Οταν το 2012 η UNESCO αποφάσισε να συμπεριλάβει την Μπογκοτά στο δίκτυο των δημιουργικών πόλεων, ως «πόλη της μουσικής», η έκπληξη ήταν μεγάλη: Η πόλη των ναρκωτικών και των απαγωγών, της βίας και του εμφυλίου πολέμου, «δημιουργική πόλη»; Κι όμως. Την πρωτεύουσα της Κολομβίας κάποτε την είχαν ονομάσει «Αθήνα της Νότιας Αμερικής» (Atenas Suramericana) για τον πλούτο της σε τοπική ποίηση. Ο πολιτισμός σε όλες του τις μορφές συνοδεύει αυτήν τη διχασμένη και τόσο αντιφατική πόλη των 8 εκατομμυρίων κατοίκων σε όλες της τις εκφάνσεις.
Από τα πιο εντυπωσιακά δημόσια κτίρια της πόλης είναι οι δημόσιες βιβλιοθήκες. Εργα γνωστών τοπικών αρχιτεκτόνων, τοποθετημένα συχνά στις πιο υποβαθμισμένες περιοχές της πόλης, αποτελούν έναν εναλλακτικό δημόσιο χώρο με χαμηλό κατώφλι. Προσφέρουν προγράμματα και υπηρεσίες πρώτ’ απ’ όλα στις γειτονικές κοινότητες – παράλληλα με την υπερτοπική τους σημασία. Στους τερματικούς σταθμούς των μέσων μαζικής μεταφοράς, στο περίφημο Transmilenio (υπερτοπικό δίκτυο λεωφορείων σταθερής τροχιάς), λειτουργούν μικρές δανειστικές βιβλιοθήκες, που δίνουν στους επιβάτες τη δυνατότητα να πάρουν μαζί τους ένα βιβλίο για τη μεγάλη διαδρομή.
Τα λεωφορεία είναι τα μέσα των φτωχών και της χαμηλής μεσαίας τάξης – όχι όμως και των πολύ φτωχών. Υπολογίζεται πως το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Μπογκοτά κατοικεί κάτω από το όριο της φτώχειας, σε καταυλισμούς αυθαιρέτων στις παρυφές της πόλης. Πολλοί από αυτούς είναι πρόσφυγες από την επαρχία που μαστίζεται εδώ και δεκαετίες από έναν βίαιο πόλεμο ανάμεσα στους εμπόρους ναρκωτικών και τις παραστρατιωτικές ομάδες που τρομοκρατούν τα χωριά. Κυνηγημένοι οι κάτοικοί της καταφεύγουν στην πρωτεύουσα ζητώντας ασφάλεια, δουλειά και ανωνυμία. Οι πιο φτωχοί είναι ρακοσυλλέκτες, όσοι μπορούν να αγοράσουν εμπόρευμα πουλούν παράνομα φρούτα και ψιλικά στις γωνίες των δρόμων. Το παρεμπόριο και διάφορες μορφές άτυπης απασχόλησης είναι η μοναδική πηγή ενός πενιχρού εισοδήματος για τους φτωχούς. Δεν είναι λίγες όμως οι συγκροτημένες προσπάθειες που γίνονται για να εκδιωχθεί από το κέντρο το παρεμπόριο που πλημμυρίζει τα πεζοδρόμια, στις ώρες αιχμής.
Η θρυλική τριανδρία
Η ιδέα της «κουλτούρας των πολιτών» (Cultura Ciudadana) ήταν το σλόγκαν του Αντάνας Μόκους, ενός καθηγητή μαθηματικών και φιλοσοφίας που προς έκπληξη όλων εξελέγη δήμαρχος δυο φορές, το 1995 και το 2001. Μαζί με τον Ενρίκε Πεναλόσα (1998-2001) και τον «Λούτσο» (2004-2007) έμειναν γνωστοί ως η θρυλική τριανδρία που άλλαξε το πρόσωπο της πόλης. Βελτίωσαν τον δημόσιο χώρο και το φυσικό περιβάλλον, εδραίωσαν τα πρώτα οργανωμένα μέσα μαζικής κυκλοφορίας, εισήγαγαν τη «μέρα χωρίς αυτοκίνητο», τους ποδηλατόδρομους, τις Κυριακές με ποδήλατα (cyclovia) – και προπάντων έπεισαν τα μεσαία στρώματα πως η πόλη τους ανήκει. Σήμερα ακόμη όταν γίνεται αναφορά σ’ εκείνα τα χρόνια, στην Μπογκοτά μιλούν για τη χρυσή εποχή της πόλης.
Καθώς η Κολομβία υπήρξε πάντοτε ο πιο σταθερός σύμμαχος των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική, η Μπογκοτά έχει γίνει ένας πολύ σημαντικός οικονομικός πόλος στην περιοχή, και ένας από τους πρώτους επενδυτικούς προορισμούς για διεθνές κεφάλαιο στον ισπανόφωνο κόσμο. Για τη διαχείριση των επενδύσεων έχει συγκροτηθεί ο οργανισμός Invest in Bogota, ως σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, οργανισμός που έχει αναλάβει με μεγάλη επιτυχία και το πρόγραμμα διεθνούς προβολής της πόλης με πρόσημο τον πολιτισμό. Ετσι, όταν σε λίγους μήνες, τον Μάρτιο του 2014, θα ανοίξει και πάλι τις πόρτες του το Ιβηροαμερικανικό Φεστιβάλ Θεάτρου, ένα από τα σημαντικότερα στο είδος του ανά τον κόσμο, οι απανταχού παρόντες θεατρόφιλοι έχουν ήδη κλείσει ραντεβού στην Αθήνα της Νότιας Αμερικής, την Μπογκοτά.
* Ο κ. Αρης Καλαντίδης εργάζεται στο Βερολίνο, στο γραφείο συμβούλων INPOLIS που προσφέρει υπηρεσίες σε ζητήματα αστικής ανάπτυξης με επικέντρωση στο Place Branding.