Το άρμεγμα, το αλώνισμα, ο αργαλειός και τα μιτάτα του Ψηλορείτη βάζουν δυναμικά το Ρέθυμνο στον χάρτη του τουρισμού εμπειριών.
«Στην Αφρική πήγα για σαφάρι, ζούσα με νομάδες και έμαθα να μαγειρεύω στη φωτιά. Στην Κρήτη θα μάθω πώς να αρμέγω κατσίκες και πώς να φτιάχνω τυρί», εξηγεί όλο ενθουσιασμό η Άννα, 23 χρονών από τη Γερμανία, που έρχεται για πρώτη φορά στο νησί. Είναι μία από τους περίπου 25 επισκέπτες που συναντάμε στο αγρόκτημα Μανιά στην Αξό Μυλοποτάμου. Έχουν έρθει εδώ για να παρακολουθήσουν και να συμμετάσχουν σε αγροτικές εργασίες του κτήματος. Η δράση αποτελεί μέρος μιας εκδρομής που διοργανώνεται από τουριστικό γραφείο της Κρήτης και υπόσχεται βιωματικές εμπειρίες στην ύπαιθρο.
Φρέσκο τυρί, ελιές, παξιμάδια, μέλι και ρακή, ένα τυπικό κρητικό καλωσόρισμα. (Φωτογρφία: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΛΑΪΚΟΣ)
Βλέπουν το αλώνισμα με αλογάκι, παρακολουθούν το άρμεγμα στις 70 κατσίκες της φάρμας. «Ποιος θέλει να δοκιμάσει;» ρωτάει ο Κώστας Μανιάς, ιδιοκτήτης του αγροκτήματος, στα αγγλικά. Οι εθελοντές είναι πολλοί: ένα ζευγάρι Σουηδών, ένας Γερμανός πρώην αξιωματικός και δύο φίλες από τη Γαλλία παίρνουν σειρά.Μόλις αρμέξουν τα ζώα, το γάλα μπαίνει στη φωτιά, ζεσταίνεται και με τη βοήθεια του ξιδιού αρχίζει να σχηματίζεται ένα μαλακό τυράκι, που θα μπει για να στεγνώσει στην «τρύπα». «Τρύπα» λένε το δροσερό μέρος όπου ωριμάζει το τυρί στα μιτάτα. Πολλές οι άγνωστες λέξεις για τους φιλομαθείς επισκέπτες. Ωστόσο η διαδικασία εξηγείται αναλυτικά από τους ξεναγούς. «Είναι οι περισσότεροι μεσαίας ή υψηλής κοινωνικής τάξης, μορφωμένοι και ευκατάστατοι, ψαγμένοι ταξιδιώτες που δεν τους ταιριάζει ο μαζικός τουρισμός και τα all inclusive. Τους ενδιαφέρει να γνωρίσουν τον τρόπο ζωής των Κρητικών και όχι να κάνουν ηλιοθεραπεία δίπλα στην πισίνα», εξηγεί ο Γιάννης, ένας από τους συνοδούς του γκρουπ. Η φάρμα έκτασης 50 στρεμμάτων άρχισε να δέχεται επισκέπτες το 2015. Μέχρι τότε η οικογένεια Μανιά διατηρούσε στο χωριό το κατάλυμα Υάκινθος-Αρχοντικό Μανιάς. Η ενασχόληση με τον αγροτουρισμό προέκυψε όταν θέλησαν να επεκτείνουν την τουριστική τους δράση, χάρη στην αυξανόμενη ζήτηση σε ένα μέρος που μέχρι πριν από λίγα χρόνια δεν υπήρχε στον τουριστικό χάρτη.
Η ΑΞΟΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ
Η μινωική πόλη της Αξού, των 270 μόνιμων κατοίκων, απέχει μόλις 7 χιλιόμετρα από τα διάσημα Ανώγεια και μέχρι το 2000 δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστή για το επιχειρείν. Την ίδια χρονιά, ο Γιάννης Παπαδάκης έχτισε μια οικοτουριστική μονάδα, το Έναγρον. «Μόνο στα Ανώγεια αναφέρονταν οι χάρτες. Ο πατέρας μου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αξό και, αφού σπούδασε, θέλησε για συναισθηματικούς λόγους να επιστρέψει και να επενδύσει στον τόπο του», μας εξηγεί ο Βασίλης Παπαδάκης, γιος του και συνιδιοκτήτης. Σήμερα το Έναγρον αποτελεί μια πρότυπη επιχείρηση που συνδυάζει διαμονή, εστίαση και πολλές δραστηριότητες – από πεζοπορικές διαδρομές στο Μοναστήρι της Χαλέπας μέχρι περίπατο σε βοτανικό κήπο, γευσιγνωσία ελαιολάδου και μάθημα μαγειρικής. Το καλοκαίρι δουλεύουν αποκλειστικά με ξένους, κυρίως Κεντροευρωπαίους, καθώς φαίνεται πως οι της Ανατολικής Ευρώπης προτιμούν τη θάλασσα από μια εκδρομή στον Ψηλορείτη, για να δουν φωλιές γυπαετών ή πώς ψήνεται το αντικριστό.
Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΒΟΣΚΩΝ
Ένα ακόμα λειτουργικό σύγχρονο μιτάτο είναι «Το σπίτι του βοσκού», στο Κρανιώτικο Αόρι, μόλις λίγα χιλιόμετρα από την Αξό και τα Ανώγεια, το οποίο δημιούργησε ο πατήρ Ανδρέας Κόκκινος. Ανάλογα με την εποχή, οι εργασίες αλλάζουν, το καλοκαίρι θα δει κανείς άρμεγμα, κουρά των ζώων, πώς φτιάχνεται ο ξινόχοντρος και πολλά ακόμα.
Πρωινό άρμεγμα στο «Σπίτι του βοσκού», στο Κρανιώτικο Αόρι. (Φωτογραφία: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΛΑΪΚΟΣ)
Η δεκαεξάχρονη κόρη του, Αθηνά, τους καλοκαιρινούς μήνες που δεν έχει σχολείο δείχνει στους επισκέπτες την τέχνη της παραδοσιακής υφαντουργίας στον αργαλειό, ενώ ο γιος του Σπύρος παρουσιάζει βήμα βήμα τη διαδικασία για το ψήσιμο του αντικριστού. «Τους αρέσει να βλέπουν πώς βγαίνει το τυρί, ενδιαφέρονται για την αρχιτεκτονική του θολωτού μιτάτου, εκπλήσσονται με τη νοστιμιά του κρέατος που ψήνεται απευθείας στη φωτιά, μόνο με αλάτι», εξηγεί ο πατήρ Ανδρέας. Οι κρατήσεις τους μπορούν πλέον να προγραμματίζονται έξι μήνες νωρίτερα, ενώ πάνω από 200 άνθρωποι μπορεί να επισκέπτονται τα κτήματά τους κάθε μήνα.
Με τον χειρόμυλο –δύο πέτρες που τρίβονται η μία πάνω στην άλλη– σπάνε τους κόκκους του σταριού και παίρνουν τον χόντρο. (Φωτογραφία: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΛΑΪΚΟΣ)
Πρόκειται για περιπτώσεις αξιέπαινων, απλών ανθρώπων που χρησιμοποίησαν την παράδοση ως όχημα για να καινοτομήσουν και έφεραν στα απομακρυσμένα πέτρινα χωριά τους ποιοτικό τουρισμό. Η καθημερινότητά τους και η ζωή των βοσκών αποτελεί κάτι εξωπραγματικό για τους ξένους, που μαγεύονται από την επαφή με την άγρια φύση του ορεινού Ρεθύμνου και φυσικά με τη συναναστροφή με τους ντόπιους. Με παντιέρα την αδιαμφισβήτητη εγκάρδια φιλοξενία τους, οι Κρήτες βάζουν τους επισκέπτες μέσα στα μαντριά και στις κουζίνες τους, μοιράζονται το ίδιο τραπέζι και γλεντάνε, όπως συνηθίζουν, αλλά με όχι και τόσο συνηθισμένους φιλοξενουμένους.
ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
• Αρχοντικό Μανιάς: Στην Αξό Μυλοποτάμου. 50 ευρώ το δίκλινο χωρίς πρωινό και 6 ευρώ/άτομο για επίσκεψη στη φάρμα, έπειτα από επικοινωνία. Τηλ. 28340-61760
• Έναγρον Οικοτουριστικό Χωριό: Στην Αξό Μυλοποτάμου. 90 ευρώ το δίκλινο (ελάχιστη διανυκτέρευση 3 ημερών), δωρεάν η συμμετοχή σε όλες τις δραστηριότητες εντός του αγροκτήματος. Οι εξωτερικές δραστηριότητες χρεώνονται επιπλέον, όπως ολοήμερη εκδρομή σε μιτάτο με γεύμα, 18 ευρώ/άτομο. Τηλ. 28340-61611
• Το σπίτι του βοσκού: Στα Κράνα. Επίσκεψη, συμμετοχή στις εργασίες, βόλτα στο κτήμα και γεύμα με τοπικά προϊόντα παραγωγής τους, κατόπιν ραντεβού, 20 ευρώ/άτομο.Τηλ. 6977-451238