«Αλλοι μετράνε προβατάκια για να κοιμηθούν, εγώ μετράω χώρες. Με γεωγραφική σειρά όμως, μην μπερδευτώ, και ξεχάσω καμία». Ο Νίκος Παπαδογιάννης από το 1984 γυρίζει τον κόσμο. Οι αναμνήσεις από τα ταξίδια του στις πέντε ηπείρους, που έγιναν με αφορμή κάποια δημοσιογραφική αποστολή ή για αναψυχή, συνθέτουν την πρώτη του συγγραφική απόπειρα με τίτλο «Ο Νίκος λείπει», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Key Books. Πρόκειται για μια ακτινογραφία και όχι αγιογραφία προορισμών, ένα βιβλίο γραμμένο με χιούμορ και αυτοσαρκασμό, που διαβάζεται απνευστί και ενεργοποιεί στον αναγνώστη τα ταξιδιωτικά του κύτταρα. Το πιο γοητευτικό είναι ότι όλα όσα αναφέρονται θα μπορούσαν να έχουν γεννηθεί στη φαντασία ενός έμπειρου λογοτέχνη, αλλά συνέβησαν στ’ αλήθεια.
Ποιος ήταν ο λόγος που αποφασίσατε να γράψετε και να εκδώσετε αυτές τις ιστορίες; Κρατούσατε ημερολόγιο σε πραγματικό χρόνο;
Ποτέ δεν κρατούσα ημερολόγιο. Εάν είχα προνοήσει να γράφω σε πραγματικό χρόνο, θα μαζευόταν αξιόλογο υλικό για 5-6 βιβλία τουλάχιστον! Οι 77 ιστορίες που θα διαβάσει ο αναγνώστης είναι εκείνες που υπήρχαν πιο έντονα χαραγμένες στο μυαλό μου. Για διάφορους λόγους. Ή και χωρίς λόγο.
Σε ποιο ράφι του βιβλιοπωλείου θα τοποθετούσατε το βιβλίο σας; Και γιατί το χαρακτηρίζετε αλαφροΐσκιωτο;
«Αλαφροΐσκιωτο» υπό την έννοια ότι απαρτίζεται από σπαράγματα πτερόεντα. Δεν έχει σταθερό νήμα αφήγησης ούτε παίρνει τον εαυτό του στα σοβαρά. Θα το τοποθετούσα κάπου ανάμεσα στα ταξιδιωτικά και στις αυτοβιογραφίες. Ή απευθείας στη βιτρίνα με τα ευπώλητα!
Τι άλλαξε στον τρόπο που βλέπετε τη ζωή ταξιδεύοντας;
Το ταξίδι άλλαξε την ίδια μου τη ζωή. Με πιάνει σύγκρυο όσο σκέφτομαι ότι μπορεί να μην είχα βγει ποτέ από τα σύνορα της Ελλάδας. Θα ήταν σαν να ζω σε κελί. Η χώρα μας θα ήταν πολύ καλύτερη αν όλοι οι πολίτες της περνούσαν υποχρεωτικά έναν μήνα τον χρόνο στο εξωτερικό.
Επαναπροσδιορίσατε την έννοια του χρόνου και της απόστασης; Τι σημαίνει για σας «μακριά»;
Το «μακριά» δεν μετριέται πια σε χιλιόμετρα ή σε χρόνια, αλλά με όρους φωτός και σκοταδιού. Δυστυχώς, το σκοτάδι δεν είναι καθόλου μακριά. Το Άουσβιτς, όπου με πήγαν κάποτε οι άνεμοι, βρίσκεται δίπλα μας, τόσο χρονικά όσο και γεωγραφικά, αλλά κυρίως πολιτικά.
Σε ποιο από όλα αυτά τα μέρη θα επιστρέφατε; Και πού δεν θα θέλατε να ξαναγυρίσετε;
Θα επέστρεφα στην Κόστα Ρίκα για μόνιμη εγκατάσταση ή στο Νεπάλ, για να χαθώ στα θεόρατα βουνά του. Ο τόπος που μου προκαλεί μια κάποια αλλεργία είναι οι ΗΠΑ, αφού αποστρέφομαι το δόγμα «πατρίς, θρησκεία, οπλοχρησία». Και δεν αντέχω τους πολίτες που ζουν στον κόσμο τους.
Εθνικό πάρκο Chitwan, Νεπάλ
Ποια από όλες τις εμπειρίες που ζήσατε θα προτείνατε σε κάποιον που θέλει να αποδράσει από τον δυτικό πολιτισμό για λίγο;
Θα του έλεγα να κάνει πεζοπορία στο Νεπάλ. Με κάθε βήμα προς τα ενδότερα των Ιμαλαΐων απομακρύνεται ο επισκέπτης περισσότερο από τα αυτοκίνητα, τα κινητά και τις τηλεοράσεις. Επιστρέφει στη φύση, με «γαρνιτούρα» τα ωραιότερα τοπία του κόσμου. Το Νεπάλ διδάσκει ότι η αφθονία και η ευμάρεια δεν αποτελούν αναγκαία συνθήκη για την ευτυχία. Οι άνθρωποι εκεί ζουν αυτάρκεις, με όσα τους δίνει η φύση, ενώ αρνούνται τη δουλοπρέπεια και τη ζητιανιά. Είναι από τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη και ταυτόχρονα από τις πιο πλούσιες και φιλόξενες.
