Τι είναι αυτό που αναζητά ο σύγχρονος περιηγητής; Και πώς προσαρμόζεται η τουριστική βιομηχανία στις ανάγκες και τις επιλογές του; Ολες οι νέες τάσεις είναι εδώ.
To 2012, ο σύγχρονος Αγγλος φιλόσοφος Αλέν ντε Μποτόν, στοχαζόμενος πάνω στις βαθύτερες ανάγκες που μας ωθούν να ταξιδεύουμε, διαπίστωνε σε άρθρο του στο περιοδικό Highlife της British Airways πως ο σύγχρονος ταξιδιώτης δεν επιδιώκει πια τα «προσκυνήματα» σε μουσεία και αξιοθέατα, αλλά την αυθεντική επαφή με τους ντόπιους, μέσω εμπειριών που θα τον βοηθήσουν να κατανοήσει καλύτερα τόσο τη χώρα που τον φιλοξενεί όσο και τη δική του ύπαρξη. Ο Nτε Μποτόν προέβλεπε, με άλλα λόγια, μια στροφή στον λεγόμενο «βιωματικό τουρισμό». Πιο συγκεκριμένα, σημείωνε: «Οι τουριστικές επιχειρήσεις με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη στο μέλλον θα είναι αυτές που θα μας βοηθούν να συναναστραφούμε τους ντόπιους και να γνωρίσουμε καλύτερα την πραγματικότητα των εθνών που επισκεπτόμαστε, ενώ δεν αργεί η μέρα που οι τουριστικοί πράκτορες δεν θα μας ρωτούν πού θέλουμε να πάμε, αλλά τι θέλουμε να αλλάξουμε στον εαυτό μας».
Τέσσερα χρόνια μετά την πρόβλεψη του Nτε Μποτόν, οι ταξιδιωτικές τάσεις που αποκαλύπτουν δημοσκοπήσεις και έρευνες έγκριτων ταξιδιωτικών περιοδικών, ταξιδιωτικών πρακτορείων, αλλά και ανεξάρτητων αναλυτών δείχνουν πως βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής για την τουριστική βιομηχανία: με το δεδομένο ότι οι ταξιδιώτες αποζητούν όλο και περισσότερες εξατομικευμένες υπηρεσίες και προσωπική επαφή, ο ταξιδιωτικός κλάδος στο σύνολό του έχει αρχίσει να επαναπροσδιορίζει επί της ουσίας τη σχέση του με τον πελάτη. Ποιος ξέρει. Ισως έχει έρθει η ώρα που οι ταξιδιωτικοί πράκτορες ως άλλοι ψυχοθεραπευτές θα μας βοηθούν στο εξής να σχεδιάζουμε ταξίδια που θα θεραπεύουν τις ψυχές μας.
Το καινούργιο κάνει τη διαφορά
Σύμφωνα με το TripBarometer, μία από τις μεγαλύτερες ετήσιες δημοσκοπήσεις που πραγματοποιείται για λογαριασμό του TripAdvisor, σχεδόν 7 στους 10 χρήστες θα ήθελαν μέσα στο 2016 να δοκιμάσουν κάτι διαφορετικό: μια κρουαζιέρα, ένα σαφάρι για παρατήρηση της άγριας φύσης, μια εκδρομή προς αναζήτηση της Aurora Borealis. Ιδιαίτερα οι νεότεροι σε ηλικία ταξιδιώτες αναζητούν την πρόκληση, επιδιώκουν να ζήσουν εμπειρίες έξω από τα καθιερωμένα. Οσο πιο εξατομικευμένες τόσο πιο θελκτικές: οινογνωσία στη Μεσσηνία, μαθήματα υφαντικής στο Περού, συμμετοχή στη ζωή μιας φάρμας στη Γερμανία, κ.ά.
Και οι δεύτεροι έσονται πρώτοι
Οι εναλλακτικοί προορισμοί έχουν πάρει ξεκάθαρα τα «πάνω» τους, οι ταξιδιώτες στρέφουν το ενδιαφέρον τους στις λεγόμενες «δεύτερες» πόλεις και οι πράκτορες ακολουθούν τη ζήτηση, προωθώντας τες συστηματικά. Σε αντίθεση με τις πρωτεύουσες, που λόγω της δημοφιλίας τους είναι σχετικά γνώριμες ή οικείες στον επισκέπτη, τα αουτσάιντερ κερδίζουν δυναμικά τη θέση τους στον τουριστικό χάρτη, έχοντας συνήθως να επιδείξουν πλούσια πολιτιστική ατζέντα, καινοτόμους δράσεις, ενδιαφέρουσα γαστρονομική σκηνή ή και όλα αυτά μαζί. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: το Κορκ (Ιρλανδία), το Πόρτο (Πορτογαλία), η Δρέσδη (Γερμανία), το Γκέτεμποργκ (Σουηδία), το Ααρχους (Δανία).
