Μια Ελληνίδα ταξιδεύει στη χώρα που το Condé Nast Traveler έχει ανακηρύξει ως κορυφαίο προορισμό για το 2019.
«Πώς σου ήρθε να πας στο Ουζμπεκιστάν; Και πού ακριβώς είναι αυτό το… σταν;» με ρωτούσαν οι φίλοι μου όταν τους μιλούσα για τον επόμενο ταξιδιωτικό μου στόχο. Και όμως, αυτός είναι ο ανερχόμενος ταξιδιωτικός προορισμός της επόμενης πενταετίας. Η πρώην σοβιετική δημοκρατία και πατρίδα του Ταμερλάνου, μέρος κάποτε της αχανούς περσικής αυτοκρατορίας, με τρεις πόλεις-διαμάντια πάνω στον Δρόμο του Μεταξιού, εργάζεται σκληρά για να προσελκύσει τον τουρισμό: φτιάχνει δρόμους και καινούργιες σιδηροδρομικές γραμμές, καταργεί σταδιακά περιορισμούς στη βίζα. Είναι ασφαλής, φιλόξενη και φιλική. Οι Έλληνες, μάλιστα, χαίρουμε ιδιαίτερης εκτίμησης, ειδικά στη Σαμαρκάνδη: η Ρωξάνη, σύζυγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, καταγόταν από εδώ. Η πρωτεύουσα Τασκένδη, μέχρι τη δεκαετία του 1990, φιλοξενούσε ακμαία ελληνική κοινότητα: πρώτα Μικρασιάτες και αργότερα, μετά τον Εμφύλιο, μεγάλο αριθμό μελών του ΚΚΕ, οι οποίοι κατέφυγαν εκεί. Ορισμένοι παραμένουν μέχρι και σήμερα.
Το Ουζμπεκιστάν βρίσκεται στο υπογάστριο της πρώην ΕΣΣΔ, στην καρδιά της κεντρικής Ασίας. Είναι διπλά περίκλειστη χώρα (δεν έχει θάλασσα, ούτε και οι χώρες με τις οποίες συνορεύει), με δύο μεγάλες ερήμους, την Κόκκινη και τη Μαύρη, και δύο μεγάλα ποτάμια, τον Υαξάρτη και τον Ώξο (τα σημερινά Σιρ Νταριά και Αμού Νταριά αντίστοιχα), να την τέμνουν και να της δίνουν ζωή, ενώ μέρος της σχεδόν αποστραγγισμένης πλέον λίμνης Αράλης, που βρίσκεται στην επικράτειά της, θυμίζει μία από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές καταστροφές του αιώνα. Ζωροάστρες, βουδιστές και μουσουλμάνοι λάτρεψαν τους θεούς τους στα εδάφη της στο πέρασμα των αιώνων, αφήνοντας όλοι τα ίχνη τους.
ΤΑΣΚΕΝΔΗ
Ξεκινήσαμε από την πρωτεύουσα: ευρωπαϊκή, καταπράσινη, με φαρδιές λεωφόρους, υπέροχα πάρκα, μοντέρνα κτίρια, πεντακάθαρη και καλοβαλμένη, ανήκε στην αλυσίδα των πόλεων που αποτελούσαν το εμπορικό δίκτυο του Δρόμου του Μεταξιού. Σήμερα πολύ λίγα έχουν απομείνει από την αρχαία δόμηση: κάτι ο σεισμός του 1966 που σχεδόν την ισοπέδωσε, κάτι ο εκμοντερνισμός που ακολούθησε την Οκτωβριανή Επανάσταση, στην Παλιά Πόλη αυτό που αξίζει να δείτε είναι το κτιριακό συγκρότημα του Χαζράτ Ιμάμ, με το τζαμί και τον μεντρεσέ του (ιεροδιδασκαλείο), όπου φυλάσσεται και το κοράνι του Οσμάν, τεραστίων διαστάσεων, γραμμένο αμέσως μετά τον θάνατο του Μωάμεθ. Ο Ταμερλάνος, αφού ισοπέδωσε τη Βαγδάτη, όπου φυλασσόταν για αιώνες, το έφερε στο Ουζμπεκιστάν.
