«Πολυχρωμία» και στις χρήσεις

«Πολυχρωμία» και στις χρήσεις

6' 11" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Δεν χρειάζεται να τρέξουμε χιλιόμετρα μακριά, στη μεσαιωνική διατηρητέα περιοχή Temple Bar του Δουβλίνου ή στην αποβιομηχανοποιημένη συνοικία του Poble Nou της Βαρκελώνης, για να υιοθετήσουμε ή να αποφύγουμε μοντέλα βιώσιμης ανάπτυξης σε παρηκμασμένες αστικές περιοχές. Η διεθνής εμπειρία διδάσκει αλλά και οι δικές μας πόλεις έχουν εγγράψει θετικά και αρνητικά αποτελέσματα της πολιτικής παρεμβάσεων σε ιστορικούς τόπους και μνημεία.

Η μετατροπή του διατηρητέου Μύλου Θεσσαλονίκης σε χώρο πολιτισμού και αναψυχής, αρχές της δεκαετίας του ’90, ήταν ένα από τα πρωτοποριακά πειράματα χρήσης μνημείου στη χώρα μας. Τα Λαδάδικα, αντίθετα, βίωσαν πολύ νωρίς την (προϊούσα) παρακμή τους –απόρροια της μονοθεματικής εκμετάλλευσης– ήδη από το 2000, όταν άρχισαν να μειώνονται κατακόρυφα οι περίπου 60 εγκαταστάσεις αναψυχής που μετρούσε το 1996.

Τα τελευταία χρόνια, δεδομένης της οικονομικής αδυναμίας των δημοσίων φορέων, οι χρήσεις ιστορικών αστικών τόπων εξετάζονται με διαφορετικά κριτήρια: τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, την ενίσχυση της νεανικής επιχειρηματικότητας και πάνω από όλα την οικονομική τους βιωσιμότητα. Μοντέλα διαχείρισης με δυναμική προοπτική ανάπτυξης ανιχνεύει και ο Δήμος Θεσσαλονίκης, δρομολογώντας αναπλάσεις τόπων και αποκαταστάσεις κτιρίων με σεβασμό στην ιστορία και χρήσεις τοπικής και υποτροπικής σημασίας. Τρεις από αυτές ξεκινούν σε λίγες ημέρες: στον άξονα Αγίας Σοφίας, στην πλατεία Χρηματιστηρίου και στους Δώδεκα Αποστόλους.

Ανεκμετάλλευτος πλούτος

Στη στρατηγική του δήμου εντάσσεται και ο ανεκμετάλλευτος μνημειακός πλούτος που ρημάζει. Μεγάλα αστικά συγκροτήματα του νεότερου βιομηχανικού παρελθόντος τα οποία οφείλει να διασώσει και να αναδείξει: Κεραμοποιία Αλλατίνη, Μύλοι Αλλατίνη, Ντεπό, Υφανέτ, Φιξ. «Ενα από τα στοιχεία που καθορίζει τη μοναδικότητα της Θεσσαλονίκης είναι και η αρχιτεκτονική κληρονομιά. Σ’ αυτή τη δύσκολη περίοδο η ανάδειξή της με συνέργειες και συνεργασίες ιδιωτικού και δημόσιου φορέα, με καινοτόμους παρεμβάσεις και κίνητρα που θα τονώσουν τους δημιουργικούς τομείς, μπορεί να αποτελέσει έναν από τους βασικούς αναπτυξιακούς πυλώνες ενός περιεκτικού σχεδίου για το μέλλον της πόλης», αναφέρει ο αντιδήμαρχος Αστικού Περιβάλλοντος, Ανδρέας Κουράκης. Κάλεσε γι’ αυτό εκπροσώπους δημοτικών κυρίως φορέων και επιστήμονες να ανταλλάξουν γνώσεις και εμπειρία από την εκμετάλλευση των ιστορικών τόπων σε ελληνικές πόλεις, σε μια ημερίδα για τις «προοπτικές διαχείρισης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς στην εποχή της κρίσης».

Η Τεχνόπολις στο Γκάζι, οι Φυλακές και ο Μύλος στα Τρίκαλα παρουσιάστηκαν ως ενδεικτικά παραδείγματα βιώσιμης διαχείρισης. Απέναντί τους η ιστορική συνοικία της Βαλαωρίτου Θεσσαλονίκης, που αναπτύχθηκε χωρίς σχεδιασμό. Είναι το παλαιό εμπορικό και επιχειρηματικό κέντρο της πόλης, o Φραγκομαχαλάς, ή επισήμως πλατεία Χρηματιστηρίου, όπου εδώ και περίπου μια πενταετία επιχειρηματίες της νύχτας έχουν μετατοπίσει τη νέα πιάτσα διασκέδασης. Κλαμπ και υψηλά ντεσιμπέλ στα δρομάκια και στις στοές δίνουν την εντύπωση ότι η «επανάκαμψη» του ιστορικού αυτού τόπου οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην «κουλτούρα ψυχαγωγίας».

Ομως μια πρόσφατη χαρτογράφηση – έρευνα από την ομάδα Creativity Platform αποκαλύπτει ότι πίσω από τις φωτεινές επιγραφές αναδύεται ένα δυναμικό, αυτοφυές και αυτο-οργανωμένο δημιουργικό σύστημα. Τον σύνθετο και υβριδικό του χαρακτήρα συνθέτουν ποικίλες και «αόρατες» δραστηριότητες, νέα επαγγέλματα γνώσης και δημιουργικότητας (new urban professionals) που προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στη συνεχώς επεκτεινόμενη χρήση της αναψυχής και στα παλιά καταστήματα.

