Mασσαλία: Έγινε αγνώριστη

Το ιστορικό λιμάνι αφήνει πίσω του τα χρόνια της παρακμής και γοητεύει με την εξωστρέφειά του.

Παρά την ιστορικότητά της, η Μασσαλία ήταν για πολλά χρόνια ταυτισμένη με μια ρυπαρή, υποβαθμισμένη, βίαιη εκδοχή αστικού κέντρου της Γαλλίας, με μόνο καύχημα τη διάσημη ποδοσφαιρική της ομάδα. Ένα φλεγόμενο γκέτο που διασωζόταν από τη θάλασσα και τον χειμαζόμενο βορειοδυτικό άνεμο Μιστράλ, που τρύπωνε και στα πιο ανήλια στενά του. Όχι πια. Έπειτα από μία δεκαετία εντατικών εργασιών, η μεταμορφωμένη πλέον Μασσαλία βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση, εδραιώνοντας τον ρόλο της ως το παλαιότερο λιμάνι της Γαλλίας και το μεγαλύτερο στη Μεσόγειο.

Ο κατασκευαστικός οργασμός που επικράτησε στο πλαίσιο της ευρείας αστικής της ανασυγκρότησης, η διευρυμένη ανάπλαση του παραλιακού της μετώπου, o εμπλουτισμός των πολιτιστικών της υποδομών, με αφορμή τη φιλοξενία του θεσμού της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας το 2013, καθώς και η ανάδειξη του πολυεθνικού πυρήνα της, που λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στη γαλλική και την ελληνική, την αραβική, την αρμένικη, την εβραϊκή, τη βορειοαφρικανική και την ιταλική κουλτούρα, μεταξύ άλλων, συνέτειναν στη ριζική αναδιαμόρφωσή της. Άλλωστε, λόγω της συμπυκνωμένης πολυπολιτισμικότητάς της, ο συγγραφέας Αλέξανδρος Δουμάς την αποκαλούσε «σημείο όπου συναντιέται όλη η υφήλιος».

ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΧΑΝΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή: Αυτό το κοσμοπολίτικο –αλλά λιγότερο προβεβλημένο σε σχέση με άλλους προορισμούς της Κυανής Ακτής– επίνειο του γαλλικού εξαγώνου κατοικείται για πάνω από 25 αιώνες από ένα κράμα εθνικοτήτων. Ιδρύθηκε περί το 600 π.Χ. από τους ελληνικής καταγωγής διασκορπισθέντες Φωκαείς, με προεξάρχοντα, σύμφωνα με τον θρύλο, τον Πρωτέα, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να ανακαλύψει την ιδανική τοποθεσία για έναν παραθαλάσσιο εμπορικό σταθμό-κόμβο στη βορειοδυτική Μεσόγειο.

Όποιος σταθεί ανάμεσα στα δύο ακρωτήρια-φρούρια του Saint-Jean και του Saint-Nicolas, που ορίζουν την είσοδο στο παλιό λιμάνι, κατακλύζεται από τη θαλασσινή αύρα που βρίσκει απάγκιο στον κόλπο, γεμάτο σήμερα με ιστιοπλοϊκά, αγκυροβολημένα σε γραμμική παράταξη.

Aπό τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό Saint Charles επιβιβάζομαι στο μετρό και έπειτα από μόλις δύο στάσεις ξεμυτίζω στον ομφαλό της πόλης: στον μυχό του Vieux Port, στην Quai des Belges. Εδώ, σε καθημερινή βάση, τις πρωινές ώρες απλώνεται η ψαραγορά με τη φρέσκια πραμάτεια, που μαζί με τη συνεχή ροή των περιπατητών καθρεφτίζεται στο αστραφτερό, ατσαλένιο pavilion-κάτοπτρο διά χειρός Norman Foster, προσδίδοντας έναν σύγχρονο τόνο στην περιοχή.

Το παλάτι Longchamp και τμήμα των κήπων του.

Συνεχίζω, ανηφορίζοντας τη λεωφόρο Canebière, την πολύβουη αρτηρία που εκτείνεται μέχρι τα πρώην χωράφια κάνναβης και τις μενεξεδένιες εκτάσεις λεβάντας. Είμαστε στην Προβηγκία εξάλλου… Περνώντας ανάμεσα από βουλεβάρτα με κτίρια που θυμίζουν παρισινά καρτιέ, φτάνω στη λεωφόρο Longchamp που οδηγεί στο ομώνυμο παλάτι. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό περιστύλιο γύρω από ένα πομπώδες σιντριβάνι, το οποίο καταλήγει σε δύο πτέρυγες, όπου βρίσκονται οι συλλογές των Μουσείων Φυσικής Ιστορίας και Καλών Τεχνών, αντίστοιχα. Το πάρκο στο πίσω μέρος, με τους διαμορφωμένους κήπους σε μια μείξη αγγλικού και γαλλικού στυλ, αποτελεί τον βασικό πνεύμονα πρασίνου της πόλης.