Χαθείτε στα στενά και στην τεράστια αγορά τροφίμων Τσορσού Μπαζάρ, με μπαχαρικά, κρεατικά, φρούτα (είναι διάσημη για τα πεπόνια και τα καρπούζια της), βούτυρα, λαχανικά για το plov (σ.σ. παραδοσιακό πιλάφι) και ψωμιά. Ο κόσμος ψωνίζει, παζαρεύει, μαγειρεύει. Οι γυναίκες, ντυμένες με φλοράλ φορέματα και κεφαλομάντιλα, δίνουν μια ξεχωριστή νότα. Τριγύρω, μαγειρειά και τσαγερίες σερβίρουν κεμπάπ, σάμσα, τοπικές πίτες με πατάτα, κολοκύθι ή κιμά, και τσάι.
Kαλλιτεχνική εγκατάσταση σε πάρκο της Τασκένδης. (Φωτογραφία: Shutterstock)
Βολτάροντας στο καινούργιο κομμάτι της πόλης, επισκεφτήκαμε την πλατεία του Ταμερλάνου, το Uzbekistan Hotel, το πρώτο μεγάλο ξενοδοχείο που χτίστηκε επί ΕΣΣΔ, αλλά και την πλατεία Navoi, με το κτίριο του Εθνικού Θεάτρου, Όπερας και Μπαλέτου, εντελώς ευρωπαϊκό, που φωταγωγείται εντυπωσιακά το βράδυ. Παρακολουθήσαμε μια ωραιότατη παράσταση της «Tραβιάτα» με μόλις 5 ευρώ. Στην πλατεία Ανεξαρτησίας, έναν μεγάλο δημόσιο χώρο με πάρκα και πεζόδρομους, καλλιτέχνες του δρόμου ζωγραφίζουν τα πορτρέτα των περαστικών.
Η Τασκένδη έχει και μετρό, και μάλιστα πολύ ωραίο. Θυμίζει αυτό της Μόσχας, με σταθμούς περίτεχνα διακοσμημένους. Επίσης, στην πόλη υπάρχουν πολλά μουσεία, αλλά σας προτείνω δύο: το Μουσείο Καλών Τεχνών με Ρώσους ζωγράφους, και το Ιστορικό, το οποίο διατρέχει την ιστορία της χώρας από το 500 π.Χ. έως σήμερα.
ΣΑΜΑΡΚΑΝΔΗ
Η πόλη της Ρωξάνης ή τα Μαράκανδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. «Είχα ακούσει ότι είναι όμορφη πόλη, αλλά δεν είχα φανταστεί πόσο», είπε ο Μακεδόνας βασιλιάς όταν την αντίκρισε. Πρωτεύουσα του βασιλείου της Σογδιανής, ισοπεδώθηκε από τον Τζένγκις Χαν, έγινε ξανά πρωτεύουσα του Ταμερλάνου τον 14ο αιώνα και κόμβος στον Δρόμο του Μεταξιού μεταξύ Κίνας και Δύσης. Στολίστηκε με υπέροχα κτίρια ισλαμικής αρχιτεκτονικής, τα οποία έχουν αποκατασταθεί πλήρως ως μνημεία κληρονομιάς της UNESCO και τα βλέπουμε σήμερα.