Λέξη-κλειδί: ντόπιος
Η αξία της «οικονομίας του διαμοιρασμού» (σύμφωνα με την οποία οι καταναλωτές μπορούν μέσω Διαδικτύου και χωρίς ενδιάμεσους να μοιράζονται ιδέες, προϊόντα και υπηρεσίες αντί να τα αγοράζουν και να έχουν την κυριότητά τους) έχει αυξηθεί κατά 15 δισ. δολάρια μέσα σε 7 χρόνια και θα συνεχίσει να ανθεί. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε η περσινή Ευρωπαϊκή Διάσκεψη για την Οικονομία του Διαμοιρασμού (Sharing Economy European Summit) των Financial Times.
Η μεγάλη επιτυχία του Airbnb δεν οφείλεται όμως στο γεγονός ότι προσφέρει οικονομικές λύσεις διαμονής, όπως λανθασμένα πολλοί πιστεύουν. Γιατί μπορεί ο διαμοιρασμός προϊόντων και υπηρεσιών να έχει ως στόχο και τη μείωση του κόστους, όμως, αν σκεφτεί κανείς ότι ο ιδιοκτήτης μπορεί να νοικιάσει το χώρο του σε όποια τιμή κρίνει εκείνος δίκαιη, καταλαβαίνει ότι το κίνητρο του ταξιδιώτη που επιλέγει να μείνει στον προσωπικό χώρο κάποιου δεν είναι τόσο η τιμή όσο η εμπειρία της επαφής με τον ντόπιο. Ακόμα και αν δεν τον γνωρίσει ποτέ, αρκεί που θα έχει μείνει σε ένα διαμέρισμα φτιαγμένο και φροντισμένο από έναν καθημερινό άνθρωπο και όχι στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου που δημιούργησε ένας επαγγελματίας επ’ αμοιβή.
Στο ίδιο πνεύμα κινείται και το ride sharing, «αδελφάκι» του παλιού και γνώριμου carpooling: αξιοποιώντας τα άδεια καθίσματα στο αυτοκίνητό του, ο ντόπιος μοιράζεται τη διαδρομή προς μια άλλη πόλη, χωριό, κ.λπ. -και φυσικά τα έξοδα κίνησης- με έναν επισκέπτη. O μεγαλύτερος πάροχος αυτής της εμπειρίας είναι η πλατφόρμα BlaBlaCar (www.blablacar.com), όπου εγγράφεσαι ως οδηγός που ψάχνει συνταξιδιώτες ή ψάχνεις για οδηγούς που ταξιδεύουν στον ίδιο προορισμό μ’ εσένα.
Προκειμένου να ανταγωνιστούν πλατφόρμες όπως το Airbnb, τα ξενοδοχεία εστιάζουν αντίστοιχα σε πιο προσωπικό σέρβις, επενδύοντας σε υπαλλήλους που παίζουν στα δάχτυλα την κουλτούρα του τόπου όπου βρίσκονται. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα, τα ξενοδοχεία Centric της αλυσίδας Hyatt: για λογαριασμό των «μοντέρνων εξερευνητών», όπως αποκαλούν τους πελάτες τους, έχουν δημιουργήσει ξενοδοχεία σε κεντρικά σημεία μεγάλων πόλεων που λειτουργούν ως ορμητήρια για πάσης φύσεως αστικές περιπέτειες, με τους υπαλλήλους σε διπλό ρόλο, οικοδεσπότη και συν-εξερευνητή. Oι σύγχρονοι ταξιδιώτες δεν έχουν ανάγκη από απρόσωπους ξεναγούς-εγκυκλοπαίδειες, αλλά από ανθρώπους που γνωρίζουν τα μυστικά της πόλης και είναι διατεθειμένοι να τους διηγηθούν μια δική τους ιστορία γι’ αυτήν: υποκειμενική μεν, αλλά αληθινή.
