Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν θεμελιώσει ένα νέο είδος κοινωνικού εξοστρακισμού που ωθεί, με συνοπτικές διαδικασίες, τους διασημότερους των διασήμων και τους ισχυρότερους των ισχυρών να χάνουν δουλειές, θαυμαστές, χρήματα και την υπόληψή τους. Η καριέρα δεν μπαίνει για όλους υποχρεωτικά στον πάγο, όμως χρυσά συμβόλαια ακυρώνονται, η mainstream showbiz δεν ρισκάρει να συνδεθεί κατά καμία έννοια μαζί τους και τα πλήθη των τιμωρών του πληκτρολογίου τούς υβρίζουν νυχθημερόν: Είτε για κάτι που είπαν ή έκαναν, κάποτε ή λίγες ώρες πριν, είτε για κάτι που πρεσβεύουν. Προϋπόθεση αυτό το «κάτι» να μην τους έχει ήδη καταδικάσει στο δικαστήριο, διότι τότε δεν μιλάμε για «ακυρωμένους» στο πλαίσιο της κοινωνίας, αλλά για εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου, που απλώς τυχαίνει να είναι επώνυμοι, όπως ο Harvey Weinstein, o Bill Cosby και ο R. Kelly.
Η cancel culture βασίζεται σε μια μετάθεση εξουσίας στους ανώνυμους πολλούς, οι οποίοι συμφωνούν ότι ένα συγκεκριμένο πρόσωπο προσβάλλει το περί δικαίου αίσθημα και γι’ αυτό του γυρνάνε την πλάτη, παύουν να ασχολούνται μαζί του, αδιαφορούν για ό,τι εκείνο προσπαθεί να πει και να κάνει, αναγκάζοντας έτσι και όσους βρίσκονται σε θέσεις ισχύος να φερθούν ανάλογα. Στην πράξη δεν γίνεται έτσι. Με νοοτροπία αρένας, οι φανατικοί χρήστες του διαδικτύου απαιτούν τον αφανισμό, τη συναισθηματική και υλική εξουθένωση του εκάστοτε στοχοποιημένου celebrity, ενώ οι ίδιοι κάνουν ό,τι μπορούν γι’ αυτό, εξαντλώντας όλη την γκάμα των ύβρεων, των προσβολών και των απειλών.
Το να αποστερείς κάποιον από το σύνολο των προνομίων που απολάμβανε λόγω της φήμης του είναι κάτι τελείως διαφορετικό από την εκμηδένισή του ως φυσικού προσώπου. Διότι, συν τοις άλλοις, έτσι αποκτά πάτημα να βολευτεί αυτός στη θέση του θύματος. Όποιος αισθάνεται πραγματικά ηθικά ανώτερος από τον άλλον, δεν στέκεται άκαμπτος απέναντι στην προοπτική της μεταμέλειας και της συγχώρεσης. Ούτε αποκηρύσσει έννοιες όπως η ευγένεια και η ευπρέπεια σε όλες τις δράσεις και τις αντιδράσεις.
Johnny Depp
Ξεκινάμε από τον μεγάλο αδικημένο. Αδικημένο στα δικά του μάτια και μόνο. Διότι, ευτυχώς, η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα ζήτημα που φαίνεται ότι δεν θα ξαναχάσει την επικαιρότητά του, τουλάχιστον έως την οριστική εξάλειψη του φαινομένου. Ψέματα είναι όλα όσα του καταμαρτυρά η πρώην σύζυγός του Amber Heard, επιμένει ο Depp και σκοπεύει να τραβήξει τη δικαστική αντιδικία μέχρι εκεί που δεν πάει. Στα μεγάλα στούντιο, πάντως, δεν πρόκειται να ξαναπατήσει.
«Αυτό το κίνημα είναι τόσο εκτός ελέγχου πλέον, που μπορώ να σας υποσχεθώ ότι κανείς δεν είναι ασφαλής. Ούτε ένας από σας. Ούτε ένας έξω από αυτήν την πόρτα. Κανείς δεν είναι ασφαλής», δήλωνε στα τέλη Σεπτεμβρίου, κατά την παραλαβή τιμητικού βραβείου για τα συνολικά επιτεύγματά του στη μεγάλη οθόνη, στο κινηματογραφικό φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν.
