Cremona: H πρωτεύουσα του βιολιού

Η μικρή πόλη της βόρειας Ιταλίας, που φημίζεται διεθνώς για την κατασκευή έγχορδων μουσικών οργάνων υψηλής ποιότητας, παραμένει αναλλοίωτη στο χρόνο.

Oποτε τυχαίνει να περνάω από τον Κεντρικό Σιδηροδρομικό Σταθμό του Μιλάνου, ένα ανεξήγητο δέος με συνεπαίρνει. Το μέγεθος, η κλίμακα, οι ψηλοτάβανοι, φαραωνικοί χώροι μού επιβεβαιώνουν για μια ακόμη φορά την αίσθηση ότι εδώ χτυπάει δυνατά η καρδιά της παγκόσμιας λοκομοτίβας της μόδας και του design. Κι έτσι όντως συμβαίνει – καλοντυμένοι αστοί αναμειγνύονται με σπορτίφ backpackers, όλοι βιαστικοί, αναζητούν άλλοι νωχελικά κι άλλοι με φανερή αγωνία τη σωστή αποβάθρα…

Μαζί τους κι εγώ, χωρίς χρόνο για πολλές λοξοδρομήσεις, ανεβαίνω στο τρένο για Mantova. Προορισμός μου, όμως, αυτή τη φορά είναι η Cremona στο μέσο περίπου της διαδρομής. Δίχως να το καταλάβω, μετά από λίγο περπατάω ήδη στα ήσυχα στενά της μικρής πόλης της Λομβαρδίας και διάσημου κέντρου της ευρωπαϊκής οργανοποιίας. Καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής μου, κάθε σκέψη και συνειρμός που παράγει το μυαλό μου συμπαρασύρεται από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, που αναπόφευκτα διαποτίζεται από το χαρακτηριστικό οξύ ήχο του βιολιού.

Η Cremona συνιστά ιδανική επιλογή για ημερήσια απόδραση ή για ένα πιο χαλαρό Σαββατοκύριακο, δίχως να υπολείπεται σε ουσία – κάθε άλλο. Διαθέτει μια πλούσια μουσική κληρονομιά, καθώς υπήρξε στο παρελθόν και συνεχίζει δυναμικά, αλλά αθόρυβα, να αποτελεί κέντρο ξακουστών κατασκευαστών μουσικών οργάνων: από τον Nicolo Amati μέχρι τον Giuseppe Guarneri και φυσικά τον ανυπέρβλητο Antonio Stradivari, σε τέτοιο σημείο μάλιστα, ώστε η ονομασία «Stradivarius» να είναι ταυτόσημη με τον υπερθετικό βαθμό της εξέχουσας ποιότητας γενικώς σε όλους τους τομείς.

Με τα χρόνια, η Cremona αναδείχθηκε σε λίκνο παραγωγής εγχόρδων, που ακόμη και στην εποχή μας θεωρούνται αξεπέραστα. Η αρτιότητα της κατασκευής τους αποδίδεται στα ειδικά βερνίκια με τα οποία περνούσαν τα ξύλα. Ωστόσο, κατά πάσα πιθανότητα οφείλεται στο μικροκλίμα της περιοχής αλλά και στην ιδιαίτερη επεξεργασία της ξυλείας (ελάτη και σφένδαμο) από τα γειτονικά δάση. Ο τοπικός μύθος, άλλωστε, πηγαίνει παραπέρα, αναφέροντας ότι ο Stradivari, για να πετύχει την optimum ποιότητα στη στίλβωση των βιολιών, διαδικασία που επηρεάζει τον παραγόμενο ήχο, τα τοποθετούσε τελετουργικά υπό το φως της πανσελήνου, προκειμένου να αποκτήσουν μοναδικές αποχρώσεις.

Αναμφισβήτητα η κρεμονέζικη συντεχνία οργανοκατασκευαστών έμεινε στην ιστορία – ακόμα και σήμερα, που υπερισχύουν η τεχνοκρατία και ο αυτοματισμός, λαμπροί εκπρόσωποί της συνεχίζουν να παράγουν πρωτότυπα, υψηλής ποιότητας, χειροποίητα μουσικά όργανα.

