Η Δήμητρα Κοκκέβη-Φωτίου είναι η μοναδική κωφή αρχαιολόγος που, εδώ και 39 χρόνια, πραγματοποιεί ξεναγήσεις στην ελληνική, στη διεθνή και στην αμερικανική νοηματική γλώσσα. Στην αμερικανική νοηματική, το όνομά της είναι «Ελληνίδα Ιντιάνα Τζόουνς». Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Το Μάτι Ακούει», το οποίο σχεδίασε το 1998, έχει μυήσει εκατοντάδες κωφά παιδιά στις ιστορίες που κρύβονται πίσω από τα εκθέματα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
Τι σας έκανε να αγαπήσετε την αρχαιολογία;
Το πρώτο μου οικογενειακό ταξίδι στην Ιταλία, όταν ήμουν 12 χρονών. Στους αρχαιολογικούς χώρους που επισκεπτόμασταν, η μητέρα μου μετέφραζε με πολλή υπομονή αυτά που έλεγε ο ξεναγός κι εγώ διάβαζα τα χείλη της. Υπήρξε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο σε ένα από τα μνημεία που επισκεφτήκαμε στη Ρώμη που μου τράβηξε την προσοχή. Όταν ρώτησα τη μητέρα μου τι ακριβώς ήταν, εκείνη δεν γνώριζε. Για την ακρίβεια, ούτε ο ίδιος ο ξεναγός δεν ήξερε να μας πει. «Και ποιος ξέρει;» επέμεινα εγώ. «Οι αρχαιολόγοι», μου απάντησε η μητέρα μου και από εκείνη τη στιγμή η λέξη εντυπώθηκε στο μυαλό μου. Τα επόμενα χρόνια ταξιδέψαμε σε όλη την Ελλάδα και σε πολλές χώρες της Ευρώπης.
Ενθουσιαζόμουν με τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, ενώ αντίστοιχα δυνάμωνε η επιθυμία μου να γίνω αρχαιολόγος. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές μου στο Ιστορικό Αρχαιολογικό Τμήμα του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, έγινα δεκτή ως μόνιμη υπάλληλος-αρχαιολόγος στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου έπειτα από 35 χρόνια εργασίας έφτασα τον βαθμό κλίμακος Α΄. Η ιδέα να ασχοληθώ με τις ξεναγήσεις γεννήθηκε καθώς παρακολουθούσα τον τρόπο με τον οποίο αυτές γίνονταν για τους ακούοντες. Ενισχύθηκε όμως από την επιθυμία μου να έχουν την ευκαιρία να νιώσουν και οι άλλοι κωφοί τον ενθουσιασμό που είχα αναπτύξει για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Αυτό ήταν το έναυσμα για να ξεκινήσω τις ξεναγήσεις κωφών, τις οποίες και συνεχίζω –σε εθελοντική πάντα βάση– ακόμα και μετά τη συνταξιοδότησή μου, το 2011.
Ποιες δυσκολίες συναντήσατε;
Καμία! Όλα κύλησαν πολύ ομαλά. Στην αρχή είχα μια προσωπική αγωνία αν θα τα κατάφερνα και αν θα έκανα τη δουλειά μου καλά. Όμως, από την πρώτη κιόλας ομάδα που ξενάγησα, η ανταπόκριση των παιδιών ήταν τέτοια, που μου έδωσε το θάρρος να προχωρήσω χωρίς τον παραμικρό ενδοιασμό. Κάποια χρόνια μετά, αποφάσισα να μάθω και τη διεθνή νοηματική, ώστε να μπορώ να ξεναγώ και Ευρωπαίους. Ήμουν μάλιστα εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση Κωφών για τέσσερα χρόνια. Φοίτησα επίσης για δύο μήνες στο Gallaudet University of the Deaf στην Ουάσιγκτον για να μάθω και την αμερικανική νοηματική και να ξεναγώ και Αμερικανούς.
Τι σημαίνει για εσάς το έργο που προσφέρετε;
Αντλώ μεγάλη ικανοποίηση από το γεγονός ότι βοηθώ τους κωφούς να ανακαλύψουν τα ήθη και τα έθιμα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Τα μουσεία αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό κομμάτι της εκπαίδευσης του κωφού παιδιού, γιατί συντελούν στην απόκτηση γνώσεων και στην ανάπτυξη πολιτιστικής συνείδησης. Επειδή ακριβώς παρέχουν άφθονο οπτικό υλικό για παρατήρηση, τους επιτρέπουν να αντλήσουν πολύτιμες πληροφορίες για μια σειρά από θέματα. Η έλλειψη ακοής συνεπάγεται όξυνση της όρασης και, μέσω αυτής, το κωφό παιδί μπορεί να «ακούει». Ο χώρος του μουσείου, στον οποίο τα οπτικά ερεθίσματα κυριαρχούν ως μέσο αντίληψης, είναι το ιδανικό περιβάλλον για να μπορέσει να σκεφτεί, να ερευνήσει αλλά επίσης να αναπτύξει πρωτοβουλίες και να ονειρευτεί μια πορεία για το μέλλον του.