Η ιστορία πίσω από το φωτογραφικό πρότζεκτ Colorama, που άλλαξε ριζικά τη βιομηχανία της εικόνας και τον τρόπο με τον οποίο μάθαμε να βλέπουμε τον κόσμο.
Το Colorama ήταν το εμβληματικό πρότζεκτ της εταιρείας φωτογραφικών ειδών Κodak America, που μέσα από εντυπωσιακές έγχρωμες εικόνες πρόβαλλε για 40 χρόνια εξιδανικευμένο το αμερικανικό μοντέλο ζωής: διακοπές στις χιονισμένες Άλπεις και στις χρυσαφένιες αμμουδιές της Αυστραλίας, καταδύσεις στα τιρκουάζ νερά της Καραϊβικής, αποδράσεις στα εξωτικά τοπία της Αφρικής, οικογενειακά πικνίκ στο Βερμόντ και περιηγήσεις στα γραφικά ψαροχώρια της Πορτογαλίας ήταν μερικά από τα στιγμιότυπα που πρωταγωνίστησαν από το 1950 έως το 1990 στη θρυλική καμπάνια, την οποία η Kodak America χρηματοδοτούσε με 500.000 δολάρια τον χρόνο, με στόχο να μετατρέψει τη φωτογραφία σε μέσο ψυχαγωγίας του κοινού για να αυξήσει τις πωλήσεις της. Και το πέτυχε.
Σκιέρ στη Φλόριντα (1968). (Φωτογραφία: © Hank Mayer © Kodak)
Οι εικόνες κοσμούσαν την είσοδο του σιδηροδρομικού σταθμού Grand Central της Νέας Υόρκης, στην έκθεση με τις μεγαλύτερες σε μέγεθος φωτογραφίες που έγινε ποτέ, και η ανταπόκριση του κόσμου ήταν άμεση. Εκ των πραγμάτων, δεν ήταν εύκολο να προσπεράσει κανείς τις πολύχρωμες φωτιζόμενες πανοραμικές διαφάνειες 46 x 152 εκατοστών. Οι υπεύθυνοι του εγχειρήματος έλεγαν ότι τον πρώτο καιρό οι επιβάτες κοιτώντας τις φωτογραφίες σκόνταφταν και έχυναν τους καφέδες τους ή κοντοστέκονταν και καθυστερούσαν στις αλλαγές των τρένων, ενώ ο φωτογράφος Edward Steichen, βλέποντας μια «ανάρτηση» του 1950, τηλεγράφησε στην Kodak ότι όλοι μέσα στο Grand Central χαμογελούσαν και έδειχναν χαρούμενοι. Το λεύκωμα Colorama, που κυκλοφορεί τον Ιούνιο από τις εκδόσεις teNeues με μια επιλογή από φωτογραφίες που παρουσιάστηκαν στο πρότζεκτ, αποτίνει φόρο τιμής στην εταιρεία και στους επαγγελματίες που άλλαξαν τόσο τη βιομηχανία της εικόνας όσο και τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο.
Ραντεβού με την ιστορία
Οι 565 coloramas που παρουσιάστηκαν στο διάστημα των 40 χρόνων ανανεώνονταν περίπου κάθε τρεις εβδομάδες, καδράροντας το αμερικανικό όνειρο για περισσότερους από 600.000 ανθρώπους που περνούσαν από εκεί καθημερινά. Μπορεί βέβαια οι πολυτελείς διακοπές και οι ξέγνοιαστες οικογενειακές στιγμές που απεικονίζονταν να έκαναν τους διερχομένους να ονειρεύονται, παρουσιάζοντας μια ειδυλλιακή ζωή, η εταιρεία ωστόσο είχε δηλώσει ότι απευθυνόταν σε αυτούς που σκέφτονταν ότι «μπορώ κι εγώ να ζω έτσι».
Άντρας και γυναίκα στο δειλινό (1968). (Φωτογραφία: © NORMAN C. KERR © Kodak
Ας μην ξεχνάμε ότι, παρότι οι φωτογραφίες αυτές θεωρήθηκαν μοντέρνα τέχνη, το Colorama στην πραγματικότητα ήταν μια διαφημιστική καμπάνια, και μάλιστα η πιο εμβληματική στην ιστορία. Στοχεύοντας στην επιθυμία του ανθρώπου να σταματήσει τον χρόνο και να διατηρήσει στη μνήμη του όμορφα στιγμιότυπα και επιτεύγματα, η εταιρεία προωθούσε τη χρήση της φωτογραφίας. Βάζοντας στο χέρι κάθε Αμερικανού –και όχι μόνο– μια φορητή κάμερα, πέτυχε να πουλάει περισσότερα προϊόντα της.