Η ΣΥΝΟΙΚΙΑ LE PANIER

Επιστρέφω στο παλιό λιμάνι και ανακατεύομαι με το πλήθος, ακολουθώντας τη δυτική πολυσύχναστη αποβάθρα. Πίσω από το δημαρχείο της πόλης βρίσκεται το περίφημο Maison Diamantée, που πήρε την ονομασία του από τις χαρακτηριστικές πέτρες σε σχήμα διαμαντιού στην πρόσοψή του. Από εδώ αναπτύσσεται η ιστορική συνοικία Le Panier (σ.σ. το καλάθι). Τα θεμέλια των ροδακινόχρωμων κτιρίων της είναι σε μεγάλο βαθμό χτισμένα πάνω στα ερείπια της αγοράς της αρχαίας ελληνικής αποικίας. Διασχίζω μικρές πλατείες με λουσμένα στο φως cafés και συνεχίζω να ανεβοκατεβαίνω στα γραφικά στενά με την καλλιτεχνίζουσα ατμόσφαιρα και τις αρμαθιές με τις κρεμάμενες μπουγάδες. Το ωραιότερο μπαρόκ κτίσμα στην καρδιά της παλιάς συνοικίας, που γλίτωσε από τους βομβαρδισμούς κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, είναι το πτωχοκομείο του 17ου αιώνα: το La Vieille Charité συστεγάζει σήμερα διάφορες αρχαιολογικές και εθνογραφικές συλλογές και λειτουργεί παράλληλα ως μουσείο και ερευνητικό κέντρο. Περιλαμβάνει τέσσερις σειρές επάλληλων τοξωτών αψίδων, οι οποίες αναπτύσσονται σε τρεις ορόφους γύρω από ένα αίθριο με ένα κεντρικό παρεκκλήσι. Το τελευταίο ξεχωρίζει για τον ωοειδή θόλο του και αποτελεί όαση γαλήνης στο πλαίσιο ενός περιπάτου ανακάλυψης των μυστικών της Παλιάς Πόλης.

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΧΩΡΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Άποψη της φουτουριστικής Villa Méditerranée, με φόντο τον καθεδρικό ναό Major. (Φωτογραφία: VISUALHELLAS.GR)

Ο εντυπωσιακός καθεδρικός ναός Major σε νεοβυζαντινό ρυθμό, επενδεδυμένος με στρώσεις πέτρας από το Cassis και πράσινου φλωρεντινού μαρμάρου, στέκει επιβλητικά ανάμεσα στο παλιό και στο νέο λιμάνι. Eίναι ο θεματοφύλακας μεταξύ του πολύχρωμου Le Panier και της γειτονικής Joliette, της συνοικίας με τις αποβάθρες και τις παλιές λιμεναποθήκες, όπου συνέρρεαν εμπορεύματα απ’ όλες τις γωνιές της Μεσογείου. Πλέον, η περιοχή εμπερικλείει και το project της αναπλασμένης ζώνης Euroméditerranée, προσελκύοντας έντονη εμπορική κίνηση και ολοένα αυξανόμενη οικιστική ανάπτυξη. Όση προσπάθεια καταβάλλεται για να αναδειχθούν τα μνημεία του παρελθόντος της πόλης, άλλη τόση δίνεται και στον εμπλουτισμό της με νέους χώρους πολιτισμού. Διαγωνίως του ναού Major, στην απλόχωρη εσπλανάδα που έχει δημιουργηθεί, ορθώνονται δύο από τα πιο εντυπωσιακά κτίρια σύγχρονης αρχιτεκτονικής, που κατασκευάστηκαν στο πλαίσιο και πάλι του θεσμού της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας: η Villa Méditerranée δεν παραπέμπει σε μεσογειακή βίλα, αλλά ξεχωρίζει με τον φουτουριστικό προτεταμένο πρόβολό της.

Το παρακείμενο κτίριο J4 με τον ορθοκανονικό κυβικό του όγκο συνιστά το ένα από τα τρία συνολικά κτίρια που απαρτίζουν το Μουσείο Ευρωπαϊκών και Μεσογειακών Πολιτισμών (MuCEM), που φιλοξενεί έως τις 12/11 έκθεση του διεθνούς φήμης Κινέζου εικαστικού και ακτιβιστή Ai Weiwei. Το διάτρητο κέλυφός του επιτρέπει στον επισκέπτη τη θέαση του υδάτινου ορίζοντα, συμβολίζοντας την αλληλεπίδραση των πολιτισμών και τον διάλογο μεταξύ των μεσογειακών ακτών. Ακολουθώ τις περιμετρικές ράμπες που διατρέχουν τους εκθεσιακούς χώρους και καταλήγουν σταδιακά στο δώμα, όπου μέσω μιας μεταλλικής πεζογέφυρας μεταβαίνω προς το υπόλοιπο μουσειακό σύμπλεγμα, για έναν πολιτισμικό περίπατο μέσα από τα διαμορφωμένα μονοπάτια μεσογειακής χλωρίδας του λεγόμενου «Κήπου των μεταναστεύσεων».

