Κλασική ομορφιά

3' 44" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τα μυστικά του αρχαιοελληνικού καλλωπισμού περιλάμβαναν συστηματική άσκηση, χρήση αιθέριων ελαίων, ακόμα και… φυσικό ντεκαπάζ.

Έκαναν απολέπιση και άλειφαν το δέρμα τους με αρωματικά έλαια. Το κορμί τους ήταν γυμνασμένο, τα μάγουλα ηλιοκαμένα, τα μαλλιά ανοιχτόχρωμα και σγουρά. Για τους άντρες της αρχαίας Ελλάδας η επιδίωξη της ομορφιάς ήταν σοβαρή υπόθεση. Οι γυναίκες είχαν τα δικά τους μυστικά καλλωπισμού, τα οποία όμως δεν έβγαιναν προς τα έξω. Παρέμεναν –όπως και οι ίδιες– εντός σπιτιού.  

Ο τρόπος που προσεγγίζουμε την ιδέα της ομορφιάς σήμερα μοιάζει να μην έχει αλλάξει από την περίοδο της κλασικής αρχαιότητας. Και όμως, υπάρχουν πτυχές του αρχαιοελληνικού ιδεατού περί υγείας και ευεξίας που θα ξάφνιαζαν τον σύγχρονο ταξιδιώτη.

Σύμφωνα με τις επιταγές της κλασικής φιλοσοφίας, η ομορφιά συμπορευόταν με την ηθική. Ένα καλοσχηματισμένο κορμί ήταν συνώνυμο του καλού πολίτη. Οι άντρες ασκούνταν καθημερινά και για πολλές ώρες ώστε να φτάσουν το πρότυπο του Καλού και Αγαθού.  

Πέρα από το να διατηρούν το σώμα τους σε εξαιρετική φυσική κατάσταση, ακολουθώντας ένα απαιτητικό πρόγραμμα άσκησης, οι αρχαίοι Έλληνες ασχολούνταν πολύ με την προσωπική υγιεινή. Μετά τη γυμναστική, καθάριζαν σχολαστικά το δέρμα τους, όχι όμως με νερό και σαπούνι, αλλά αλείφοντάς το με λάδι, άμμο, στάχτη και ελαφρόπετρα. 

Στις ζωγραφικές αναπαραστάσεις των αγγείων απεικονίζονται αθλητές με το «σετ» των καλλυντικών τους. Απαραίτητο αξεσουάρ ήταν οι αρύβαλλοί, μικρά δοχεία με αρωματικά έλαια, που δένονταν στον καρπό του αθλητή ή τα κρεμούσαν στον τοίχο. Οι συλλογές των σύγχρονων μουσείων περιλαμβάνουν δεκάδες τέτοια μπουκαλάκια από πηλό ή αλάβαστρο, σε διάφορα σχήματα και με περίτεχνη διακόσμηση. Αρχικά, σε αυτά ειδικεύονταν οι Κορίνθιοι, όμως διαδόθηκαν σε όλη την αρχαία Ελλάδα. 

Κλασική ομορφιά-1

Ερυθρόμορφος κρατήρας με παράσταση προετοιμασίας αθλητών σε παλαίστρα. Εικονίζεται αθλητής να χύνει ελαιόλαδο από αρύβαλλο για να αλείψει το σώμα του (510-500 π.Χ.). © Παλαιό Μουσείο Βερολίνου

Ένα ακόμα αξεσουάρ που κρατούσαν μαζί τους οι άντρες στο γυμνάσιο ήταν η στλεγγίδα, ένα μακρύ και επίπεδο μεταλλικό κουτάλι, που το χρησιμοποιούσαν για να απομακρύνουν το λάδι και τη σκόνη από το δέρμα. H στλεγγίδα ταυτιζόταν σε τέτοιο βαθμό με τον κάτοχό της, που τον «συνόδευε» ακόμα και στον τάφο.  

Αιθέρια έλαια αμυγδάλου, τριαντάφυλλου, λεβάντας, μαντζουράνας και κανέλας –μεταξύ άλλων– χρησιμοποιούνταν ως καθαριστικές λοσιόν, αποσμητικά και κολόνιες.

