Είναι επικεφαλής του πρώτου μουσείου της χώρας και ενός από τα σπουδαιότερα του κόσμου. Η διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Δρ Μαρία Λαγογιάννη-Γεωργακαράκου, με αφορμή την έκθεση «Οδύσσειες», που τιμά την επέτειο των 150 χρόνων από τη θεμελίωσή του, μας μιλάει για την ιστορία, το παρελθόν και το παρόν του μουσείου, αλλά και για το πόσο απολαμβάνει η ίδια το προνόμιο να βρίσκεται καθημερινά ανάμεσα στους θησαυρούς του.
Ποια είναι η φιλοσοφία της έκθεσης «Οδύσσειες» και γιατί αξίζει να τη δει κανείς;
Τιμώντας τη σημαντική επέτειο των 150 χρόνων από τη θεμελίωσή του, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο διοργάνωσε μια ιδιαίτερη έκθεση, στην οποία συμμετέχουν πρώτη φορά όλες οι συλλογές του με εκθέματα από τη Νεολιθική Εποχή μέχρι και την Υστερη Αρχαιότητα. Το εκθεσιακό αφήγημα επιχειρεί να ανιστορήσει το περιπετειώδες ταξίδι του ανθρώπου στον χρόνο μέσα από ένα αφαιρετικό και συμβολικό πρίσμα, εμπνευσμένο από το ομηρικό έπος της Οδύσσειας. Τέσσερις σύγχρονοι ποιητές, ο Κ. Π. Καβάφης, ο Γ. Σεφέρης, ο Ο. Ελύτης και ο Γ. Ρίτσος, γεφυρώνουν το χθες με το σήμερα μιλώντας για το ταξίδι, τις Ιθάκες, τον έρωτα, τον θάνατο και την ανθρώπινη δημιουργία. Οι «Οδύσσειες» αναπτύσσονται σε ένα εντυπωσιακό βιωματικό περιβάλλον με οπτικοακουστικές και ψηφιακές εφαρμογές. Ο επισκέπτης προσεγγίζει τα αρχαία έργα ως στοχαστικός συνταξιδιώτης αλλά και ως τελικός ενορχηστρωτής, καθώς ανακαλύπτει έννοιες και συμβολισμούς που μιλούν για την προσωπική του ιστορία. Ετσι, η έκθεση προσφέρει πολλαπλές διαφορετικές αναγνώσεις – όσες και οι επισκέπτες της, που καλούνται να μεταφέρουν το τελικό αισιόδοξο μήνυμα της ανθρώπινης δημιουργίας όταν πια θα έχουν αποχωρήσει από τον μουσειακό χώρο, αναζητώντας τη δική τους Ιθάκη.
Τι κάνει μοναδικό το ΕΑΜ;
Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα ο ελληνικός λαός αντιμετώπισε τις αρχαιότητες ως πολύτιμα προγονικά κειμήλια που έπρεπε να διαφυλαχθούν και να προστατευθούν. Το όνειρο ενός πανελλήνιου μουσείου υλοποιήθηκε με την ίδρυση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Ανταποκρινόμενο στον θεσμικό του ρόλο, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο κατόρθωσε να συγκεντρώσει αρχαιότητες από όλη την Ελλάδα, την Κύπρο, τη Μικρά Ασία, τη Συρία, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο, τη Σικελία και την Κάτω Ιταλία και να διαμορφώσει στις αίθουσές του μια πολυδιάστατη εικόνα του αρχαιολογικού παρελθόντος από τη Νεολιθική Εποχή μέχρι την Υστερη Αρχαιότητα και στο μεγαλύτερο μέρος της εξάπλωσης του ελληνικού πολιτισμού. Αυτός, ο πανελλήνιος χαρακτήρας, καθιστά το μεγαλύτερο μουσείο της χώρας μοναδικό.
Για τους ειδικούς επιστήμονες οι συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου είναι από τις αξιολογότερες στον κόσμο, καθώς διακρίνονται για την ποιότητα και την αυθεντικότητα, την πληρότητα της ανασκαφικής τεκμηρίωσης, το μεγάλο χρονολογικό εύρος και τον σπάνιο πλούτο των επιστημονικών κατηγοριών.
Για τους φιλότεχνους «γνώστες» που αναζητούν συγκινήσεις στα μουσεία του κόσμου, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο προσγράφεται ως κύριος προορισμός, γιατί προσφέρει την ευκαιρία να θαυμάσουν μοναδικά αριστουργήματα της αρχαίας τέχνης, πρωτότυπες δημιουργίες μεγάλων καλλιτεχνών και ανεπανάληπτα αρχαία τεκμήρια της ανθρώπινης διανόησης.
Ποια είναι τα γεγονότα-σταθμοί στην ιστορία του μουσείου;
Η ιστορία του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου ξεκινά πολύ πριν τη θεμελίωση του μνημειώδους νεοκλασικού κτηρίου στο οποίο στεγάζεται σήμερα. Πρόκειται για ένα μακρύ και περιπετειώδες χρονικό που συνδέεται με τον απελευθερωτικό αγώνα και αργότερα με την απόφαση της νεοσύστατης ελληνικής πολιτείας να προστατεύσει θεσμικά τις αρχαιότητες. Το μουσείο ιδρύεται επίσημα το 1834 με την ονομασία «Κεντρικό Δημόσιο Μουσείο» και το 1835 στεγάζεται στον αρχαίο ναό του Ηφαίστου (Θησείο). Η αναζήτηση πόρων για την ανέγερση ενός σύγχρονου κτηρίου διαρκεί μέχρι τις 3 Οκτωβρίου του 1866, όταν τίθεται με ιδιαίτερη επισημότητα ο θεμέλιος λίθος στο οικόπεδο που δώρισε η Ελένη Τοσίτσα. Το 1888 το Κεντρικό Μουσείο μετονομάζεται σε «Εθνικόν Αρχαιολογικόν Μουσείον». Με την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η λαμπρή πορεία διακόπτεται και αποφασίζεται η απόκρυψη των αρχαίων. Μετά το τέλος του πολέμου ξεκινούν οι εργασίες αποκάλυψης και επανασύστασης των συλλογών, που ολοκληρώνονται το 1964.
