Για τις γενιές που μεγάλωσαν μετά το 1950, η λέξη Μεσοπόλεμος έχει σαφή και διακριτή σημασία και αναφορά την περίοδο 1919-1939. Πιθανώς στο μέλλον η ιστορική αυτή σήμανση να μην είναι τόσο σαφής, να επιδέχεται επεξηγήσεων, καθώς νέα ορόσημα θα οργανώνουν τις τομές στον ιστορικό χρόνο στη διάρκεια του 21ου αιώνα. Στους δρόμους του Παγκρατίου, τις προάλλες, η λέξη Μεσοπόλεμος, ή καλύτερα ο κόσμος του Μεσοπολέμου με τις ποικίλες αποτυπώσεις του, κυριαρχούσε στη σκέψη μου. Κι αυτό παρότι έβλεπα ολόγυρα πολλά από τα μεταπολεμικά κτίρια που έδωσαν τη νεότερη ταυτότητα σε αυτή την πυκνή σε συνειρμούς, μνήμες και συνηχήσεις αθηναϊκή συνοικία… Οσα κτίσματα του Μεσοπολέμου συναντούσα εντυπώνονταν με ένταση, χαράσσονταν, ζητούσαν την προσοχή.
Το Παγκράτι διαθέτει συλλογή από μια σειρά καλά έως πολύ καλά μεσοπολεμικά σπίτια και πολυκατοικίες, τα περισσότερα ενός μέσου όρου τυπικού της φυσιογνωμίας της περιοχής πριν από τον πόλεμο. Δεν μπορούσα παρά να σταθώ μπροστά σε ορισμένα από αυτά, όπως το γνωστό διώροφο της πλατείας Πλαστήρα γωνία με την οδό Πρόκλου και να το φανταστώ την εποχή που χτίστηκε, με το Παγκράτι γεμάτο χωματόδρομους και μονοκατοικίες, με πολλά χέρσα οικόπεδα ανάμεσα και με τον Ιλισό να είναι ένα σύνορο, να το αποκόπτει κατά κάποιον τρόπο από το κέντρο της Αθήνας. Θυμήθηκα τη διήγηση μιας μετακόμισης στα τέλη της δεκαετίας του ’30 από το Παγκράτι για την οδό Σόλωνος, με τους μεταφορείς να σέρνουν καρότσια πάνω από τα γεφύρια του Ιλισού… Οι μικρές ταβέρνες κοντά στην κοίτη του, τα διώροφα της δεκαετίας του ’20, τα μοντέρνα, μικρά κυβιστικά μονώροφα αλλά και τριώροφα μετά το 1930-35… Ενας κόσμος που υπάρχει ακόμη, σαν να αναφύεται μέσα στην άσφαλτο και στα αυτοκίνητα και στις εξαώροφες πολυκατοικίες του ’60 και του ’70.
Από την Ερατοσθένους στην πλατεία Πλαστήρα και από εκεί δεξιά στον ωραίο περίπατο της Αρχιμήδους και της Εμπεδοκλέους, και μετά αριστερά στη Φερεκύδου με τις ωραίες νεραντζιές και τη συνύπαρξη παλιών σπιτιών και μοντέρνων διαμερισμάτων, για να γυρίσεις πίσω προς την πλατεία Βαρνάβα, το Παγκράτι σε ανταμείβει. Είχα γεμίσει από τη μοναδική και αναγνωρίσιμη ατμόσφαιρα του Παγκρατίου, που δεν μεταφράζεται, δεν χωράει σε λέξεις, είναι εκεί, και όσοι ξέρουν, ξέρουν… Αλλά ανάμεσα στα στενά και στους μεγαλύτερους δρόμους, σε όλον εκείνο τον αστικό κορμό του 20ού αιώνα, που έχει φτιάξει το Παγκράτι και μας το έχει παραδώσει όμορφα γερασμένο και πάντα ζωηρό, αναζητούσα τις κόγχες του Μεσοπολέμου, τα υλικά ίχνη μιας διαδρομής που λίγους έμοιαζε να απασχολεί πλέον. Παρότι ορισμένα από αυτά τα σπίτια του 1925 και του 1932 θα μπορούσε κανείς να τα βρει και σε άλλες αστικές συνοικίες, όπως και τα ωραία διώροφα στο «στυλ Τσαγρή» του 1925-28 ή τα γεωμετρικά έρκερ στα μοντέρνα διώροφα μετά το 1930, ένιωθα ότι με σχετική ασφάλεια μπορούσα να εντοπίσω τον ιδιαίτερο Μεσοπόλεμο του Παγκρατίου.
Είναι ένα κεφάλαιο της αθηναϊκής αστικής ιστορίας και έχει να κάνει με τη μορφολογία του εδάφους, τη ρυμοτομία, τα ζαχαροπλαστεία και τους κινηματογράφους, τις ταβέρνες με τις αυλές, τα μαγαζιά της γειτονιάς, από το ηλεκτρολογείο και το ψιλικατζίδικο έως το μανάβικο και το φαρμακείο… Είναι τα ονόματα των δρόμων, είναι τα δέντρα, είναι, τέλος, το φως. Ο Μεσοπόλεμος στο Παγκράτι είναι ένας κόσμος αυθύπαρκτος και όσο περπατούσα συναντούσα ολοένα και περισσότερα πειστήρια.