Την προπόνηση ακολουθούσε ομαδικό μασάζ για την ανακούφιση των κουρασμένων μυών και την ανάκαμψη του σώματος. Τα δημόσια λουτρά ήταν χώρος σύσφιξης των ανδρικών σχέσεων. Οι γιατροί της εποχής σύστηναν μια βουτιά σε κρύο νερό, για την αναζωογόνηση ψυχής και σώματος. Τα ατμόλουτρα με νερό ζεσταμένο με κάρβουνο ή καυτές πέτρες ήταν επίσης διαδεδομένα. Οι εγκαταστάσεις των αρχαιοελληνικών δημόσιων λουτρών ήταν πιο απλές από τις ρωμαϊκές – κάποιες μάλιστα, όπως της αρχαίας Ολυμπίας, σώζονται μέχρι σήμερα.

Πολύ λιγότερα είναι γνωστά για τον γυναικείο καλλωπισμό. Το ανοιχτόχρωμο δέρμα ήταν «παράσημο» για μια παντρεμένη, καθώς οι τίμιες γυναίκες έπρεπε να μένουν στο σπίτι και να φροντίζουν το νοικοκυριό. Το μαύρισμα, από την άλλη, συχνά ταυτιζόταν με τις δούλες, που περνούσαν αρκετό χρόνο έξω, δουλεύοντας στα χωράφια.  

Η χλωμάδα του δέρματος απαιτούσε πολλές και επικίνδυνες θυσίες από μια γυναίκα. Για να βάψουν το πρόσωπο και τον λαιμό τους, χρησιμοποιούσαν κιμωλία, αλλά και πιο τοξικά συστατικά, όπως μόλυβδο και αρσενικό. Στα μάγουλα έβαζαν ρουζ, ένα κάθε άλλο παρά αθώο καλλυντικό φτιαγμένο όχι μόνο από φυτικές πρώτες ύλες (μούρα), αλλά και από σκόνη ορυκτών όπως το κιννάβαρι (κόκκινο σουλφίδιο υδραργύρου).   

Κλασική ομορφιά-2

 

Χάλκινος καθρέφτης με στήριγμα σε μορφή πεπλοφόρου κόρης (περ. 455 π.Χ.). © Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Η ανεπιτήδευτη εμφάνιση ήταν σύμβολο αγνότητας για τις γυναίκες αριστοκρατικής καταγωγής, ενώ το μακιγιάζ δείγμα ατιμίας, αντάξιο μιας εταίρας. Εκτός από το να βάζουν καλλυντικά και αρώματα, οι εταίρες έβαφαν τα μαλλιά τους και ντύνονταν προκλητικά, σε αντίθεση με τις παντρεμένες, που υιοθετούσαν πιο «φυσικό» look.  

Οι γυναίκες των ανώτερων τάξεων προσπαθούσαν να ξεχωρίσουν από τις δούλες, μακραίνοντας τα μαλλιά τους και χτενίζοντάς τα σε πλεξούδες και περίτεχνους κότσους. Οι κομμώσεις –όπως αναπαρίστανται σε έργα τέχνης– υποδηλώνουν ότι και οι γυναίκες και οι άντρες άλειφαν τα μαλλιά τους με λάδι και τα κατσάρωναν, πιθανώς με τη βοήθεια σίδερου κομμωτικής κατασκευασμένου από καλάμι παραγεμισμένο με στάχτη. Στα ρωμαϊκά χρόνια το συγκεκριμένο αξεσουάρ ονομαζόταν calamistrum.

Τα ξανθά μαλλιά συμβόλιζαν την ομορφιά. Οι άντρες ειδικότερα φαίνεται ότι είχαν επινοήσει φυσικές μεθόδους ντεκαπάζ, χρησιμοποιώντας ξίδι, χυμό λεμονιού και σαφράν για να μοιάζουν στον ξανθομάλλη Αχιλλέα και σε άλλους διάσημους ήρωες της ελληνικής μυθολογίας.  

Οι γυναίκες ξυρίζονταν για να απαλλαγούν από την τριχοφυΐα του σώματος, ενώ αντίθετα στους άντρες τα γένια ήταν σημάδι ωριμότητας και ενηλικίωσης μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους, οπότε καθιερώθηκε το ξύρισμα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή