεδόν, στις δόξες του, με τα παιδιά σε ποδήλατα, με τα αμαξάκια να τρέχουν και τις καφετέριες γεμάτες κόσμο.
Το σπίτι όπου στεγάζεται το μουσείο είναι το ίδιο το σπίτι της Μπουμπουλίνας. Χτισμένο τον 17ο αιώνα, ένα δίπατο, με αυλή, εξωτερική σκάλα, σκεπαστή βεράντα, ένα αρχοντόσπιτο με εξωτικές πινελιές, στις κυματιστές καμάρες, σαν ανεστραμμένα άνθη της Ανατολής. Από εκείνα τα χρόνια έως σήμερα, το σπίτι παραμένει στην οικογένεια. Είναι μια θαυμαστή συνέχεια, που γίνεται ακόμη πιο εντυπωσιακή αν σκεφτεί κανείς ότι το σπίτι έχει πλήρως ανακαινιστεί με ιστορική ακρίβεια (η επένδυση για τις επισκευές ξεπερνά στο σύνολό της το 1.300.000 ευρώ). Το αποτέλεσμα είναι ότι υπάρχει σήμερα προς όφελος της κοινωνίας ένα υποδειγματικό ιδιωτικό μουσείο, που στα 22 χρόνια που λειτουργεί το έχουν επισκεφθεί 600.000 άτομα (εκ των οποίων οι 150.000 είναι μαθητές). Τα στοιχεία μου τα δίνει ο κ. Φίλιππος Δεμερτζής-Μπούμπουλης, ο άνθρωπος που ίδρυσε το μουσείο και που το «τρέχει» με πάθος και αφοσίωση. Τα καλοκαίρια, ο μεγάλος κήπος του μουσείου γεμίζει μουσική. Οι εκδηλώσεις κάθε χρόνο έχουν γίνει θεσμός και έχουν σφραγίδα την ποιότητα. Εγινα μάρτυρας μιας μοναδικής βραδιάς όπερας, με τη σοπράνο Βασιλική Καραγιάννη, τον τενόρο Γιάννη Χριστόπουλο και τον πιανίστα Δημήτρη Γιάκα. Η μουσική γέμιζε τον αέρα κι έφτανε τα σπίτια ολόγυρα και ο κόσμος είχε υπερκαλύψει τα 300 καθίσματα και γέμιζε τις πεζούλες και το υπερώο που βλέπει στον κήπο.
Αλλά το μουσείο από μόνο του είναι ένα παράθυρο τόσο στο μεγάλο κάδρο της Ιστορίας, με φόντο τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας (με πολλές παραμέτρους πριν και μετά αυτόν) όσο και στη μικροϊστορία, με τη ζωή της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας να ακούγεται συναρπαστικά «απίθανη».
Το οίκημα από μόνο του είναι ένα μουσείο του εαυτού του, καθώς είναι γεμάτο έπιπλα και αντικείμενα, πολλά από τα οποία ανήκαν στην ίδια την Μπουμπουλίνα, ενώ άλλα προέρχονται από τους απογόνους της. Σε κάθε περίπτωση, η ατμόσφαιρα είναι υποβλητική και δίνει την εντύπωση ενός αστικού σπιτιού. Με μεγάλο ενδιαφέρον παρατηρούσα έπιπλα και μικροαντικείμενα που είχε ολόγυρά της η ίδια η Μπουμπουλίνα: έναν μπουφέ από τη Φλωρεντία, ένα περίτεχνο χρηματοκιβώτιο, βενετσιάνικους καθρέφτες, πορσελάνες από τη Γαλλία, δερματόδετα βιβλία (ακόμη και Σαίξπηρ), κινέζικα βάζα, γαλλικό ρολόι του 18ου αιώνα, πιάτα με δυτικά θέματα, τη χρυσοκέντητη μαντίλα της… Το περιβάλλον μιας μορφωμένης γυναίκας, ενήμερης για το τι γινόταν στον κόσμο, με ανάγκη για ωραία αντικείμενα.
Μυστικά περάσματα
H Mπουμπουλίνα δεν ήταν ασφαλώς συνηθισμένη γυναίκα και τη δύναμη της προσωπικότητάς της τη νιώθει κανείς μέσα στο σπίτι της: οργανωμένο, με κόγχες, μυστικά περάσματα, με τελετουργικά κεφάλαια ζωής όπως ήταν τότε η καθημερινότητα. Η Μπουμπουλίνα υπήρξε μια πλούσια γυναίκα. To 1811 ήταν ήδη δύο φορές χήρα (με επτά παιδιά) και από τους συζύγους της είχε κληρονομήσει μεγάλη περιουσία. Από τον δεύτερο σύζυγο, τον Δημήτριο Μπούμπουλη, πήρε το όνομα που έγινε γνωστή, και τα μετρητά που μόνο εκείνος τής είχε αφήσει ανέρχονταν σε 300.000 τάλαρα (ασημένια ισπανικά νομίσματα). Για να αντιληφθεί κανείς πόσο πολλά λεφτά ήταν αυτό το ποσόν, αρκεί να σημειώσει ότι η ναυπήγηση του «Αγαμέμνονα», του περίφημου πολεμικού πλοίου, της κόστισε 75.000 τάλαρα. Ο «Αγαμέμνων» ήταν προηγμένης τεχνολογίας, αλλά παρά τις υπηρεσίες που πρόσφερε στον Αγώνα, είχε άδοξη κατάληξη, όπως και η ίδια η Μπουμπουλίνα. Ο «Αγαμέμνων» πυρπολήθηκε το 1831 στον ναύσταθμο του Πόρου από τον ίδιον τον Ανδρέα Μιαούλη και τους Υδραίους συντρόφους του, καθώς ανήκε στον κρατικό στόλο που είχε δημιουργήσει ο Καποδίστριας. Οι εμφύλιες έριδες που χώριζαν με καταστροφικά αποτελέσματα τους Ελληνες σε όλη τη διάρκεια του Αγώνα αλλά και πριν και μετά, μεταδίδονται ανάγλυφα στη διάρκεια της ξενάγησης στο Μουσείο Μπουμπουλίνας. Η ίδια δολοφονήθηκε το 1825 στη διάρκεια μιας σοβαρής διένεξης, πολύ κοντά στο σπίτι της, όταν ο γιος της από τον πρώτο της άντρα έκλεψε την κόρη της οικογένειας Κούτση. Η δυναμική παρέμβαση της Μπουμπουλίνας εξαγρίωσε τον δράστη, που διέφυγε. Ο ζωντανός μύθος της Μπουμπουλίνας είναι ιδιαίτερα διδακτικός. Το μουσείο της είναι μια όαση πολιτισμού και σκέψης. Και ένα πρότυπο ιδιωτικής πρωτοβουλίας.