Διδάσκει Αγροτική Κοινωνιολογία και Αγροτικό Τουρισμό στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Επειτα από σχεδόν τριάντα χρόνια στα έδρανα, νιώθει προσωπική ικανοποίηση για τη συζήτηση που έχει αρχίσει να γίνεται γύρω από τον αγροτουρισμό αλλά και τη στροφή των ίδιων των φοιτητών προς εναλλακτικές μορφές επαγγελματικής αποκατάστασης, είτε δημιουργώντας τις δικές τους αγροτουριστικές μονάδες είτε σχεδιάζοντας επιχειρηματικά προγράμματα για άλλους.
Κατ’ αρχάς, τι σημαίνει αγροτουρισμός;
Ο αγροτουρισμός περιλαμβάνει όλες εκείνες τις δραστηριότητες που αναπτύσσονται στην ύπαιθρο ανάμεσα στον γεωργό και τον επιχειρηματία. Μιλάμε για μικρής κλίμακας μονάδες, ώστε να μπορεί να αναπτυχθεί μια πιο στενή σχέση μέσα από τις εμπειρίες που προσπαθεί ο αγρότης/επιχειρηματίας να μεταδώσει, αλλά και ο επισκέπτης να περάσει καλά και να γεμίσει με όμορφες μνήμες. Ο τουρισμός, εξάλλου, αυτό ακριβώς επιδιώκει: τις θετικές εμπειρίες από έναν τόπο.
Πώς προέκυψε η ανάπτυξη του συγκεκριμένου κλάδου;
Επειτα από πολλά χρόνια μαζικού τουρισμού, επήλθε μια κόπωση. Ετσι, οι άνθρωποι που αγαπούν να ταξιδεύουν αναζήτησαν εναλλακτικές μορφές τουρισμού, δείχνοντας ότι δεν προτιμούν τις παθητικές διακοπές, αλλά ενδιαφέρονται για κάτι πιο βιωματικό, π.χ. οινικό τουρισμό, οικοτουρισμό. Υπάρχουν συνολικά 69 ειδικές μορφές τουρισμού, οι οποίες προσφέρουν τη δυνατότητα στους επισκέπτες να γνωρίσουν πραγματικά τις τοπικές κοινωνίες, με τους ανθρώπους και τις συνήθειές τους, συμμετέχοντας, αν θέλουν και οι ίδιοι, σε διάφορες δραστηριότητες, π.χ. στον τρύγο.
Υπάρχει όφελος και για την τοπική κοινωνία με αυτού του είδους τη δραστηριότητα;
Εφόσον αξιοποιείται ντόπιο δυναμικό και χρησιμοποιούνται ντόπια υλικά, τα οφέλη για την τοπική κοινωνία είναι πολλαπλά. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο επιχειρηματίας θα απευθυνθεί στους ανθρώπους της περιοχής για να χτίσει τη μονάδα του, θα προμηθευτεί τις πρώτες ύλες επίσης από εκεί και φυσικά στη συνέχεια θα χρησιμοποιεί τοπικά προϊόντα για τη λειτουργία της. Δυστυχώς, αυτό δεν έγινε από την αρχή κατανοητό, με αποτέλεσμα να έχουμε παραδείγματα όπου η αρχιτεκτονική θυμίζει Far West. Οι επιχειρηματίες δεν αντιλήφθηκαν, δηλαδή, ότι πρέπει να προσφέρουν ένα άλλο -κυρίως τοπικό- προϊόν. Oτι απαραίτητη προϋπόθεση είναι να ενσωματώνεται η εικόνα τους στην εικόνα της περιοχής. Τέλος, σημαντικό ρόλο έχουν οι συνέργειες που γίνονται ανάμεσα στους επιχειρηματίες. Μια αγροτουριστική μονάδα δεν χρειάζεται να διαθέτει όλων των ειδών τις δραστηριότητες, όμως ο εκάστοτε επιχειρηματίας, προκειμένου να σχεδιάσει ένα ενδιαφέρον πρόγραμμα για τους επισκέπτες του, μπορεί να απευθυνθεί σε έναν συγχωριανό του ώστε να προσφέρει, για παράδειγμα, βόλτες με άλογα κ.λπ.