Είναι πράγματι εντυπωσιακό να γίνεσαι κοινωνός μιας χειροτεχνικής παράδοσης αιώνων, που μεταβιβάζεται σχεδόν κυτταρικά από γενιά σε γενιά και προσελκύει ανθρώπους απ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης για να μυηθούν στα μυστικά της οργανοποιίας. Και όλα αυτά, σε μια πόλη που σέβεται την ιστορική της παρακαταθήκη και παράλληλα την εξελίσσει, εμπνέοντας νέους ανθρώπους να ακολουθήσουν τα μονοπάτια της ζωής τους γύρω από μια χειρωνακτική τέχνη. Από το 1930, λειτουργεί διεθνής σχολή τόσο για την κατασκευή όσο και για την επιδιόρθωση κλασικών εγχόρδων με δοξάρι, ενώ όσοι σπουδαστές το επιθυμούν εκπονούν την πρακτική τους άσκηση σε ονομαστά εργαστήρια της πόλης. Ορισμένοι επίμονοι παίρνουν την απόφαση να εγκατασταθούν μόνιμα στην Cremona, να δημιουργήσουν το δικό τους επαγγελματικό χώρο και να προσδώσουν τον προσωπικό τους τόνο στα όργανα που μορφοποιούνται με εξαιρετική μαεστρία από τα χέρια τους.

Kατά μήκος της Via Vescovo Sicardo ρίχνω κλεφτές ματιές από τα ανοιχτά παράθυρα στο σύμπαν των εργαστηρίων των liutai (λαουτοποιών) που με γνώση, φροντίδα και αγάπη σκαλίζουν, λειαίνουν και φινιρίζουν στωικά ξύλινες επιφάνειες. Στη συνέχεια τις συναρμολογούν για να δημιουργηθούν τα απαράμιλλης κλάσης βιολιά, τσέλα, βιολοντσέλα, κοντραμπάσα και ούτω καθεξής… Υπάρχει, εξάλλου, και σχετικό σωματείο που δίνει τη δυνατότητα στα μέλη του να συνοδεύουν με πιστοποιητικό αυθεντικότητας τα όργανα που κατασκευάζουν, κάτι που συνακόλουθα τα ενισχύει σε κύρος, αλλά αυξάνει και την τιμή πώλησής τους.

Υπό τις δυναστείες των Visconti και αργότερα των Sforza, η Cremona γνωρίζει μεγάλη οικονομική και πολιτιστική ακμή. Το 1441 στην εκκλησία του San Sigismondo λαμβάνει χώρα ο γάμος του Francesco Sforza και της Bianca Maria Visconti. Με αφορμή το ευτυχές αυτό γεγονός, επινοείται ένα νέο γλύκισμα με αμύγδαλα και μαρέγκα, το περίφημο torrone (nougat, είδος μαντολάτου). Πηγή έμπνευσής του ήταν το τοπόσημο της πόλης, ο διάσημος ευσταλής Torrazzo, ο τρίτος ψηλότερος και παλαιότερος τούβλινος πύργος με καμπαναριό στον κόσμο. Η πρόσοψή του διακοσμείται από το μεγαλύτερο αστρονομικό ρολόι της μεσαιωνικής εποχής.

Ανεβαίνω μονομιάς τα 502 σκαλοπάτια μέχρι την κορυφή του και αγναντεύω μαγεμένος την πόλη από ψηλά. Είναι Σάββατο και στην Piazza del Comune έχει λαϊκή αγορά: η πλατεία είναι γεμάτη με πολύχρωμους πάγκους και η βουή από το πλήθος φτάνει ως εδώ, ενώ τον ορίζοντα διασχίζουν και άλλοι υψίκορφοι πύργοι με κωνικές απολήξεις που παραπέμπουν σε ισλαμικούς μιναρέδες. Κι ύστερα, σειρά έχει ο παρακείμενος καθεδρικός ναός με τα εντυπωσιακά φρέσκο, το οκταγωνικό βαπτιστήριο, η Loggia dei Militi και το Palazzo Comunale, το δημαρχιακό μέγαρο που είναι ανοιχτό στο κοινό, το ιστορικό Teatro Ponchielli και φυσικά η μουσική κιβωτός της πόλης, το Museo del Violino (Μουσείο του Βιολιού). Μέσα στις αίθουσές του, πέρα από το να θαυμάσω τα ανεκτίμητης αξίας συλλεκτικά βιολιά και άλλα έγχορδα in vitro, αφιερώνω χρόνο για να επιτρέψω στους αλχημιστικούς ήχους να με ταξιδέψουν in vivo στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο, που προσομοιάζει με εισχώρηση στα αθέατα σωθικά ενός υπερμεγέθους βιολιού-ζωντανού οργανισμού.