Δεν θα ήταν ανήκουστο να μην έχετε ακούσει ξανά για την οδό Πορίνου. Με μήκος περίπου 120 μέτρων, η μικρή οδός είναι αδιάφορη για τους περισσότερους. Μη σας ξεγελάει, όμως, το μέγεθος. Ο μικρός δρόμος έχει την τύχη να βρίσκεται δυο βήματα από το Μουσείο της Ακρόπολης και, όπως καταλαβαίνετε, η αξία του είναι πολλαπλάσια του μήκους του. Μάλιστα, πριν από 15 χρόνια η ανέγερση μιας πολυώροφης οικοδομής, συνολικού ύψους 26,45 μέτρων, στο προνομιακό αυτό σημείο απασχόλησε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Το ΚΑΣ γνωμοδότησε τότε ομόφωνα, ώστε οι οκτώ όροφοι της υπό ανέγερσιν οικοδομής να γίνουν επτά, με τελικό ύψος τα 21 μέτρα, για να μην επιβαρυνθεί οπτικά το μνημείο της Ακρόπολης. Η κατασκευάστρια εταιρεία προσέφυγε στο ΣτΕ το 2006 ζητώντας να ακυρωθεί η μείωση του ύψους, αλλά το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο απέρριψε το αίτημά της με την απόφαση 2331/2009. Στο σκεπτικό της απόφασης αναγνωρίζεται, μεταξύ άλλων, η «διαρκής επιδείνωση» της κατάστασης γύρω από την Ακρόπολη εξαιτίας της ανέγερσης πολυώροφων οικοδομών και η αρμοδιότητα του υπουργού Πολιτισμού να περιορίζει τα ύψη. Η υπόθεση σας μοιάζει με deja vu;
Οπως προκύπτει από το πόρισμα των 250 σελίδων της ΕΔΕ που διενεργήθηκε για την υπόθεση του ξενοδοχείου της Φαλήρου και έχει στα χέρια της η «Κ», το ζήτημα του ύψους των κτιρίων γύρω από τον Ιερό Βράχο είναι ένα χρονίζον πρόβλημα, με πολύπλοκο θεσμικό πλαίσιο αλλά και νομοθετικά εργαλεία που, ενώ υπήρχαν, μάλλον δεν χρησιμοποιήθηκαν. Οι σοβαρότατες ευθύνες που αποδίδει το πόρισμα περί παράβασης καθήκοντος, απείθειας, βαρείας αμέλειας κ.ά. στα εμπλεκόμενα πρόσωπα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών θα εξεταστούν από το αρμόδιο πειθαρχικό συμβούλιο και όχι από εμάς.
Η πορισματική έκθεση, πάντως, δεν περιορίζεται στην απόδοση ευθυνών για τη συγκεκριμένη υπόθεση. Οπως περιγράφεται στο πόρισμα, στην περιοχή Μακρυγιάννη εφαρμόστηκε μια «πρακτική αδειοδοτήσεων» που είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί το γνωστό «δομημένο περιβάλλον» γύρω από το μνημείο. Η υπόθεση της Φαλήρου είναι ίσως το τελευταίο επεισόδιο σε ένα σίριαλ με καταγγελίες στην UNESCO, αντιδράσεις, προσφυγές στο ΣτΕ και παρεμβάσεις, σίριαλ που ξεκινάει από το 2004.
Το «δομημένο περιβάλλον» γύρω από τον Ιερό Βράχο δημιουργήθηκε με μια «πρακτική αδειοδοτήσεων», σύμφωνα με το πόρισμα.
Παρέμβαση UNESCO
Ενδεικτικό της κατάστασης είναι μια παλιά υπόθεση για την ανέγερση πολυώροφης οικοδομής επί των οδών Μισαραλιώτου, Μητσαίων και Ζήτρου. Σύμφωνα με το πόρισμα, το 2001 χορηγήθηκε έγκριση από την τότε Εφορεία Αρχαιοτήτων (Γ΄ ΕΠΚΑ) για την ανέγερση 9ώροφου κτιρίου, συνολικού ύψους 32 μέτρων. Το ύψος όμως της σχεδιαζόμενης οικοδομής προκάλεσε «διεθνών διαστάσεων αντιδράσεις» και παρέμβαση της UNESCO, η οποία συζήτησε το θέμα δύο φορές σε διασκέψεις της. Μάλιστα, υπήρξε και προειδοποίηση από την πλευρά της UNESCO για ενδεχόμενη ένταξη της Ακρόπολης στη λίστα των μνημείων που βρίσκονται σε κίνδυνο (danger list). Τότε και λίγο πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων, το ΥΠΠΟ αποφάσισε τη διεύρυνση του αρχαιολογικού χώρου των Αθηνών που συμπίπτει με τα όρια της αρχαίας πόλης και δόθηκε η δυνατότητα στην Αρχαιολογική Υπηρεσία να ασκεί υποχρεωτικό αρχαιολογικό έλεγχο πριν από την ανέγερση κάθε οικοδομής.
Ωστόσο, το ΥΠΕΧΩΔΕ δεν προχώρησε τότε σε αναθεώρηση των όρων δόμησης προς τα κάτω και –σύμφωνα με το πόρισμα– «έκλεισε τον δρόμο για τη μείωση του ύψους στις οικοδομές πέριξ της Ακρόπολης». Το θέμα ετέθη τελικά στο ΚΑΣ και τον Αύγουστο του 2005 εκδόθηκε η απόφαση για τη μείωση του ύψους στα 28,8 μέτρα.
Στα συμπεράσματά της η έκθεση αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι παρά την αναθεώρηση των ορίων προστασίας του 2004, «η αρχαιολογική νομοθεσία ποτέ δεν εφαρμόστηκε στην περιοχή αυτή που έχει οπτική σχέση με την Ακρόπολη», καθώς «από τις ελάχιστες περιπτώσεις που διαβιβάστηκαν στο ΚΑΣ» μόνον η περίπτωση της Πορίνου 5 ελέγχθηκε σχετικά με την οπτική επιβάρυνση στο μνημείο (παρόλο που οι αρχικές εγκρίσεις δόθηκαν –κατά το πόρισμα– χωρίς ανασκαφικό έλεγχο και αργότερα αδειοδοτήθηκε απόληξη κλιμακοστασίου). Ωστόσο, συνεχίζει η έκθεση, αν και η σχετική απόφαση του ΣτΕ θα έπρεπε να αποτελεί «Ευαγγέλιο» για τους χειρισμούς της Εφορείας στο θέμα του οικοδομικού ελέγχου της περιοχής, «τέθηκε απευθείας στο αρχείο» και αρκετοί δήλωσαν άγνοια περί της ύπαρξής της. Οπως αναφέρεται σε αρκετά σημεία του πορίσματος, η Εφορεία «δεν ασκούσε μορφολογικό έλεγχο ή έλεγχο ύψους» παρότι η συνοικία Μακρυγιάννη βρισκόταν εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου.
Ολα τα παραπάνω μπορεί να αφορούν υποθέσεις του παρελθόντος, αλλά ίσως αποτελέσουν έναν οδηγό για πράγματα που πρέπει να αποφευχθούν στο μέλλον. Το ΥΠΕΝ ετοιμάζει το σχέδιο του Προεδρικού Διατάγματος για τον καθορισμό των νέων όρων δόμησης στην περιοχή με βάση τις υποδείξεις του ΣτΕ και όπως όλα δείχνουν τα ανώτατα όρια θα τεθούν στα 21 μέτρα. Θα πρέπει, όμως, και να εφαρμοστούν.