Ένας από τους χαρακτηριστικούς τιρκουάζ τρούλους της Ζάκι Ζίντα «εποπτεύει» τη Σαμαρκάνδη. (Φωτογραφία: Getty Images/Ideal Image)
Καρδιά της πόλης είναι η πλατεία Ρετζιστάν, σε σχήμα Π και με τρεις μεντρεσέδες (Ulugbek, Tilla Kari και Shirdor) να δεσπόζουν, «κεντημένοι» με γαλάζια πλακάκια και υπέροχους τιρκουάζ τρούλους. Καθώς πέφτει το σκοτάδι, αρχίζει το παιχνίδι με τους φωτισμούς: τα χρώματα εναλλάσσονται πάνω στα μνημεία, ενώ ο κόσμος τρώει μαλλί της γριάς και παγωτό. Οι ντόπιοι φέρνουν τα παιδιά τους να φωτογραφηθούν μετά την τελετή της περιτομής, τα νιόπαντρα ζευγάρια σεργιανίζουν στολισμένα, παρά τη ζέστη. Τα Σαββατοκύριακα προβάλλεται πάνω στις προσόψεις ένα καταπληκτικό βίντεο (3D) με την ιστορία του κόσμου και της χώρας.
Στο Μαυσωλείο του Ταμερλάνου, το Γκουρ-ε-Αμίρ, γίνεται προσκύνημα. Πλήθη αποτίνουν φόρο τιμής στον γενάρχη που ένωσε τα διαφορετικά μογγολικά φύλα της περιοχής, επισκεπτόμενα τον τάφο του ιδίου καθώς και των δύο γιων και εγγονών του. Το κτίριο, με τρούλο σαν σμαραγδί τουρμπάνι, αποτέλεσε το πρότυπο για το Ταζ Μαχάλ. Βαδίζοντας σε έναν από τους αρχαιότερους δρόμους της πόλης, κομμάτι της αρχαίας διαδρομής των καραβανιών, με καταστήματα δεξιά και αριστερά, φτάνουμε στο τέμενος της Μπίμπι Χανούμ –αγαπημένης συζύγου του Ταμερλάνου–, από τα ωραιότερα μνημεία της κεντρικής Ασίας. Εκεί κοντά μπαίνουμε και στο Siyob Bazaar, διάσημο για τα αποξηραμένα φρούτα του, ιδίως τα βερίκοκα. Στα μαγαζιά παραπλεύρως παζαρεύουμε τουνίκ φτιαγμένες με την τεχνική ικάτ – το χαρακτηριστικό ύφασμα του Ουζμπεκιστάν με τα πολύχρωμα μοτίβα. Το απόγευμα μας βρίσκει στο Σάκι Ζίντα, την αρχαία νεκρόπολη. Είκοσι δύο μαυσωλεία συνθέτουν ένα ονειρικό σύμπλεγμα: περπατάμε ανάμεσά τους, μπαίνουμε και χαζεύουμε τις εσωτερικές γαλάζιες και χρυσές διακοσμήσεις. Έπειτα κάνουμε μια στάση στο Αστεροσκοπείο του Ulug Bek, διάσημου αστρονόμου και μαθηματικού. Το βράδυ παρακολουθούμε στο θέατρο El Merosi χορευτική παράσταση με αυθεντικές παραδοσιακές φορεσιές και νοσταλγική μουσική.
ΣΑΧΡΙΖΑΜΠ – ΜΠΟΥΧΑΡΑ
Καθ’ οδόν για την πόλη των χαλιών, σταματάμε στη γενέτειρα του Ταμερλάνου, τη Σαχριζάμπ. Άλλο ένα θαυμάσιο πάρκο έχει διαμορφωθεί γύρω από τα ερείπια του Λευκού Παλατιού του. Κάτω από τις τεράστιες πύλες του φωτογραφίζονται νύφες ντυμένες με φουσκωτά κατάλευκα νυφικά και τιάρες.
