ΗUrbanAct ξεκίνησε το 1998 ως μια άτυπη ομάδα γκράφιτι καλλιτεχνών. Mέσα από διάφορες συνεργασίες έχει σήμερα έναν βασικό κορμό καλλιτεχνών από την Αθήνα, τον Βόλο και τη Θεσσαλονίκη, οι οποίοι προωθούν την τέχνη και τις τεχνικές των εναλλακτικών μορφών πολιτισμού, όπως οι δημόσιες τοιχογραφίες, τα γκράφιτι, η street art, η ποδηλατική κουλτούρα κ.ά.
Οι δράσεις τους πραγματοποιούνται κυρίως στον δημόσιο χώρο, και αυτό διότι θέλουν να παρέμβουν εικαστικά στο αστικό τοπίο με τη δημιουργία υπαίθριων τοιχογραφιών σε μεγάλες επιφάνειες, δίνοντας κίνητρο στους πολίτες να βγουν στους δρόμους, να συνομιλήσουν, να βάλουν χρώμα και φαντασία στις ιδέες.
Ο συντονιστής της ομάδας, Κυριάκος Ιωσηφίδης, μας μίλησε για τα προγράμματα στα οποία συμμετέχουν, για την εξέλιξη αυτών των μορφών τέχνης, αλλά και για τις ιδέες που εκφράζουν με τα έργα τους, όπως είναι η ανάγκη για οικειοποίηση του δημόσιου χώρου.
Βόλος, από τον SIVE
Στο βιογραφικό σας αναφέρετε ότι κάνετε public murals (δημόσιες τοιχογραφίες), γκράφιτι και street art. Ποιες είναι οι διαφορές τους;
Στο γκράφιτι οι πειραματισμοί των καλλιτεχνών, που αναζητούν το προσωπικό τους στιλ, γίνονται χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμό τους. Η street art είναι ένας πιο γενικός όρος, που περιλαμβάνει όλες τις άλλες μορφές, όπως τα αυτοκόλλητα, τα στένσιλ, τα πόστερ, τις γλυπτικές συνθέσεις κ.ά. Οι τοιχογραφίες (και αναφερόμαστε πάντα σε δημιουργούς που προέρχονται από τον χώρο του γκράφιτι και της street art) είναι και αυτές μια εξέλιξη των δράσεων και των πειραματισμών των καλλιτεχνών. Σήμερα βλέπουμε έναν συγκερασμό τεχνικών (χρήση σπρέι, μαρκαδόρων, πινέλων, πλαστικών χρωμάτων κ.ά.) με δημιουργίες που εμπνέονται από τα βιώματα αυτών των ανθρώπων.
Ποιο ήταν το κίνητρό σας για να ασχοληθείτε με τις τοιχογραφίες;
Προσωπικά, ήταν η φωτογράφιση των γκράφιτι έργων. Αυτό με έφερε αρχικά σε επαφή με καλλιτέχνες και στη συνέχεια με πιο οργανωμένες δράσεις για διεκδίκηση δημόσιων χώρων, έκφραση και εικαστικές παρεμβάσεις.
Γιατί επικεντρωθήκατε στους δημόσιους χώρους και πότε στραφήκατε στις οργανωμένες δράσεις;
Ο δημόσιος χώρος ήταν και είναι το βασικό στοιχείο του γκράφιτι. Ό,τι γίνεται στον δρόμο αφορά τη δημόσια έκφραση ενός καλλιτέχνη. Οργανωμένες δράσεις και προγράμματα, μέσα από φεστιβάλ, εκθέσεις κ.ά., υλοποιούσαμε από το 2000. Ακολούθησε το 2002 το πρόγραμμα «Χρωμόπολις», που πραγματοποιήθηκε σε δέκα πόλεις της Ελλάδας, με τη συμμετοχή καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο. Αυτή η δράση «μπόλιασε» πολλούς δημιουργούς με την έννοια της δημόσιας τοιχογραφίας και έδωσε την ευκαιρία στους φορείς, κυρίως των πόλεων του εξωτερικού, να υλοποιήσουν οργανωμένα προγράμματα δημόσιων τοιχογραφιών.
Πόσος καιρός χρειάζεται για να ολοκληρώσετε ένα concept;
Εξαρτάται από τις επιφάνειες –το μέγεθός τους, την κατάσταση του τοίχου, κ.ά.–, το πρόγραμμα και τις καιρικές συνθήκες. Για παράδειγμα, για τις τοιχογραφίες που υλοποιούμε στα σχολεία στο πλαίσιο του προγράμματος «Ζωγραφίζοντας Σχολικά Κτίρια», κατά μέσο όρο χρειαζόμαστε δέκα ημέρες, χωρίς την προετοιμασία που απαιτείται (συνεννοήσεις, προσχέδια κ.λπ.). Για μεγάλες τοιχογραφίες, όπως αυτές που υλοποιούμε στον Βόλο στο πλαίσιο του φεστιβάλ «CityCall», θέλουμε μία εβδομάδα. Το «Χρώμα στα Νησιά», που κάναμε φέτος το καλοκαίρι με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και συγκαταλέγεται στα λεγόμενα μεγάλα προγράμματα, είχε διάρκεια έναν μήνα.