Από νωρίς οι φωτογράφοι που εργάστηκαν για το πρότζεκτ κατάλαβαν ότι πρόκειται για κάτι καινοτόμο που θα γράψει ιστορία και ότι οι ίδιοι αποτελούσαν μέρος της. Από ανερχόμενα ονόματα, όπως οι Steve Kelly και Neil Montanus, μέχρι αναγνωρισμένους guest φωτογράφους, όπως οι Ansel Adams, Elliot Porter, Norman Rockwell κ.ά., η συμβολή τους υπήρξε καθοριστική στην ανάπτυξη νέων τεχνικών για τη χρήση του φιλμ και αργότερα την επεξεργασία της εικόνας.
Δείπνο Ευχαριστιών (1968). (Φωτογραφία: © Lee Howick © Kodak)
Θεματικά εμπνέονταν από τα πάντα, όπως για παράδειγμα από ταξιδιωτικούς προορισμούς, τρυφερές αγκαλιές με τον παππού και τη γιαγιά, επαγγελματικά ραντεβού, ρομαντικά τετ α τετ, κ.ά. Οι φωτογράφοι παρήγαγαν μια διαχρονική συλλογή που, όπως λέει η Kathy Connor, επιμελήτρια του Μουσείου George Eastman της Νέας Υόρκης που φιλοξενεί σήμερα τα έργα του Colorama, αρκετά από αυτά έχουν ακόμα ζήτηση. Παρότι οι φωτογράφοι δεν διέθεταν τα σημερινά μέσα, οι εικόνες έπρεπε να είναι τέλειες. Αυτό τους έκανε πιο οργανωτικούς και, όπως παραδέχονταν οι ίδιοι, «καλύτερους φωτογράφους», δημιουργώντας μεταξύ τους κι έναν ευγενή ανταγωνισμό για το ποιος θα καταφέρει την πιο άρτια λήψη.
Παρά τη βελτίωση στην ανάλυση και στην ποιότητα των φωτογραφιών, όμως, οι φωτογράφοι, οι τεχνικοί, οι εικονογράφοι, οι ερευνητές και όσοι άλλοι εργάζονταν στην παραγωγή των εικόνων για το Colorama είχαν να αντιμετωπίσουν σειρά προβλημάτων, όπως ότι χρειαζόταν να δουλεύουν για μέρες σχεδόν σε απόλυτο σκοτάδι ή ότι χρησιμοποιούσαν τα αρνητικά 20 x 31 εκ., τα οποία τύπωναν σε κάθετες ενότητες και στη συνέχεια τα συναρμολογούσαν με ταινία για να δημιουργήσουν το τελικό μέγεθος. Μεγαλύτερο θέμα όλων, όμως, αποδείχθηκε το χωροταξικό. Μέχρι τότε τα φιλμ στέγνωναν μέσα στους θαλάμους στο κτίριο της εταιρείας στο Ρότσεστερ, οι διαφάνειες όμως των coloramas δεν χωρούσαν εκεί. Έπειτα από διάφορες αποτυχημένες προσπάθειες, επιστρατεύτηκε –για τα πρώτα χρόνια– η πισίνα στον χώρο αναψυχής των εργαζομένων του κτιρίου της Κodak.
To Colorama αποχαιρέτησε το Grand Central Terminal το 1990, όταν αποφασίστηκε η ανακαίνιση του σταθμού. H τελευταία φωτογραφία που αναρτήθηκε ήταν μια λαμπερή νυχτερινή απεικόνιση της Νέας Υόρκης, με ένα κόκκινο μήλο να διακρίνεται ανάμεσα στα κτίρια. Αυτή ήταν και η μοναδική ψηφιακή παρέμβαση που έγινε ποτέ στις φωτογραφίες που παρουσιάστηκαν, συνοδευόμενη από το σχόλιο: «Η Κodak ευχαριστεί το Big Apple για τα 40 χρόνια φιλίας στο Grand Central». Ακόμα και σήμερα, πάντως, υπάρχει κόσμος που μπαίνοντας στον σταθμό στρέφει το βλέμμα του ψηλά αναζητώντας τις θρυλικές φωτεινές εικόνες.
•Το Colorama κυκλοφορεί τον Ιούνιο του 2018 από τις εκδόσεις teNeues (books-teneues.com), 50 ευρώ.