Κάσος: Κυβερνήτης του Αιγαίου

Ο «βράχος των δαιμόνων», κατά τους Οθωμανούς, δεν είχε τις προϋποθέσεις να θρέψει τους κατοίκους του, οπότε αυτοί στράφηκαν προς τη θάλασσα, εκμεταλλευόμενοι και τη θέση της Κάσου, στο νοτιότερο άκρο των Δωδεκανήσων. Αρχικά μπάρκαραν ως ναύτες, σύντομα όμως άρχισαν να γίνονται καπεταναίοι. Η φιγούρα του Κάσιου κυβερνήτη είναι από τα πιο γνωστά χαρακτικά ξένων περιηγητών στις αρχές του 19ου αιώνα. Παρότι το νησί δεν διαθέτει ασφαλές λιμάνι, η ναυτιλία του ήκμασε τον 18ο και τον 19ο αιώνα και τα ιστιοφόρα του διέσχιζαν την ανατολική Μεσόγειο, από την Αίγυπτο έως τη Μαύρη Θάλασσα.

Μετά την καταστροφή της Κάσου από τους Τούρκους (1824), η ναυτική της κοινότητα μετανάστευσε στη Σύρο, οι παλιννοστήσαντες Κάσιοι έστησαν την παραλία στο Φρυ, όμως ανέπτυξαν σπουδαία ναυπηγική δραστηριότητα, χτίζοντας 350 μεγάλα σκάφη την περίοδο 1838-58. Η μετανάστευση των νεότερων χρόνων στέρησε το νησί από πολλούς κατοίκους και ναυτικούς. Το ίδιο και η κατασκευή της Διώρυγας του Σουέζ (δεκαετία 1860), μια και οι υπεύθυνοι του έργου πρόσφεραν στους Κάσιους «4 έως 5 τάληρα πλέον των όσων εν τοις πλοίοις εκέρδιζαν». Παρ’ όλα αυτά, οι Κασιώτες εφοπλιστές, με εμβληματική μορφή την οικογένεια Κουλουκουντή, πρωταγωνίστησαν στο ελληνικό ναυτιλιακό θαύμα του 20ού αιώνα.  

5 λόγοι για να πάτε:

1. Οι παραλίες και τα Αρμάθια. Σας περιμένουν κρυστάλλινα νερά και κατάλευκη άμμος ή βότσαλα, και μάλιστα σε σχεδόν παρθένα εκδοχή, αφού η οργάνωση με ξαπλώστρες και ομπρέλες είναι υποτυπώδης. Εύκολα προσβάσιμες είναι ο Εμπορειός (με ταβερνάκι), η Κοφτερή (με καφενείο), η Αμμούα (με καντίνα), ο Αντιπέρατος και η Χέλατρος (με καντίνα). Αλλες δύο, το Αυλάκι και τα Τριτά, προσφέρονται για απομόνωση και εξερεύνηση, αφού απαιτούν περπάτημα τουλάχιστον μιας ώρας (από τη μονή του Αϊ-Γιώργη στις Χαδιές). Επισκεφτείτε με το καραβάκι το ακατοίκητο νησάκι Αρμάθια – αν οι παραλίες της Κάσου σάς φάνηκαν μία φορά μαγευτικές, τα Μάρμαρα θα σας φανούν δέκα!  

2. Τα εξαιρετικά πανηγύρια. Οι Κασιώτες φροντίζουν με επιμέλεια τους αγίους τους και τα πανηγύρια τους παραμένουν αυθεντικά. Η προετοιμασία του φαγητού είναι πραγματική ιεροτελεστία και περιλαμβάνει το παραδοσιακό πιλάφι με κανέλα σε ζουμί από κοκκινιστό κατσίκι. Μαγειρεύεται από τους άντρες σε τεράστια καζάνια και σερβίρεται επίσης από τους άντρες, που σχηματίζουν μια ανθρώπινη αλυσίδα περνώντας τα πιάτα από χέρι σε χέρι. Λύρες και λαούτα παίζουν μερόνυχτα, ενώ ο κάθε άγιος έχει τις δικές του μαντινάδες. Μέσα στο καλοκαίρι θα πετύχετε δύο μεγάλα πανηγύρια: της Παναγίας τον Δεκαπενταύγουστο και εκείνο της Αγίας Μαρίνας τον Ιούλιο. Παρ’ όλα αυτά, το σημαντικότερο είναι του Αϊ-Γιώργη στις Χαδιές (23/04) και το πιο ιδιαίτερο -λόγω τοποθεσίας- του Αγίου Μάμα (02/09).  