Αν υποθετικά ταξιδεύατε στον χρόνο, ποιον τόπο και ποια χρονολογία θα επιλέγατε;
Θα έκανα μια στάση το 1968 στο Λονδίνο, για να δω μια συναυλία του Tιμ Μπάκλεϊ, και στη συνέχεια θα ταξίδευα σε κάποια περίοδο κοσμογονικών αλλαγών. Είτε κοινωνικών, όπως η Γαλλική Επανάσταση, είτε γεωλογικών, όπως η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Εάν όμως υποτεθεί ότι κάποτε ήρθαν εξωγήινοι στη Γη, τότε αλλάζουν όλα. Αυτό θα ήθελα να ζήσω πάνω απ’ όλα!
Σας αρέσει περισσότερο να ταξιδεύετε μόνος ή με παρέα;
Τα βρίσκω με τον εαυτό μου και δεν με ενοχλεί καθόλου να ταξιδεύω μόνος. Ειδάλλως, με τη συμβία μου ή με κάποιον από τους ελάχιστους στενούς φίλους μου. Ασφαλώς όχι με μεγαλύτερη παρέα. Πάνω από δύο είμαστε γκρουπ και τα γκρουπ βλάπτουν σοβαρά την ψυχική υγεία! Θέλω να κάνω του κεφαλιού μου στα ταξίδια, χωρίς να δίνω λογαριασμό και χωρίς να ακούω την γκρίνια κάποιου που δεν γνωρίζω και δεν θα ήθελα να γνωρίζω.
Τι έχει μέσα η βαλίτσα σας;
Διάθεση για εξερεύνηση, εάν μιλάμε μεταφορικά, και υλικό για διάβασμα, εάν η ερώτηση είναι κυριολεκτική. Απορώ με τους ανθρώπους που μπαίνουν σε αεροπλάνο για πολύωρη πτήση και κοιτάζουν επί ώρες το μπροστινό κάθισμα.
Συμβουλεύεστε ταξιδιωτικούς οδηγούς; Από πού αντλείτε πληροφορίες;
Παλαιότερα ήταν σχεδόν αδιανόητο να ξεκινήσω χωρίς έναν δυο ταξιδιωτικούς οδηγούς, αλλά πλέον όλες οι πληροφορίες υπάρχουν και online. Επειδή όμως είμαι ορκισμένος εραστής του χαρτιού, η βιβλιοθήκη μου παραμένει γεμάτη με χρηστικά βιβλία.
Νήσος Μπονέρ, Καραϊβική
Θυμηθείτε ρίσκα που πήρατε γυρίζοντας τον κόσμο.
Φυσικό ρίσκο είναι ένας τυφώνας στην Καραϊβική, ένας σεισμός στην Ιαπωνία, το ηφαίστειο που λυσσομανάει στη Μοντσεράτ, ένα σεργιάνι σε «επικίνδυνη» γειτονιά στη Νέα Υόρκη, η οδήγηση στην Ελλάδα. Προσπαθώ να κλείνω τα αυτιά στην κινδυνολογία, διότι τη βρίσκω σχεδόν πάντοτε τραβηγμένη και ανεδαφική.
Τοπία, χωριά, πόλεις, νησιά που αγαπάτε στην Ελλάδα.
Δεν τη γνωρίζω καλά την Ελλάδα. Θα την εξερευνήσω στα γεράματα! Τα μικρά μου καταφύγια είναι η Νίσυρος με το ηφαίστειό της, ένα τζαζ μπαρ στη Ζαρούχλα Αχαΐας, ένας μικρός ξενώνας στις Μηλιές του Πηλίου, το σπιτάκι που έφτιαξε ο πατέρας μου κάπου στην Κρήτη.
Γράφετε ότι ονειρεύεστε να γυρίσετε τους μυστηριώδεις τόπους από τα ποιήματα του Καββαδία. Μιλήστε μας γι’ αυτό το όνειρο.
Δεν είναι ταξίδι του κορμιού, αλλά του μυαλού. Άλλωστε οι τόποι του Καββαδία δεν μοιάζουν πια με αυτούς που έζησε νέος ο ίδιος. Ο Καββαδίας είναι το ίδιο το ταξίδι, η ίδια η ζωή. Ή χορεύεις πάνω στο φτερό του καρχαρία ή κάθεσαι στο σπίτι σου και βολοδέρνεις φάλτσο πορεία σε νερόβραστο ζουμί.