Σε ποια μέρη της Ελλάδας έχουμε τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα;
Ο γενικός κανόνας λέει ότι τα μέρη όπου αναπτύχθηκε δυναμικά το συγκεκριμένο είδος είναι εκείνα όπου υπήρχε ήδη μεγάλο ρεύμα επισκεψιμότητας και ήταν ευκολότερο να προσελκύσουν το ενδιαφέρον τους με ένα νέο είδος, έξω από τα συνηθισμένα κέντρα, στην ύπαιθρο. Αντίθετα, σε λιγότερο τουριστικές περιοχές τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, και αυτό γιατί η συντριπτική πλειονότητα των επισκεπτών είναι Ελληνες. Ωστόσο, να αναφέρω ότι η Κρήτη είναι ένα από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα αγροτουρισμού, καθώς έχει πολύ καλή κινητικότητα, και μάλιστα σε ορεινές, απομακρυσμένες περιοχές της, ενώ την ίδια στιγμή πληροί όλες τις προϋποθέσεις που ανέφερα παραπάνω σχετικά με τη διατήρηση της αρχιτεκτονικής εικόνας, την ενσωμάτωση ντόπιων υλικών και προϊόντων στη λειτουργία τους κ.λπ. Δύο τέτοιες μονάδες είναι το Βάμος Village και ο Βιγλάτορας.
Τι είδους κατάρτιση πρέπει να έχει ο επιχειρηματίας που θέλει να φτιάξει μια τέτοια μονάδα;
Οπως σε όλα τα είδη τουρισμού, να αγαπά τη φιλοξενία και την επαφή με τον κόσμο. Αυτές είναι οι βασικότερες προϋποθέσεις. Από εκεί και πέρα, ναι, θεωρείται απαραίτητη μια βασική εξειδίκευση στις παροχές τουρισμού: πώς γίνεται η υποδοχή, η τιμολόγηση, η συντήρηση του καταλύματος, η αξιοποίηση των τοπικών προϊόντων, η ενημέρωση γύρω από τις τάσεις και τις απαιτήσεις των επισκεπτών. Οπως γνωρίζετε, οι ταξιδιώτες είναι πλέον πολύ «ψαγμένοι», άρα ο επιχειρηματίας πρέπει να είναι προετοιμασμένος φτιάχνοντας ένα πλάνο με υπηρεσίες και εμπειρίες που θα μείνουν αξέχαστες στον τουρίστα, ώστε να θέλει να επιστρέψει και φυσικά να συστήσει την επιχείρηση σε περισσότερο κόσμο. Επίσης, ένα κενό που υπάρχει στη λειτουργία ενός καταλύματος είναι η διατήρηση της επαφής με τους επισκέπτες. Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουν οι επιχειρηματίες ότι πρέπει να αναπτύξουν μια προσωπική σχέση με τους «φιλοξενουμένους», την οποία θα διατηρήσουν μετά την αποχώρησή τους.
Αγροτουριστική μονάδα σημαίνει υποχρεωτικά επαφή με κάποιες δραστηριότητες;
Οχι, δεν βάζουμε τους ανθρώπους να δουλεύουν οκτάωρο. Δεν υπάρχει τίποτα το υποχρεωτικό. Η διαφορά με την παραμονή σε ένα άλλο κατάλυμα, μαζικού τουρισμού, είναι η επαφή με το αυθεντικό. Εδώ δεν προσφέρονται απλώς πρωινό και ύπνος, αλλά δίνεται η ευκαιρία στον επισκέπτη να γνωρίσει τον τόπο μέσα από την προσωπική επαφή με διαφορετικές δραστηριότητες, που θα τον βοηθήσει ο επιχειρηματίας να αποκτήσει. Για παράδειγμα, μπορούν να επισκεφτούν μαζί οινοποιεία, ελαιοτριβεία, τυροκομεία, να μάθουν για τον τρόπο παραγωγής και, αν θέλουν, να συμμετέχουν οι ίδιοι στη διαδικασία.