Σαν ένα υποστατικό ή μια παλιά αγροικία φαινόταν, στην άκρη του μικρού δρόμου, το μονώροφο σπίτι με τον φοίνικα. Ηταν μια ρομαντική σελίδα της Αττικής που έχει σαρωθεί εδώ και δεκαετίες, γι’ αυτό και με ενδιέφερε τόσο πολύ να πλησιάσω αυτό το σπίτι και να το παρατηρήσω από κοντά. Ηταν σαν αποκύημα της φαντασίας. Είχα οδηγηθεί σε αυτό τον μικρό δρόμο στο Περιστέρι, στην οδό Μεγάλου Σπηλαίου 18, από την επισήμανση φιλικού προσώπου που είχε τυχαία συναπαντηθεί με αυτό το θέαμα. Η Μεγάλου Σπηλαίου είναι ένας δρόμος μικρός, με μια σειρά από ατμοσφαιρικές προσόψεις λαϊκών σπιτιών ανάμεσα στη Σισίνη και στη Μενελάου, κάτω από τη Δερβενακίων και πάνω από τη Μάνης. Είναι εντυπωσιακό πόσο πολλά πράγματα έχει να διδαχθεί κανείς από το ιστορικό αποτύπωμα της Δυτικής Αθήνας. Η ανάπτυξη του Περιστερίου στην πολυδύναμη πόλη που είναι τα τελευταία χρόνια έχει ωθήσει προς τα πίσω το προσφυγικό και εργατικό παρελθόν, αλλά σκόρπια ίχνη μπορεί να βρεθούν εδώ και εκεί… Το σπιτάκι της Μεγάλου Σπηλαίου δεν φαινόταν ούτε προσφυγικό ούτε εργατικό…
Από μακριά, ο ψηλόκορμος φοίνικας συμπλήρωνε τη νεοκλασική εικονογραφία. Ηταν σαν λάβαρο, σήμαντρο, ανεμόμυλος, ξόανο, πίδακας ευφορίας και σύμβολο αιωνιότητας. Ερχονταν στον νου εικόνες από διηγήσεις ή παλιές φωτογραφίες από μοναχικές, νεοκλασικές κατοικίες στα Μεσόγεια, στη Χαλκίδα, στον Πειραιά… Πλησιάζοντας έβλεπα καθαρά την πράσινη τρίφυλλη καγκελόπορτα με τη νεοκλασική επίστεψη και τις ροζέτες στη σειρά. Τα αρχικά Α.Δ. και το έτος 1927 χαραγμένα σε έναν μασίφ κύκλο ήταν το διάδημα. Τυχαία, λίγο παρακάτω, στη μικρή οδό Μαυροκορδάτου, είχα δει τα αρχικά Ε.Δ. σε ένα άλλο παλιό σπίτι, προφανώς της ίδιας εποχής. Από τη μεγάλη αυτή καγκελόπορτα, που μας πληροφορούσε σήμερα ότι το σπίτι χτίστηκε πριν από 94 χρόνια, μπορεί κανείς να δει ό,τι έχει απομείνει από τον κήπο με το πηγάδι στη μέση. Πεύκα και ελαιόδεντρα, πόρτες και παράθυρα, έστεκαν ακίνητα. Η απόλυτη σιγή. Το σπίτι σχημάτιζε ένα Π εσωτερικά στον κήπο και ένα Π εξωτερικά προς την οδό Μενελάου. Ακριβώς στη γωνία με τη Μεγάλου Σπηλαίου έχει πέσει το επίχρισμα και έχει αποκαλυφθεί η λιθοδομή, στέρεη, γεμάτη πληροφορίες και αυτή για τους χτιστάδες τότε, και πιο πάνω στη στέγη έχει διασωθεί ενάμιση, για την ακρίβεια, ακροκέραμο. Ηταν ένα σκηνικό θεατρικό, δεν υπήρχε κάτι πένθιμο, αφού το στοιχείο της έκπληξης για την επιβίωση αυτής της ατμοσφαιρικής γωνίας υπερτερούσε. Περιμετρικά και στην πρόσοψη επί της Μενελάου υπάρχουν τρία παράθυρα με πλαίσια που παραπέμπουν σε εξοχική και όχι σε αστική κατοικία. Στη δεκαετία του ’20 η περιοχή ήταν αδόμητη, με σκόρπια κτίσματα και χωρίς καθόλου υποδομές. Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν τα παραθυρόφυλλα, βαμμένα πράσινα και αυτά. Εχουν τρία μέρη, τα δύο κάτω είναι μασίφ τάβλες και στο πάνω υπάρχουν γρίλιες, σαν γαλλικό παντζούρι.
Η γιρλάντα από τα βυζαντινά κεραμίδια διακρίνεται καθαρά και πίσω ο θύσανος των πεύκων και των ελαιόδεντρων. Θα ήθελα να είχα τρόπο να δω το εσωτερικό αυτής της σπάνιας κατοικίας στο Περιστέρι.
Αλλά η έκπληξη δεν εξαντλήθηκε στο σπίτι της Μεγάλου Σπηλαίου και Μενελάου. Πιο πάνω, δίπλα στο σπίτι, στη γωνία με τη Δερβενακίων, υπάρχει ένα κλειστό περίπτερο. Οχι από τα συνηθισμένα. Είναι ένα περίπτερο-μικρομάγαζο με επιγραφή που μας πληροφορεί ότι είναι (ή μάλλον ότι υπήρξε) ένα περίπτερο αναπήρου πολέμου και ότι θα μπορούσε να βρει κανείς σιγαρέτα, σχολικά και καλλυντικά. Φιγούρες του Καραγκιόζη είχαν ζωγραφιστεί στην όψη του περιπτέρου και διαφημίσεις 30ετίας πίσω από τα κατεβασμένα ρολά. Σε ένα τετράγωνο, εκατό ιστορίες…