Η Μπουχάρα, μία από τις αρχαιότερες πόλεις του Ουζμπεκιστάν, με τα θολωτά της παζάρια, τα στενά δρομάκια, τις δημόσιες δεξαμενές –σήμερα διαμορφωμένες σε εντυπωσιακά σιντριβάνια–, τσαγερίες και εστιατόρια γύρω, είναι ένα ανατολίτικο όνειρο. Γεμάτη δαντελένιους μεντρεσέδες και τζαμιά, με τον χαρακτηριστικό μιναρέ Kalyan –ή αλλιώς «πύργο του θανάτου»– (από εκεί έριχναν τους καταδικασμένους), την Ark Citadel –το κάστρο των αρχόντων της πόλης, εξαιρετικά ανακατασκευασμένο σήμερα–, το Lyabi havz με τα δροσερά νερά και το άγαλμα του Νασρεντίν Χότζα, διάσημου κατοίκου της πόλης, προσφέρεται για περπάτημα. Έξω από το καραβάν σαράι Divan Beghi πετύχαμε ένα απόγευμα επίδειξη μόδας! Στα περίτεχνα σχέδια του εξωτερικού τοίχου «μπλέκονταν» τα έντονα χρώματα των υφασμάτων ικάτ. Κουρασμένοι από την περιήγηση, κάναμε στάση για τσάι – το Ουζμπεκιστάν, όπως και όλη Ανατολή, πίνει φανατικά τσάι σε πορσελάνες με λεπτεπίλεπτα μπλε και χρυσά σχέδια. Μαζί ήρθαν πιατάκια με καραμελωμένα αμύγδαλα, χαλβά, κρυσταλλική ζάχαρη και κάτι σαν παστέλι. Το βράδυ, σε ένα σπίτι ντόπιων με δροσερή εσωτερική αυλή, δοκιμάσαμε plov, φτιαγμένο σε καζάνι, όπως το μαγειρεύουν στους γάμους.
Η πόλη έχει άπειρα μαγαζιά, με μεταξωτά, χαλιά (φτιάχνονται πια στο Τουρκμενιστάν) και μπρούντζινα. Πολλά στεγάζονται σε παλιούς μεντρεσέδες. Δεν ξέρεις τι να πρωτοκοιτάξεις, το εμπόρευμα ή το κτίριο. Ντόπιοι ζωγράφοι πωλούν τα έργα τους και η κουβέντα μαζί τους είναι απόλαυση. Οι Ουζμπέκοι μιλούν ουζμπεκικά και ρωσικά, και η νεότερη γενιά τα καταφέρνει μια χαρά στα αγγλικά. Αναχωρώντας την επομένη, κάνουμε μια στάση στα όρια της πόλης να δούμε το Chor Minor, ένα ιδιαίτερο τζαμί με τέσσερις –τι άλλο;– γαλάζιους μιναρέδες. Διασχίζουμε την Κόκκινη Έρημο (Κιζιλκούμ) και σταματάμε στα πλίθινα ζωροαστρικά κάστρα της Χορεσμίας.
ΧΙΒΑ
Τα διάσημα τείχη της Χίβα, μνημείο της UNESCO. Μπορείς και να περπατήσεις πάνω τους. (Φωτογραφία: alamy/visualhellas.gr)
Τρίτη πόλη του Δρόμου του Μεταξιού, μετά την Μπουχάρα και τη Σαμαρκάνδη, είναι η Χίβα. Γνωστή ως το μεγαλύτερο σκλαβοπάζαρο της κεντρικής Ασίας, το οποίο κατάργησαν οι Σοβιετικοί το 1920, βρίσκεται ανάμεσα στις δύο ερήμους της χώρας και είναι ακριβώς αυτό: μια περιτειχισμένη πόλη της ερήμου. Την ώρα του ηλιοβασιλέματος, τα τείχη παίρνουν μια χρυσοκόκκινη απόχρωση. Σήμερα, τίποτα δεν θυμίζει το σκληρό παρελθόν της: πιτσιρίκια παίζουν μπάλα στις αλάνες, τεχνίτες σκαλίζουν ξύλα έξω από τα εργαστήριά τους, γιαγιάδες με φακιόλια κουτσομπολεύουν στα κατώφλια. Κυριαρχούν δύο μιναρέδες, ο Kalta Minor, γαλάζιος και ημιτελής, και ο Islam Khoja Minaret, με την ωραιότερη θέα στην πόλη. Επισκεφτείτε το Kuhna Ark, το παλάτι των αρχόντων με το χαρέμι, τη φυλακή και το τζαμί του, όπως και το τζαμί Τζούμα με τις εκατό ξύλινες κολόνες και το Μαυσωλείο του Παχαλβάν Μαχμούτ. Όλη η χώρα, αλλά ειδικά η Χίβα, είναι ένα ταξίδι στον χρόνο. Ό,τι έχεις φανταστεί πως θα ήταν η Ανατολή το βλέπεις εδώ.