Αντιπαρερχόμαστε το γεγονός ότι κάποιο λαμπρό μυαλό σκέφτηκε ότι φέτος ήταν ο κατάλληλος χρόνος για να του αποδοθούν τιμές και στεκόμαστε στην ωραιότατη γενίκευση στην οποία ο τιμημένος κατέφυγε. Εκείνος που αφιέρωσε ολόκληρη την καριέρα του στην προσπάθεια να αποδείξει ότι δεν είναι ο πάσα ένας χολιγουντιανός αστήρ, αλλά κάτι θεόσταλτο στον κόσμο του θεάματος, τώρα καταφεύγει στο «όλοι στο ίδιο καζάνι βράζουμε» προκειμένου να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα.
Έτσι, χωρίς να καταναλώσουμε ιδιαίτερη φαιά ουσία, μπορούμε να πούμε στον κύριο Depp ότι υπάρχουν κάμποσοι που δεν κινδυνεύουν από την cancel culture. Ας πούμε, όσοι δεν γρονθοκοπούν μεθυσμένοι τις συντρόφους τους, δεν σμπαραλιάζουν στο τσακίρ κέφι δωμάτια ξενοδοχείων, δεν «αδειάζουν» τα απωθημένα που έχουν από την προβληματική παιδική τους ηλικία πάνω στους ανθρώπους που εργάζονται γι’ αυτούς, δεν αγοράζουν νησιά ενώ βρίσκονται στο χείλος της χρεωκοπίας, δεν σπαταλάνε το ταλέντο τους σε κενές εκκεντρικότητες. Όσο και να στηθοδέρνεται ο Johnny ότι είναι θύμα (του έρωτα, των ταμπλόιντ, του photoshop που προσθέτει μελανιές εκεί που δεν υπάρχουν, των άτιμων των περιστάσεων), για τις επόμενες δεκαετίες, για όλους τους υπόλοιπους, θα είναι «ο τύπος που έδερνε τη γυναίκα του». Και δίπλα σε οποιαδήποτε αναφορά στο όνομά του θα εννοείται μια παρένθεση που θα έχει μέσα τη λέξη «κρίμα».
Chrissy Teigen
Τσαλαβουτώντας στα θολά νερά της εξιλέωσης με απανωτά εξομολογητικά ποσταρίσματα, μία μας λέει ότι νιώθει τόσο χάλια που για μέρες δεν μπορεί να σηκωθεί από τον καναπέ, και μία ότι η «λέσχη των ακυρωμένων» είναι ένα συναρπαστικό πράγμα από το οποίο έχει μάθει πάρα πολλά. Η 35χρονη celebrity με τις πολλαπλές ιδιότητες (μοντέλο για μαγιό, γκουρού της οικιακής γαστρονομίας, τηλεκριτής σε σόου ταλέντων, επιχειρηματίας, cool μανούλα και σύζυγος John Legend), είχε βρει, χρόνια τώρα, τον τρόπο να συζητιέται σε καθημερινή βάση: Είχε γνώμη για όλους και για όλα και τη διατύπωνε όσο πιο αιχμηρά μπορούσε, απολαμβάνοντας όλων των ειδών τις αντιδράσεις. Μοιραζόταν τις ευτυχίες και τις δυστυχίες της με τους ακολούθους της, χωρίς να σταματά πουθενά: από τα πισωγυρίσματα στη μάχη με τον αλκοολισμό μέχρι την πρόωρη γέννηση του νεκρού παιδιού της. Γιατί έδινε στον εαυτό της το απόλυτο άλλοθι: Έπρεπε να περάσει το μήνυμα στις μάζες – το όποιο μήνυμα. Η Chrissy Teigen ένιωθε κυρίαρχος στα social media. Αλλά υπολόγιζε χωρίς την/τον Courtney Stodden, μια φαινομενικά ανώδυνη περίπτωση ανθυποστάρ κάποιου ριάλιτι, που όμως τον περασμένο Μάιο αποφάσισε ότι έχει κάτι πολύ ενδιαφέρον να μοιραστεί με το κοινό: Όταν ήταν 16 ετών (τότε αυτοπροσδιοριζόταν ακόμη ως κορίτσι) και φρεσκοπαντρεμένη με έναν ηθοποιό 35 χρόνια μεγαλύτερό της, έλαβε μια σειρά από υβριστικά μέιλ από την Teigen, στα οποία, ανάμεσα σε άλλα, εκείνη την προέτρεπε να αυτοκτονήσει, για να λυτρωθεί από την ξεφτίλα της. Αυτομάτως τα social media πήραν φωτιά και οι τιμωροί του πληκτρολογίου εξάντλησαν την αυστηρότητά τους απέναντι στην ταπεινωμένη Chrissy. Τι κι αν εκείνη έσπευσε να απολογηθεί σε όλους τους τόνους («Υπήρξα ένα αξιοθρήνητο τρολ που έψαχνε με κάθε τρόπο να τραβήξει την προσοχή»), μέσα σε λίγες μέρες οι συνεργασίες με μεγάλες εταιρείες, αλυσίδες καταστημάτων αλλά και τηλεοπτικές σειρές ακυρώθηκαν η μία μετά την άλλη.Έξι μήνες μετά, ψάχνει απεγνωσμένα έναν τρόπο να επανέλθει στο προσκήνιο ζητώντας εξακολουθητικά συγγνώμη. Ο μεγαλύτερος φόβος της; Μήπως την ξεχάσουν στο «cancel club» όχι από εκδικητικότητα, αλλά από απλή βαρεμάρα για την περίπτωσή της.
