Κάθε φορά που περπατάω στα δρομάκια του Νέου Κόσμου και παρατηρώ τα μέτωπα των μεταπολεμικών πολυκατοικιών, θα φέρω στον νου τις αφηγήσεις των παλαιών κατοίκων. Μαζί θα έρθουν στο φως του νου οι φωτογραφίες με τα μονώροφα και τα διώροφα σπίτια, σαν αυτά που φαίνονται στη φωτογραφία της οδού Φωτομάρα από το 1955, τότε που ο Ελβετός φωτορεπόρτερ Χανς Γκέρμπερ (1904-1982) είχε φωτογραφήσει την Ελλάδα της ανασυγκρότησης. Εκείνη η φωτογραφία, με τη χωμάτινη οδό Φωτομάρα και τα χαμηλά σπίτια, τα παιδιά που είχαν σχολάσει και την ηρεμία του αθηναϊκού φωτός, αγαπήθηκε και κυκλοφόρησε αρκετά, ως ένα κάδρο παγωμένου χρόνου σε μια γειτονιά που άλλαξε συθέμελα.
Ωστόσο, τα ίχνη της παλιάς γειτονιάς αναφύονται σκόρπια. Είχα κατηφορίσει πάλι την οδό Φωτομάρα και είχα δει το μικρό σπιτάκι που διασώζεται κλειστό και μόνο στον αριθμό 41. Οι περισσότερες πολυκατοικίες είναι χτισμένες στη θέση δύο σπιτιών η κάθε μία. Αυτή η ριζική μεταβολή της κλίμακας, σταδιακά μετά το 1965-70, θα πρέπει να έδιωξε πολύ κόσμο και να έφερε πολύ περισσότερους, αλλά ο Νέος Κόσμος έχει ακόμη ιστορίες να διηγηθεί. Είχα επιστρέψει σε αυτά τα δρομάκια με σκοπό να ξαναδώ μια μεσοπολεμική πολυκατοικία εκεί κοντά, Μάρκου Μπότσαρη 66 και Κλαδά. Την είχα φωτογραφήσει και παλιά, καθώς είναι μια ευπρεπέστατη οικοδομή με ημικυκλική απόληξη, που είχα συμπαθήσει πολύ.
Αλλά τώρα είχαν έρθει οι πληροφορίες. «Αυτήν την πολυκατοικία την είχε χτίσει ο πατέρας μου. Ηταν το πρώτο πατρικό μου σπίτι και η πρώτη πολυκατοικία στη γειτονιά», έγραφε η ευγενική κυρία. Στάθηκα πάλι απέναντι στη γωνιακή προπολεμική ναυαρχίδα της γειτονιάς και το πρωινό φως τη χάιδευε διακριτικά. Θα μπορούσε να βρίσκεται στο Παγκράτι ή στην Κυψέλη, εξέπεμπε δηλαδή κάτι στέρεα αστικό, αλλά το χαμηλό ύψος, μόνο τρεις όροφοι, ήταν ταιριαστά αρμονικό με τον παλιό Νέο Κόσμο. Αυτό που με συγκινούσε ήταν ότι ήταν μια πολυκατοικία συμπαγής, μεσοαστική, οργανωμένη με ήθος. Και ότι αντανακλούσε έναν μέσο όρο υψηλής στάθμης, ήταν δηλαδή ένα κτίριο που βοηθούσε την ταυτότητα της γειτονιάς. Σήμερα μας δίνει πληροφορίες για τις κινήσεις των αστών στον Νέο Κόσμο, λίγο πριν από τον πόλεμο, καθώς αυτή η πολυκατοικία χτίστηκε το 1939, από το αρχιτεκτονικό γραφείο Βογιατζή, σύμφωνα με την ευγενή αλληλογράφο μου. «Διαθέτει υπόγειο-καταφύγιο και εκεί μαζεύονταν οι κάτοικοι της γειτονιάς κατά τους βομβαρδισμούς στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο». Και οι μνήμες ζωντανεύουν από αντίστοιχες αφηγήσεις για τα γεμάτα καταφύγια της Κατοχής στις μοντέρνες τότε πολυκατοικίες, στην Ομόνοια, στο Μετς, στο Παγκράτι, στο Κουκάκι…
Δεν έχουν αλλάξει πολλά από το 1939, στη γωνία Κλαδά και Μάρκου Μπότσαρη 66. Τα ίδια κουδούνια, ο πρωτότυπος αριθμός 66, η μαντεμένια εξώπορτα, αλλά και οι ξύλινες εξώθυρες των διαμερισμάτων με το μασίφ χερούλι και τον κομψό φεγγίτη, τα δρύινα πατώματα, η είσοδος από πεντελικό μάρμαρο, ανακαλούν όλα έναν ολόκληρο κόσμο οικείο και συναισθηματικά ενεργό ακόμη. Αναπόφευκτα σκέφτεται κανείς τα σύγχρονα υλικά στις νεότερες πολυκατοικίες. Είχα μπροστά μου μια συνοικιακή πολυκατοικία χτισμένη πριν από 82 χρόνια και έφερε ακόμη εκείνη την άχρονη αθηναϊκότητα, βαθιά ριζωμένη και στέρεη.
Ολόγυρα στην περιοχή, οι στρώσεις του χρόνου προκαλούν σκέψη. Στη μικρή οδό Καζαντζή 4, ένα ωραίο, μονώροφο σπίτι δείχνει το ύφος και την κλίμακα όχι μόνο του παλαιού Νέου Κόσμου αλλά της αθηναϊκής συνοικίας πριν από τον πόλεμο εν γένει, και λίγο πιο κάτω, σε γωνία προβολής, Θεοδώρητου Βρεσθένης 45 και Αντισθένους, το διώροφο σπίτι διασώζει το μέτρο της παλαιάς κατοικίας, της εστίας, του οίκου.