ΝΟΥΚΟΥΣ
Το ταξίδι μας θα τελείωνε στη Χίβα, αν δεν είχαμε ακούσει για ένα καταπληκτικό μουσείο στη μέση της ερήμου. Έτσι, πήραμε το αεροπλάνο για την Αυτόνομη Δημοκρατία του Καρακαλπακτσάν. Η πρωτεύουσα Νούκους είναι μια αδιάφορη σοβιετική πόλη, που προσπαθεί να ξανασταθεί στα πόδια της μετά την καταστροφή της τοπικής οικονομίας λόγω της αποστράγγισης της Αράλης – συνέπεια της υπερβολικής άρδευσης των βαμβακοφυτειών. Το Μουσείο Καλών Τεχνών Σαβίτσκι αποτελεί τον μοναδικό πόλο έλξης της πόλης. Ήταν το όνειρο του Ίγκορ Σαβίτσκι, αρχαιολόγου και ζωγράφου, ο οποίος αγόραζε και έκρυβε την εποχή του Στάλιν πίνακες όλων των απαγορευμένων avant-garde Ρώσων ζωγράφων. Η συλλογή είναι η δεύτερη μεγαλύτερη μετά την Πινακοθήκη Τρετιακόφ στη Μόσχα. Το μουσείο, εκτός από τους Ρώσους καλλιτέχνες, φιλοξενεί και μια εξαίσια λαογραφική συλλογή.
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Το Ουζμπεκιστάν δεν έχει απευθείας σύνδεση με την Ελλάδα. Η πτήση γίνεται μέσω Κωνσταντινούπολης με Turkish Airlines. Σε αναζήτηση που κάναμε για τον μήνα Οκτώβριο, το κόστος του εισιτηρίου ήταν από 716 ευρώ το άτομο με επιστροφή. Χρειάζεται βίζα, για την οποία θα πρέπει να απευθυνθείτε στο προξενείο του Ουζμπεκιστάν στην Αθήνα (Λ. Δημοκρατίας 64, Ψυχικό, τηλ. 210-6857077). Μπορείτε, ακόμα, να προμηθευτείτε τουριστική βίζα 30 ημερών μέσω του Official Electronic visa portal of the Republic of Uzbekistan (20 δολάρια, περίπου 17 ευρώ).
ΔΙΑΜΟΝΗ
Τασκένδη
• City Palace Hotel (Amir Timur 15 τηλ. +998-712383000). Κεντρικό, κοντά στην πλατεία Ταμερλάνου, με εσωτερική και εξωτερική πισίνα. Από 129 ευρώ με πρωινό.
• AziaWay Apart-hotel (Nukus Ko’chasi 28). Διαμέρισμα από 43 ευρώ.
Σαμαρκάνδη
• Registan Plaza Hotel (Shohruh Mirzo ko’chasi 53, τηλ. +998-66233076). Κοντά στην πλατεία Ρετζιστάν. Από 130 ευρώ με πρωινό.
• Platan hotel (Mironshokh Mirzo 13). Γύρω στα 2,5 χλμ. από την πλατεία Ρετζιστάν, με εξαιρετικό εστιατόριο. Από 73 ευρώ με πρωινό.