Kevin Spacey
Από κει που συζητούσαμε για το κατά πόσο απέδιδε τον χαρακτήρα του στο «House of Cards» βασιζόμενος στον Ριχάρδο Γ’, τον οποίον είδαμε να ερμηνεύει τον Ιούλιο του 2011 στην Επίδαυρο, και για το αν είναι μακράν ο καλύτερος ηθοποιός της γενιάς του, φτάσαμε, το φθινόπωρο του 2017, να μετράμε καταγγελίες εναντίον του.
Τουλάχιστον είκοσι άνδρες τον κατηγόρησαν για σεξουαλική επίθεση και κακοποιητική συμπεριφορά κατά το διάστημα που ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής του εμβληματικού λονδρέζικου θεάτρου Old Vic. Κι άλλοι τέσσερις για ανάλογα αδικήματα σε τρεις διαφορετικές πολιτείες στην Αμερική.
Ποια η δική του στάση; Κατά περίπτωση, αρνείται, δεν θυμάται, δεν ανακαλεί το περιστατικό, αν συνέβη πάντως, πολύ λυπάται. Για πόσες καταγγελίες δικάστηκε; Για καμία. Άλλες απορρίφθηκαν διότι είχε παρέλθει ο χρόνος παραγραφής, για άλλες αποφασίστηκε ότι ήταν εκτός δικαιοδοσίας των οργάνων που ανέλαβαν την προκαταρτική διαδικασία. Άλλοι καταγγέλλοντες απέσυραν τις κατηγορίες, άλλοι δίστασαν να φτάσει η υπόθεσή τους στο ακροατήριο και ένας πέθανε. Τύχη βουνό είχε ο Spacey, θα έλεγε κάποιος.
Ένας αφελής κάποιος. Χωρίς κανένα δικαστήριο να αποφανθεί τελικά για την ύπαρξη ή μη ενοχής, αυτός θα παραμείνει ες αεί (το λιγότερο) ύποπτος. Η θεατρική του παιδεία καθιστά αδύνατον το να μη συνειδητοποιεί ότι χωρίς τιμωρία δεν υπάρχει έλεος, δεν συντελείται κάθαρση και άρα εξαλείφεται η πιθανότητα συγχώρεσης. Όσο για το μέλλον του στη βιομηχανία του θεάματος, για κάθε πόρτα που θα κάνει να ανοίξει, μία πύλη θ’ αμπαρώνει. Μετά από τέσσερα χρόνια στην αφάνεια, ο 80χρονος Franco Nero, ένας θρύλος του παγκόσμιου σινεμά, του έδωσε έναν μικρό ρόλο στη νέα ταινία που σκηνοθετεί («L’ uomo che disegnò Dio»). Η πόρτα που λέγαμε. Η επί 54 χρόνια συμβία του Vanessa Redgrave θα έκανε ένα πέρασμα από την ταινία. Δεν θα το κάνει. Νάτη και η πύλη. Ο Kevin Spacey δεν είναι μόνο ένας «ακυρωμένος» υπερπροβεβλημένος ηθοποιός. Είναι ένας ατιμασμένος υπερταλαντούχος θεατρίνος που δεν έμαθε να ποιεί ήθος. Και αυτό είναι μη αναστρέψιμο.
Διαβάστε όλο το άρθρο εδώ