3. Η Μπούκα και τα χωριά. Το παλιό λιμανάκι της Μπούκας στο Φρυ είναι το πιο τουριστικό σημείο της Κάσου, με αρκετά μαγαζιά και τους περίφημους Κασιώτες ψαράδες – όλοι παλιοί ναυτικοί. Κάντε βόλτα στα σοκάκια των χωριών Αρβανιτοχώρι, Παναγία, Αγία Μαρίνα, Πόλι, για να δείτε τα παραδοσιακά σπίτια, τα καπετανόσπιτα και τις εκκλησίες με τα εντυπωσιακά καμπαναριά – άρρηκτα συνδεδεμένα με τους ναυτικούς που επέστρεφαν από τα ταξίδια τους φορτωμένοι δώρα, αρχιτεκτονικές επιρροές και ιδέες. Μάλιστα, αν καταφέρετε να μπείτε σε κάποιο, θα τα χάσετε: ο σουφάς με το πανωσούφι, οι πορσελάνες, τα διακοσμητικά από όλο τον κόσμο, τα παγκάλια και οι ξύλινες κασέλες με τα χράμια (υφαντά) και τα κεντήματα… Συγκλονιστική λεπτομέρεια ο στύλος στη μέση του σπιτιού, στολισμένος με τη στυλομαντίλα που στηρίζει την οροφή και συμβολίζει τον άντρα του σπιτιού, τον ξενιτεμένο ναυτικό που λείπει.    

4. Οι παραδοσιακές κασιώτικες γεύσεις. Δεν πρόκειται για τουριστική ατραξιόν, αλλά για καθημερινότητα. Κάποια πιάτα είναι επηρεασμένα από τους ναυτικούς και όλα προσαρμοσμένα στις πρώτες ύλες που παράγει το νησί. Το πιλάφι με κανέλα και τα μικροσκοπικά ντολμαδάκια (σε ένα αμπελόφυλλο τυλίγονται 3-6 ντολμαδάκια!) είναι τα διασημότερα. Δοκιμάστε επίσης σκάρους ψητούς (με τα λέπια και τα εντόσθια), χοχλιούς, αλαρμυστό ροΐκιο (αγριόχορτο σε άρμη), φούσκες σε θαλασσινό νερό, ξυλικόπιτες (γλύκισμα με μέλι που μοιάζει με τις δίπλες) κ.λπ. Αλησμόνητη γεύση και οι διάσημες μακαρούνες με σιτάκα και τσίκνωμα κρεμμύδι, τα χειροποίητα ζυμαρικά με το απίθανο ντόπιο, κρεμώδες τυρί. Το σύγχρονο τυροκομείο Βοναπάρτη αλλά και τα μητάτα της Κάσου -χώροι όπου οι βοσκοί φτιάχνουν τυρί και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα- παράγουν τον φημισμένο άσπρο και ψητάρη βούτυρο, σιτάκα, μυζήθρα, ελαϊκή κ.ά. Δοκιμάστε τα όλα! 

5. Η μουσική και οι μαντινάδες. Στην Κάσο τα αυτοσχέδια γλέντια είναι συχνά και αφήνουν τις καλύτερες αναμνήσεις από το νησί. Εξαίρετοι μουσικοί, παλιοί και νέοι, με λαούτα, αχλαδόσχημες λύρες και δοξάρια που φέρουν «κούνια» (κουδουνάκια) συγκινούν παίζοντας με την ψυχή τους κασιώτικους σκοπούς – που ξεπερνούν τους 50! Η σούστα και ο ζερβός δίνουν και παίρνουν, ενώ οι μαντινάδες που σκαρώνουν επιτόπου δεν έχουν όμοιο. Απίστευτες έμμετρες συνομιλίες, που κρατούν ώρες ολόκληρες, με θεματολογία από την επικαιρότητα, τις επιθυμίες, τις χαρές και τις λύπες τους…