Μπουχάρα
• Hotel Volida Boutique (Khuzha Porso 1, τηλ. +998-652242363). Κεντρικό, με ευρύχωρα δωμάτια. Από 56 ευρώ με πρωινό.
• Asia Bukhara (Mehtar Ambar, asiahotels.uz, τηλ. 998-65246431). Κεντρικό, από 86 ευρώ με πρωινό.
Χίβα
• Asia Khiva (Yakubov street, asiahotels.uz, τηλ. +998-915706760). Λίγο έξω από τα τείχη, με πισίνα. Από 95 ευρώ με πρωινό.
• Arkanchi Hotel (P. Mahmuda 10, hotel-arkanchi.uz, τηλ. 998-623752974). Μέσα στην Παλιά Πόλη. Από 47 ευρώ με πρωινό.
Νουκούς
• Art Hotel (Ulitsa Nukus, τηλ. +998-612224646). Από 34 ευρώ με πρωινό.
ΦΑΓΗΤΟ
• Afsona (998-712525682), Shevchenko 30). Στην Τασκένδη, με παραδοσιακή κουζίνα.
• Platan (τηλ. 998-662338049, Pushkin 2). Ίσως το καλύτερο της Σαμαρκάνδης, με τυπική ουζμπεκική κουζίνα.
• Lyabi Havz (τηλ. 998-652242484, Mekhtar Anbar str.). Στην Μπουχάρα, δίπλα στη δεξαμενή και στα σιντριβάνια, συχνά με ζωντανή μουσική.
• Silk Road Spices teahouse Khakikat, τηλ. 998-052242268). Επίσης στην Μπουχάρα. Διάφορα αρώματα τσαγιών και καφέδες με κάρδαμο, κανέλα. Σερβίρονται με ποικιλία γλυκών.
• TerRassa café (τηλ. 998-919939111). Εξαιρετικά κεμπάπ σε ταράτσα της Παλιάς Πόλης της Χίβα.
ΑΓΟΡΕΣ
Το Ουζμπεκιστάν είναι διάσημο για τα υφάσματα ικάτ, τα χαλιά και τα μεταξωτά του.
• Chorsu Bazzar (Beruni Ave). Παραδοσιακό παζάρι στην Παλιά Πόλη της Τασκένδης.
• Siyob Bazaar (ή Siab Bazaar). Βρίσκεται στο τζαμί Bibi-Khanym και είναι το μεγαλύτερο παζάρι της Σαμαρκάνδης. Θα βρείτε ξηρούς καρπούς και αποξηραμένα φρούτα, βαμβακερά ικάτ και μεταξωτές εσάρπες, κ.ά.
•Khiva Silk Workshops (Ichan Qala, www.Khiva.info/Khivasilk). Στη Χίβα, για χειροποίητα χαλιά και κεντήματα suzani.
• Akbar House Collection (Levi Bobokhonov 1, Lyabi-Hauz, τηλ. 998-652241926, akbargallery.com). Yπέροχη γκαλερί στην Μπουχάρα με παλιά χαλιά, μεταξωτά και υφάσματα.
• Tim Abdulla Khan (Hakikat). Υπεραγορά στην Μπουχάρα για χαλιά, μεταξωτά και υφάσματα.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
• Το ταξίδι στην Αυλή του Ταμερλάνου του Ρουί Γκονζάλες ντε Κλαβίχο, εκδ. Καλέντης. Το ημερολόγιο της πορείας της ισπανικής αποστολής στη Σαμαρκάνδη (1403-1406). • Σαμαρκάνδη του Αμίν Μααλούφ, εκδ. Ωκεανίδα. Η φανταστική ιστορία του Ομάρ Καγιάμ στους δρόμους της Ανατολής.
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
• H έρημος της απαγορευμένης τέχνης. Εξαιρετικό ντοκιμαντέρ (2010) για το μουσείο Σαβίτσκι.