Τη δύναμη των ντόπιων έχουν αρχίσει να ανακαλύπτουν και οι αεροπορικές εταιρείες. Ταξιδεύετε με ανταπόκριση μέσω Ρέικιαβικ και δεν έχετε πώς να περάσετε την ώρα σας μέχρι την επόμενη πτήση; Η ισλανδική Icelandair εγκαινίασε φέτος πιλοτικά το πρόγραμμα stopover buddies, προσφέροντας στον επιβάτη τη δυνατότητα να «κλείσει» μέσω του site της έναν «φιλαράκο» για να τον ξεναγήσει στην πόλη και στα περίχωρα εν αναμονή της ανταπόκρισης. Το καλύτερο; Πολλά από τα φιλαράκια είναι υπάλληλοι της Icelandair, οπότε διόλου απίθανο να σας ξεναγήσει ο ίδιος ο… πιλότος.
Πάρτε το χρόνο σας
Με το κίνημα της αργής μετακίνησης να βρίσκεται σε άνθηση και τη διαδρομή να θεωρείται πιο σημαντική από την… Ιθάκη, το ποδήλατο κερδίζει διαρκώς έδαφος. Το προτιμούν όλο και περισσότεροι ταξιδιώτες, ενώ πολλά ξενοδοχεία, ακολουθώντας τη σχετική ζήτηση, παρέχουν πλέον και ποδήλατα στους πελάτες τους. Διαδεδομένα είναι επίσης και τα ποδηλατικά καφέ, στα οποία μπορείς να ξαποστάσεις και να επισκευάσεις το ποδήλατό σου άμα χρειαστεί. Μία από τις δημοφιλέστερες ποδηλατικές διαδρομές στην Ευρώπη, σύμφωνα με τους ταξιδιωτικούς οδηγούς Rough Guides, είναι το προσκύνημα Camino de Santiago (Διαδρομή Αγίου Ιακώβου της Κομποστέλα) στην Ισπανία, αν και οι περισσότεροι ταξιδιώτες που φτάνουν έως εκεί κατά παράδοση το κάνουν πεζή.
Περνάω και μόνος μου καλά
Τα προσκυνήματα του παρελθόντος μπορεί να γίνονταν με αφορμή την αναζήτηση του Θείου, στην ουσία όμως επρόκειτο για ταξίδια αναζήτησης του εαυτού. Την ίδια ανάγκη εξυπηρετούν και τα δημοφιλή πλέον ταξίδια χωρίς παρέα, καθώς δίνουν στον περιηγητή την ευκαιρία να περάσει ποιοτικό χρόνο με τον εαυτό του. Σύμφωνα με την έρευνα Global Travel Intentions 2015 της Visa που καταγράφει τις προθέσεις των ταξιδιωτών, τα σόλο ταξίδια διπλασιάστηκαν μέσα σε δύο χρόνια, τάση που επιβεβαιώνουν επίσης τα ολοένα και περισσότερα travel blogs που απευθύνονται αποκλειστικά σε μοναχικούς ταξιδιώτες, παρέχοντας ενθάρρυνση και συμβουλές. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι, ακόμα και οι νέοι που έχουν ενηλικιωθεί στην εποχή του internet και της διαρκούς διαδικτυακής επικοινωνίας, επιζητούν στα ταξίδια τους να αποσυνδεθούν ψυχή τε και σώματι από τον παγκόσμιο ιστό, ενώ τα πάρτι και οι καταχρήσεις στις διακοπές τείνουν να ξεπεραστούν. Οπως προκύπτει από πρόσφατη έρευνα του Topdeck, του ταξιδιωτικού πρακτορείου που από το 1973 ειδικεύεται στα ταξίδια για νέους από 18 έως 30, ένα 10% αυτών δεν επισκέπτεται καθόλου τους διαδικτυακούς τους λογαριασμούς ενόσω ταξιδεύει και μόνο ένα 44% ενδιαφέρεται να διασκεδάσει.
Αποτοξίνωση τώρα
Πλέον, τα ταξίδια ευεξίας δεν συνεπάγονται παππούδες μετά των συζύγων τους, που επισκέπτονται ιαματικά λουτρά για τα ρευματικά τους, ούτε αλαφροΐσκιωτες κυρίες που αναχωρούν για την Ινδία προκειμένου να συναντήσουν τον τάδε ή τον δείνα γκουρού. Τα λουτρά έχουν αντικατασταθεί από υπερ-πολυτελή spa, ενώ οι γκουρού υποδέχονται τους ταξιδιώτες σε πολυτελή άσραμ και ησυχαστήρια στη φύση, που προσελκύουν όλες τις ηλικίες. Με όλο και περισσότερους ταξιδιώτες να είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν κάτι παραπάνω για την προσωπική τους γαλήνη και ισορροπία, το wellness travel αναπτύσεται κατά 50% ταχύτερα από τον συμβατικό τουρισμό, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της ετήσιας Παγκόσμιας Διάσκεψης για την Ευεξία.
