Το λεωφορείο που μας μετέφερε από το Ταλίν στη Ρίγα είχε μόλις φτάσει στον κεντρικό σταθμό της πρωτεύουσας της Λετονίας. Υστερα από 4,5 ώρες ταξίδι σε έναν δρόμο που για τα ευρωπαϊκά στάνταρ θεωρείται «επαρχιακός» (μία λωρίδα ανά κατεύθυνση), προσπαθούσα να καταλάβω τι μου θύμιζε αυτό το εκ πρώτης όψεως εντελώς άγνωστο περιβάλλον όπου κυριαρχούσαν τα ακατάληπτα (για εμάς) γλωσσικά ιδιώματα της Βαλτικής. Κι όμως. Ενας απρόσμενος παφλασμός οικειότητας μας περικύκλωνε όσο ψάχναμε τις αποσκευές μας.
«Θα μπορούσε να είναι ο σταθμός των ΚΤΕΛ στον Κηφισό», σκέφτηκα, καθώς ο κόσμος μιλούσε δυνατά και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα παρέπεμπε περισσότερο σε κάποια φασαριόζικη πόλη της Ανατολής.
Ομως, αντίθετα απ’ ό,τι συμβαίνει στον Κηφισό, οι πρώτες εντυπώσεις για τη Ρίγα, αμέσως μόλις αφήσεις πίσω σου την οχλοβοή του σταθμού των λεωφορείων, βρίσκονται στον αντίποδα της αρχικής, άνισης εικόνας. Μια πόλη με το πληθυσμιακό μέγεθος της Θεσσαλονίκης αλλά πολύ πιο απλωμένη, κατά μήκος του ποταμού Ντάουγκαβα, και πολύ πιο πράσινη (σε κάθε σου σχεδόν βήμα είσαι περικυκλωμένος από φροντισμένα πάρκα και κήπους), διατηρεί αναλλοίωτη, σε μεγάλο βαθμό, τη συναρπαστική αρχιτεκτονική της κληρονομιά: η ονομαστή Παλαιά Πόλη είναι κηρυγμένος προστατευόμενος τόπος από την UNESCO, ενώ θεωρείται από τις ανεπίσημες πρωτεύουσες του αρ νουβό στην Ευρώπη, με ορισμένα καταπληκτικά δείγματα σε διάσημους δρόμους της πόλης, όπως στις οδούς Alberta και Elizabetes.
Για έναν Ελληνα που είναι εθισμένος στην ασχήμια των περισσότερων δικών μας πόλεων, η Ρίγα μοιάζει με αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό παράδεισο. Φυσικά, αυτή είναι η επιφάνεια που απολαμβάνει ο επισκέπτης των δύο ή των τριών ημερών. Σε άλλα επίπεδα, οι υπόγειες διασυνδέσεις Ελλάδας και Λετονίας αποκαλύπτουν διαφορετικές, λιγότερο ευχάριστες διαστάσεις. Οπως και η χώρα μας, έτσι και η Λετονία βρέθηκε τα τελευταία χρόνια (το 2008, για την ακρίβεια) στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και Ευρωπαϊκή Ενωση εκπόνησαν πρόγραμμα διάσωσης που προκάλεσε μόνο σε μία χρονιά πτώση του ΑΕΠ της χώρας κατά 18% (!), γεγονός που ώθησε τον γνωστό μας νομπελίστα οικονομολόγο Πολ Κρούγκμαν σε έναν ακόμη αφορισμό: «Η Λετονία είναι η νέα Αργεντινή» (New York Times, Δεκέμβριος 2008). Το 2009 η ανεργία σκαρφάλωσε στα πρωτοφανή επίπεδα του 23%. Υστερα από δύο πολύ δύσκολα χρόνια, η χώρα άρχισε να εμφανίζει τα πρώτα δείγματα ανάκαμψης το 2010. Η πολιτική ηγεσία της Λετονίας ήταν αποφασισμένη να ενισχύσει τους δεσμούς της με τη Δύση, παρά το πικρό φάρμακο της βίαιης δημοσιονομικής προσαρμογής και τα κύματα νεανικής μετανάστευσης σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Ενάντια στην κοινή γνώμη που δεν ήθελε το ευρώ, τον Ιανουάριο του 2014 η Λετονία έγινε η δεύτερη χώρα της Βαλτικής που υιοθέτησε το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα. Είχε προηγηθεί το 2011 η Εσθονία και θα ακολουθήσει η Λιθουανία.
Παρά τις επιμέρους ομοιότητες, Ελλάδα και Λετονία είναι δύο πολύ διαφορετικές περιπτώσεις. Ενώ στην Ελλάδα η συνταγή της δημοσιονομικής προσαρμογής περιείχε κυρίως φόρους, στη Λετονία επιλέχθηκε ένας πολύ πιο δύσκολος, αλλά μακροπρόθεσμα, ίσως, περισσότερο αποδοτικός δρόμος: αυτός της δραστικής περιστολής δημοσιών δαπανών, των μεταρρυθμίσεων και των μαζικών ιδιωτικοποιήσεων. Παράλληλα διατήρησε τον αναλογικό (flat) φόρο εισοδήματος στο 21% και τον φόρο στις επιχειρήσεις στο 15%. Σήμερα η Λετονία «απολαμβάνει» ρυθμούς ανάπτυξης κοντά στο 3%, ενώ η ανεργία έπεσε στο 9,1%.
Επαναλαμβάνουμε: οι δύο χώρες είναι πολύ διαφορετικές, αλλά πάντα υπάρχει κάτι που έχει να μάθει ο ένας από τον άλλον.