ΘΕΑ ΑΠΟ ΨΗΛΑ

Πικνίκ στους εντυπωσιακούς κήπους του ανακτόρου του Φάρου. (Φωτογραφία: AFP/VISUALHELLAS.GR)

Με την αίσθηση ότι βρίσκομαι στην πλώρη ενός κρουαζιερόπλοιου έτοιμου για απόπλου, εισπνέοντας φρέσκο θαλασσινό αέρα, παρατηρώ τη διέλευση των σκαφών και την κίνηση του πλήθους στους απέναντι κήπους του Ανακτόρου του Φάρου (σ.σ. κατασκευάστηκε κατόπιν εντολής του Ναπολέοντα Γ΄ για την αυτοκράτειρα Ευγενία). Στην κορύφωση του skyline της πόλης, στον ψηλότερο ασβεστολιθικό λόφο της, κυριαρχεί ο ναός-τοπόσημο της Notre-Dame de la Garde. Το πρωτότυπο εσωτερικό της νεοβυζαντινής βασιλικής κοσμείται τόσο από ζωηρές τοιχογραφίες όσο και από αιωρούμενα ξύλινα μοντέλα σκαφών. Είναι ακαταμάχητη η θέα στο σώμα του αστικού τοπίου, που συναντά το μπλε της Μεσογείου και προσελκύει –θρησκευομένους ή μη– τους περσότερους επισκέπτες από κάθε άλλο μνημείο της Μασσαλίας. Το βλέμμα στέκεται, δίχως άλλο, καταμεσής του Κόλπου του Λέοντα, στη νησίδα-κάστρο Château d’If. Η μασσαλιώτικη εκδοχή του Αλκατράζ είναι στοιχειωμένη με τον μύθο του διάσημου κόμη Mοντεκρίστο, με την κοντινή Κορσική στον ορίζοντα να φαντάζει ως η ιδανική απόδραση για ένα επόμενο ταξίδι…

ΚΟΝΤΙΝΕΣ ΕΞΟΡΜΗΣΕΙΣ

Εθνικό Πάρκο Calanques

•  Από το παλιό λιμάνι θα πάρετε το καραβάκι για μια εξερεύνηση στο καστροειδές νησάκι Château d’If και στο αρχιπέλαγος Frioul, αλλά και για το παραλιακό χωριουδάκι L’Estaque, στα βορειοδυτικά περίχωρα της πόλης, αγαπημένο αραξοβόλι πολλών ιμπρεσιονιστών ζωγράφων.

•  Ένας ευχάριστος τρόπος να ανακαλύψετε την πόλη και την ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή της Μασσαλίας είναι νοικιάζοντας ένα ηλεκτρικό ποδήλατο από το E-Bike Tours Marseille (91, rue d’Endoume, www.ebiketours.fr). Περιηγηθείτε στη Cité Radieuse, με την μπρουταλιστικού ύφους πολυκατοικία από τραχύ σκυρόδεμα, η δημιουργία της οποίας αποκρυστάλλωσε το όραμα του Le Corbusier για μια «κατακόρυφη πόλη» μέσα στην πόλη.

• Kάντε μια στάση στο παραδοσιακό ψαροχώρι Vallon des Auffes και συνεχίστε για περιπετειώδεις φυσιολατρικές διαδρομές στον Εθνικό Δρυμό Massif des Calanques, και ακόμα πιο πέρα, μέχρι το λιμανάκι του Cassis, για να γευτείτε φρέσκους αχινούς συνοδεία τοπικού λευκού κρασιού. Στις 28/10, η 40ή έκδοση του δημοφιλούς Ημιμαραθωνίου, που καλύπτει την απόσταση των 20 χλμ. ανάμεσα σε Μασσαλία και Cassis, αποτελεί ανοιχτή πρόσκληση για, περισσότερο ή λιγότερο, μυημένους δρομείς (www.marseille-cassis.com).

• 23 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης, βρίσκεται η κωμόπολη La Ciotat, με το Τhéâtre Eden, τον παλαιότερο εν λειτουργία δημόσιο κινηματογράφο στον κόσμο.

•  Αν ο χρόνος σάς το επιτρέπει, συνδυάστε το ταξίδι σας στη Μασσαλία με μια ημερήσια τουλάχιστον περιπλάνηση στη σεζανική Aix-en-Provence, για πολλούς –και όχι άδικα– η πιο κομψή μικρή πόλη της Γαλλίας.

METΑΒΑΣΗ

•Η Μασσαλία συνδέεται αεροπορικώς με την Αθήνα με απευθείας πτήσεις της Aegean. Οι χαμηλότεροι ναύλοι για τον μήνα Νοέμβριο ξεκινούν από 130 ευρώ με επιστροφή (σε αναζήτηση που κάναμε στις αρχές Οκτωβρίου). Εναλλακτικά, με Air France μέσω Παρισιού ή με Alitalia μέσω Ρώμης.

• Aπό το αεροδρόμιο Marseille-Provence το λεωφορείο Νο 91 πηγαίνει κατευθείαν στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό Saint Charles της Μασσαλίας (25 λεπτά, 13,40 ευρώ με επιστροφή). Η απλή κούρσα με ταξί για το κέντρο κοστίζει περίπου 50 ευρώ.