Ο σκοπός είναι ιερός
Aπό τις λέξεις volunteerism (εθελοντισμός) και tourism (τουρισμός), το voluntourism είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο ανάμεσα στους νέους. Εργασία σε καταφύγιο άγριων ζώων στη Ζιμπάμπουε, μαθήματα Αγγλικών σε παιδάκια στην Ινδία, φροντίδα ηλικιωμένων σε ΚΑΠΗ στη Γλασκώβη είναι μερικά τυχαία παραδείγματα από τα αμέτρητα προγράμματα που μπορεί να επιλέξει κανείς προκειμένου να προσθέσει ουσία στις περιηγήσεις του. Εκτός από την ανάγκη για κοινωνική προσφορά, ο εθελοντισμός καλύπτει την επιθυμία του ταξιδιώτη να παραμείνει δραστήριος στις διακοπές του και να αποκτήσει νέες δεξιότητες που μπορούν να του φανούν χρήσιμες κάποια στιγμή. Ιδίως εκτός Ελλάδας, η εθελοντική προϋπηρεσία μετράει πολύ σε ένα βιογραφικό, καθώς φανερώνει έναν υποψήφιο που δεν φοβάται το ξένο και διαφορετικό, ενώ ξέρει από πρώτο χέρι τι θα πει διαπολιτισμική επικοινωνία – σημαντικά εφόδια για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό.
Τρεις γενιές, ένας προορισμός
Aλλοτε οι έφηβοι περίμεναν πώς και πώς να ενηλικιωθούν για να μπορούν να ταξιδεύουν μόνοι τους. Πλέον, και εν μέρει λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, όλο και περισσότεροι νέοι επιλέγουν να ταξιδέψουν με τους γονείς και τους παππούδες τους, με τους τελευταίους μάλιστα να χρηματοδοτούν συχνά μεγάλο μέρος του ταξιδιού. Σύμφωνα με τις τάσεις που εντόπισε για το 2016 το βραβευμένο ταξιδιωτικό πρακτορείο Βlack Tomato (www.blacktomato.com), το παράδοξο είναι ότι οι οικογένειες, αντί των διακοπών σε πολυτελή resorts, έχουν αρχίσει να στρέφονται σε εμπειρίες πολιτιστικού και εκπαιδευτικού χαρακτήρα, που θα τους βοηθήσουν να λειτουργήσουν σαν ομάδα και να ωριμάσουν, μαθαίνοντας τόσο από την ξένη κουλτούρα όσο και από τη μεταξύ τους επαφή.
Το τερπνόν μετά του ωφελίμου
Το περιοδικό Fortune διαπιστώνει σε έρευνές του ότι οι Αμερικανοί πολίτες αφήνουν κάπου 429 εκατομμύρια πληρωμένες μέρες άδειας το χρόνο ανεκμετάλλευτες. Δεν είναι να απορεί κανείς, λοιπόν, που στις ΗΠΑ γεννήθηκε ο νεολογισμός bleisure, από τις λέξεις business (δουλειά) και leisure (ελεύθερος χρόνος). Περιγράφει τη νέα τάση, που θέλει τους εργασιομανείς να αρχίζουν να αφιερώνουν όλο και περισσότερο χρόνο στον εαυτό τους. Οι διακοπές bleisure προκύπτουν από την παράταση ενός επαγγελματικού ταξιδιού σε έναν τόπο, ενώ σε μια πιο ακραία εκδοχή, το επαγγελματικό ταξίδι είναι μάλλον παράπλευρη δραστηριότητα, καθώς πολλοί εργαζόμενοι επιδιώκουν κάποιο ραντεβού ή την παρακολούθηση συνεδρίου σε ξένο προορισμό, προκειμένου να ταξιδέψουν σε αυτόν με έξοδα της εταιρείας τους.
Smartphones: τα ταξιδιωτικά πολυεργαλεία
Σύμφωνα με το World Travel Trends Report 2015-2016 της γερμανικής ITB, της μεγαλύτερης εμπορικής τουριστικής έκθεσης παγκοσμίως, το internet αποτελεί την πιο σημαντική πηγή πληροφοριών για το 75% των διεθνών ταξιδιωτών, ενώ ένα 30% χρησιμοποιεί αποκλειστικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επιπλέον, εκατοντάδες ευφυείς εφαρμογές για κινητά βοηθούν πριν και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, προσφέροντας χάρτες (π.χ. Google Maps), συμβουλές από ντόπιους (π.χ. Spotted by Locals), ξενάγηση (π.χ. Pocket Guide), ακόμα και συμβουλές για την αποφυγή του jet lag (π.χ. Entrain).