Η πόλη έχει γεμίσει με πλανόδιους φωτογράφους, χωρίς αμοιβή. Βλέπω τα αποτελέσματα του κόπου τους στο Instagram και στο Facebook και σκέφτομαι, τόσες φωτογραφίες, η Αθήνα ποτέ της δεν ευτύχησε να έχει. Πολλές θα χαθούν, άλλες θα διασωθούν, αλλά η αίσθηση μένει: η Αθήνα ζει μία φωτογραφική αναγέννηση.
Δεν είναι κάτι νέο αυτή η αγάπη για τη φωτογραφία στην Αθήνα. Το φυσικό, ιστορικό τοπίο προκαλούσε πάντα την περιέργεια (και πριν από τη γέννηση της φωτογραφίας), αλλά πέραν της επίσημης φωτογραφικής καταγραφής της πόλης από φωτογράφους-καλλιτέχνες, Ελληνες και ξένους, από τα χρόνια του Οθωνα και μετά, αυτό που με συγκινεί είναι οι ωκεανοί χαρτιού της ερασιτεχνικής φωτογραφίας.
Αμέτρητες φωτογραφίες γεννήθηκαν από αδέξια χέρια στην Ακρόπολη, στο Ζάππειο, σε μπαλκόνια και κήπους, στη Σταδίου και στο Φάληρο. Πιο επιδέξια χέρια έβγαλαν χιλιάδες φωτογραφίες στα ατελιέ των φωτογραφείων στην Αιόλου, στην Πατησίων, στο Σύνταγμα. Αλλες, σαν άτεχνες καρτ ποστάλ, βγήκαν από τα τρίποδα των πλανόδιων φωτογράφων στον Παρθενώνα, στο Πανεπιστήμιο, στο Μουσείο. Κάποιες άλλες από ερασιτέχνες με ταλέντο, από εκείνους που αν ζούσαν σήμερα θα ήταν αστέρες των κοινωνικών δικτύων. Ολος αυτός ο χάρτινος ωκεανός των αναμνήσεων, συχνά σε μικρές φωτογραφίες με οδόντωση, σαν μεγάλο γραμματόσημο, 3,5Χ5 εκατοστά, επιζεί είτε ως φυσικό αντικείμενο είτε ως ανάμνηση σε μία ρευστή αναπόληση της Αθήνας. Χιλιάδες φωτογραφίες αγνοούνται. Θύματα ατυχημάτων, μετακομίσεων, διαρρήξεων, καταστροφών, αμέλειας ή αδιαφορίας. Αλλες τόσες σώζονται, σε άλμπουμ, σε αρχεία, σε συρτάρια, σε κουτιά, σε πορτοφόλια. Είναι η κληρονομιά που αφήνουν οι μελλοντικοί άγνωστοι ανώνυμοι στην πόλη που τους μεγάλωσε.
Μαζί με τις φωτογραφίες, τις χάρτινες, που χάθηκαν ή κρύφτηκαν σε ιδιωτικές κόγχες μνήμης, θάμπωσαν και εξαερώθηκαν σταδιακά και τα φωτογραφεία της πόλης. Εκείνα που ήταν «καλλιτεχνικά» ή όχι, εκείνα που η γειτονιά τα είχε σε υπόληψη όπως το μπακάλικο ή το φαρμακείο. Εκείνα που έδιναν ατμόσφαιρα στην πόλη γιατί ο ίδιος ο φωτογράφος ήταν προσωπικότητα, είχε το στυλ του, είχε τη δική του πελατεία γιατί ήταν αυτός που ήταν.
Οπως ποτέ δεν ξαναείδαμε τους φωτογράφους με τα ξύλινα τρίποδα όταν αυτοί έφυγαν από τη ζωή (με την έξοδό τους να εγγράφεται, όμως, στο σώμα της Αθήνας), έτσι δεν θα ξαναδούμε εκείνους τους φωτογράφους, που υπέγραφαν τις φωτογραφίες που έβγαζαν στο ατελιέ τους. Ισως κανένα βιβλίο ιστορίας της φωτογραφίας να μην τους μνημονεύσει, αλλά εκείνοι ήξεραν τι υπηρεσίες προσέφεραν. Η Αθήνα, κάθε πόλη, σμίλευσε το γεωφυσικό ανάγλυφο της μνήμης της χάρη (και) στους ερασιτέχνες και επαγγελματίες φωτογράφους.
Αναρωτιέμαι πόσο επικερδής να ήταν η μόδα των φωτογραφιών δρόμου, που έβγαιναν κατά κόρον στις δεκαετίες του 1940 και του 1950 στην Αθήνα. Αμέτρητοι διαβάτες, στη Σταδίου και στην Πανεπιστημίου και στην Πατησίων, απαθανατίστηκαν και έγιναν καρτ ποστάλ της πόλης (το είχε γράψει έξοχα ο Δημοσθένης Κούρτοβικ στο βιβλίο του «Τετέλεσται»). Ολος αυτός ο θησαυρός, σαν χαρτοπολτός της μνήμης, απλώνεται σαν κηλίδα σε στυπόχαρτο, και δίνει ακόμη στην Αθήνα μία ρίζα ύπαρξης.