Εργατικές κατοικίες στον Βόλο, από τον SOKARUNO
Βόλος, νησιά… Δεν είναι μια τέχνη που αφορά κυρίως την αισθητική των πόλεων;
Οι παρεμβάσεις μας γίνονται κατά κύριο λόγο στα μεγάλα αστικά κέντρα. Αυτό δεν αποκλείει όμως έργα σε μικρές πόλεις, νησιά και ακριτικές περιοχές. Το «Χρώμα στα Νησιά» αφορούσε δημόσιες τοιχογραφίες βασισμένες στο θεματικό τρίπτυχο «ιστορία-παράδοση-περιβάλλον» στον Άγιο Ευστράτιο, στους Λειψούς, στους Φούρνους Κορσεών και στη Λέρο, μαζί με συμμετοχικές δράσεις των πολιτών σε τσιμεντένια τοιχία, προβλήτες λιμανιών, σχολεία, πάρκα και αλλού.
Έρχεστε εσείς σε επαφή με τους φορείς ή αυτοί αναζητούν εσάς; Έχετε συνεργάτες από άλλους χώρους;
Σε μηνιαία βάση δεχόμαστε δεκάδες αιτήματα από φορείς, ιδιώτες, ιδρύματα για να παρέμβουμε σε κτίρια ή να συμμετάσχουμε σε δράσεις του εξωτερικού, όπως και από εθελοντές και καλλιτέχνες που θέλουν να βοηθήσουν στο έργο μας. Η ομάδα έχει πλέον έναν βασικό κορμό ανθρώπων με τους οποίους μας δένουν το κοινό όραμα, η εμπιστοσύνη και η εμπειρία χρόνων. Υπάρχει όμως και ένας ευρύτερος κύκλος συνεργατών και φίλων από άλλους χώρους, όπως η αρχιτεκτονική, ο χορός, η μουσική, η φωτογραφία, η γραφιστική κ.ά.
Ποιος αποφασίζει τη θεματολογία που θα έχει ένα έργο σε δημόσιο κτίριο;
Εξαρτάται από το πρόγραμμα και τι concept υπάρχει πίσω από αυτό. Υπάρχουν προγράμματα στα οποία οι καλλιτέχνες υλοποιούν προσχέδια και αυτά κατατίθενται στους «ιδιοκτήτες» ή στον φορέα που τους έχει καλέσει. Έπειτα από συζήτηση καταλήγουν στο σχέδιο με το οποίο θα προχωρήσει η τοιχογραφία. Σε άλλα, ο επιμελητής ή η ομάδα των καλλιτεχνών έχει καθορίσει συγκεκριμένη θεματική. Τέλος, υπάρχουν προγράμματα μερικής ανάθεσης και κατά συνέπεια με μικρούς περιορισμούς στη θεματολογία ή προγράμματα πλήρους ανάθεσης με σαφείς οδηγίες για το τι πρέπει να «προβάλει» το έργο.
Ωστόσο, λόγω της κλίμακάς τους τα έργα σας επιβάλλονται στον χώρο, ίσως και στους κατοίκους των περιοχών όπου βρίσκονται και ζουν με αυτά. Σας ενδιαφέρει, αλήθεια, η δική τους γνώμη;
Όπως σε όλα τα πράγματα, έτσι και στα έργα τέχνης στον δημόσιο χώρο υπάρχουν αυτά που αρέσουν σε μια μερίδα του κόσμου και κάποια αλλά που δεν αρέσουν. Ωστόσο οι δημόσιες τοιχογραφίες φτιάχνονται στη λογική του εφήμερου. Μόνος κριτής είναι οι πολίτες, οι κάτοικοι και οι ιδιοκτήτες που φιλοξενούν την τοιχογραφία στον χώρο τους. Γι’ αυτόν τον λόγο η διαδικασία της υλοποίησής τους εμπεριέχει τον διάλογο, είτε στη σύλληψη της ιδέας, όπου λαμβάνουμε υπόψη τον χώρο όπου εντάσσεται, την πόλη, την ιστορία της και φυσικά την άποψη των ιδιοκτητών, είτε στην πραγματοποίησή της, όπου περαστικοί πολίτες ή επισκέπτες μάς λένε τη γνώμη τους και δεν είναι λίγες οι φορές που το σχέδιο μεταλλάσσεται. Είναι μια ζωντανή διαδικασία.
Δημοτικό κολυμβητήριο Βόλου, από τον SAME84
Το νιώθετε σαν «αποστολή»;
Αυτή η δουλειά μάς δίνει την αφορμή να διεκδικούμε δημόσιο χώρο και έκφραση. Να περνάμε όμορφα, να δίνουμε και να παίρνουμε, να επικοινωνούμε με συνανθρώπους μας, να είμαστε δημιουργικοί, να «ταξιδεύουμε»…
Πώς εξελίσσονται αυτές οι τέχνες και οι τεχνικές τα τελευταία χρόνια;
To γκράφιτι και η street art είναι διαρκώς στο προσκήνιο. Διατηρούν τη φρεσκάδα στις ιδέες και στα έργα που αποτυπώνονται, κυκλοφορούν νέοι καλλιτέχνες και –το πιο σημαντικό– πραγματοποιούνται φεστιβάλ σε ολόκληρο τον κόσμο που στηρίζουν τις δημόσιες τοιχογραφίες, με αποτέλεσμα να είναι από τα πιο δυναμικά στοιχεία του πολιτισμού μιας πόλης. Απευθύνονται δε σε όλους τους πολίτες, όχι μόνο στους νέους. Φυσικά, δεν μπορούμε να αφήσουμε απέξω τις γκαλερί, όπου αρκετοί καλλιτέχνες έχουν κάνει δυναμική είσοδο.
Σε τι αφορά το εκδοτικό project που ετοιμάζετε;
Τον Δεκέμβριο είναι έτοιμοι να εκδοθεί το λεύκωμα μας με τίτλο «Mural Masters» που έχει υλοποιηθεί με τη συμμετoχή 100 από τους πιο γνωστούς καλλιτέχνες τοιχογράφους σε ολόκληρο τον κόσμο.