Υπάρχουν μουσεία που λειτουργούν σχεδόν σαν αυτόνομοι τουριστικοί προορισμοί (π.χ. το Λούβρο). Τι σκοπεύετε να κάνετε ώστε να επιτύχει κάτι τέτοιο και το ΕΑΜ;
Είναι γνωστό ότι το Παρίσι, το Λονδίνο και πολλές άλλες πόλεις υπερτερούν θεαματικά της Αθήνας σε αριθμό τουριστών, η οποία σε παγκόσμια κατάταξη βρίσκεται σε πολύ χαμηλές θέσεις, καθώς συνιστά έναν λιγότερο δημοφιλή προορισμό. Ο εντυπωσιακός αριθμός των επισκεπτών του Λούβρου, του Βρετανικού και άλλων μεγάλων μουσείων συναρτάται άμεσα από τις ευνοϊκές συνθήκες και το ελκυστικό περιβάλλον που διαμορφώνουν οι πόλεις στις οποίες βρίσκονται. Το μέγεθος ωστόσο και η σημασία ενός μουσείου δεν συναρτώνται μόνο από τον αριθμό των τουριστών που προσελκύει. Ο αριθμός και η ποιότητα των συλλογών, ο πλούτος των αποθηκών, τα εργαστήρια συντήρησης και τεχνικής υποστήριξης, το τεχνικό, φυλακτικό και επιστημονικό προσωπικό, οι περιοδικές εκθέσεις, οι εκπαιδευτικές δράσεις, τα ερευνητικά προγράμματα, η συνεργασία με άλλα μουσεία, η διεθνής παρουσία και συμμετοχή σε παγκόσμιες διοργανώσεις, αλλά κυρίως η αδιάκοπη σχέση με την τοπική κοινωνία, ο διάλογος και οι συνέργειες με τους κοινωνικούς φορείς συνιστούν ένα δυναμικό σύνολο που προσδιορίζει τη βιωσιμότητα του κάθε μουσείου.
Βασ. Ηρακλείου, Μπουμπουλίνας, Τοσίτσα, Πατησίων. Το ΕΑΜ βρίσκεται σε μία από τις ιστορικότερες γειτονιές της πρωτεύουσας, που ωστόσο τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα. Πώς διαχειρίζεται το μουσείο αυτή την πραγματικότητα;
Στο δυσμενές περιβάλλον που περιγράφετε, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο μοιάζει με φάρο που σηματοδοτεί τη δύναμη της δημιουργίας και την αξία της προσπάθειας. Περισσότερους από 470.000 επισκέπτες υποδέχθηκε το μουσείο κατά το 2015. 34.000 άτομα νέας ηλικίας παρακολούθησαν τις εκπαιδευτικές του δράσεις. 388 ερευνητικά προγράμματα από όλο τον κόσμο, εκατοντάδες διεθνείς εκδόσεις και περισσότερες από 40 περιοδικές εκθέσεις σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία υποστηρίχθηκαν τα τελευταία χρόνια με τις αρχαιότητες αυτού του μουσείου. Παράλληλα εγκαινιάσαμε πρωτοποριακές αρχαιολογικές δράσεις, συνεργαστήκαμε με εκπαιδευτικούς και καλλιτεχνικούς φορείς, διοργανώσαμε εκθέσεις σύγχρονης τέχνης, συναυλίες και μουσικά δρώμενα. Ας ελπίσουμε ότι η δική μας εξωστρέφεια θα αφυπνίσει, θα εμπνεύσει και θα ενεργοποιήσει τις δυνάμεις της κοινωνίας ώστε να αναστραφεί το σημερινό κλίμα και να ξαναγίνει η ιστορική γειτονιά των Εξαρχείων ελκυστική.
Τι θα λέγατε στον Αθηναίο που ακόμη δεν έχει επισκεφθεί το ΕΑΜ;
Θα πρότεινα να αναλογισθεί ότι ένα από τα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου βρίσκεται πολύ κοντά του. Ας αδράξει λοιπόν την ευκαιρία να το επισκεφθεί, για να παραδοθεί στη γοητεία των συλλογών του, όπως έχουν ήδη κάνει εκατομμύρια άλλοι επισκέπτες από κάθε μεριά του πλανήτη. Τα σχόλια στο βιβλίο των επισκεπτών δείχνουν τη βαθιά αναγνώριση που τρέφουν οι πολίτες όλου του κόσμου για τη μοναδικότητα αυτού του μουσείου και τη συμβολή του στη διατήρηση και τη διάδοση των ανθρωπιστικών αξιών: «Ολη η ανθρωπότητα βρίσκεται σ’ αυτό το απέραντο μουσείο», μας γράφουν.
Ποια είναι τα δικά σας αγαπημένα εκθέματα στο μουσείο;
Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είναι ανεξάντλητο! Κάθε μέρα απολαμβάνω το προνόμιο να βρίσκομαι ανάμεσα στους μοναδικούς θησαυρούς της μόνιμης έκθεσης και βιώνω πρωτόγνωρες συγκινήσεις στον αθέατο κόσμο των αποθηκών, ερευνώντας και επιλέγοντας τα αρχαία που παρουσιάζονται στις δράσεις μας!