Μικροεπιχειρήσεις

Πάνω από 168 νέες μικροεπιχειρήσεις κατέγραψε η ομάδα στην περιοχή μεταξύ των οδών Εγνατίας – Βενιζέλου – Κουντουριώτου – Καραολή και Δημητρίου και 26ης Οκτωβρίου. Στήθηκαν εν μέσω κρίσης από νέους επαγγελματίες που επέλεξαν τη Βαλαωρίτου για τη θέση της (62%), τα φθηνά ενοίκια αλλά και τους διαθέσιμους χώρους (πρώην βιοτεχνίες), οι περισσότεροι, δαπανώντας ελάχιστα ποσά (για ελαφρά ανακαίνιση 30%) έως μηδενικά (15%).

«H νέα επιχειρηματική νησίδα με ποικίλα δημιουργικά επαγγέλματα (εφαρμοσμένες τέχνες, media, αρχιτεκτονικά γραφεία, πολιτιστική κληρονομιά -μουσεία, studios, αίθουσες παραστάσεων) σηματοδοτεί τη μετάβαση από τους γιάπις στην “creative class” που μισεί τα απρόσωπα προάστια και λατρεύει το αστικό κέντρο», παρατηρεί η αρχιτέκτων-πολεοδόμος της ερευνητικής ομάδας κ. Παρασκευή Ταράνη σκιαγραφώντας το προφίλ της.

Από τις επιχειρήσεις οι μισές σχεδόν (53%) είναι ατομικές (ελεύθεροι επαγγελματίες), το μεγαλύτερο ποσοστό (60%) του συνόλου απασχολεί ελάχιστα άτομα (1-5), το 16% λειτουργεί χωρίς απασχολούμενους, ενώ στις υπόλοιπες, με εξαίρεση ένα μικρό ποσοστό (3%), οι εργαζόμενοι δεν ξεπερνούν τους είκοσι.

Η πόλη επομένως έχει ένα αυτοδημιούργητο οικοσύστημα σε εξαιρετικό αστικό τόπο με ένα μπουκέτο από τα πιο όμορφα κτίρια της Θεσσαλονίκης. Τι κάνει με τον σχεδιασμό και τις πολιτικές για να αποφύγει μοντέλα που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην ερήμωση;

Οι εργασίες ανάπλασης στην περιοχή ξεκινούν εντός των ημερών – όμως χωρίς κανονισμούς χρήσης, ο κίνδυνος επέκτασης της «κουλτούρας αναψυχής» θα είναι ακόμη μεγαλύτερος. «Η εμπειρία διδάσκει ότι σύστημα που τείνει προς τη μονοθεματική λειτουργία σύντομα πεθαίνει», επισημαίνει η κ. Ταράνη. «Στην περίπτωση της Βαλαωρίτου, η επιχειρηματική ιστορική μνήμη είναι σχεδόν εγγεγραμμένη στο αστικό της DNA. Η αναπτυξιακή διαδικασία επομένως χρειάζεται μικρούς ευφυείς παρεμβατισμούς που να στηρίζονται στην αυτοφυή δυναμική, να σέβονται τον κύκλο ζωής και τους ρυθμούς των αστικών οικοσυστημάτων –μια προσέγγιση πολύ πιο δύσκολη από τις επενδύσεις και τα μεγάλα έργα–, αλλά μόνον έτσι μπορεί να έχει αντοχή και διάρκεια».

«Οι εικόνες που βλέπετε σήμερα στην πλατεία Χρηματιστηρίου σε 15 μήνες θα είναι παρελθόν. Επιδίωξή μας θα είναι η αναζωογόνηση της παραδοσιακής εμπορικής συνοικίας με “πολυχρωμία” χρήσεων: αναψυχή, εμπόριο, κατοικία, υπηρεσίες», διαβεβαιώνει ο αρμόδιος αντιδήμαρχος Ανδρέας Κουράκης. Πρόκειται για μια ανάπλαση-πρότυπο, προσθέτει, μια βιοκλιματική αναβάθμιση –η μεγαλύτερη ίσως αστική παρέμβαση– που στόχο έχει να αναδείξει τον πολυλειτουργικό της χαρακτήρα και να προσελκύσει δραστηριότητες της νεανικής επιχειρηματικότητας».

Τι έγινε στα Τρίκαλα

«Η πόλη σού λέει όσα πρέπει να σκεφτείς». Την προτροπή του Ιταλο Καλβίνο ακολούθησαν οι αρχές διαχείρισης του Δήμου Τρικκαίων, στην προσπάθειά τους να σχεδιάσουν και να αναδείξουν έναν ιστορικό τόπο ταυτισμένο με τρία σημαντικά τοπόσημα της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς: Το μολυβδοσκέπαστο τέμενος του Οσμάν-Σαχ, το χαμάμ και τις τραγουδισμένες από τον Τσιτσάνη παλιές φυλακές.

Τα πρώτα βήματα που ακολούθησαν στον σχεδιασμό για τη μελλοντική χρήση των μνημείων απαντούσαν σε ένα ερώτημα: Πώς πλησιάζει κανείς ένα νεκρό σώμα μέσα στην καρδιά της πόλης, όταν μάλιστα λειτουργεί απωθητικά η ιστορική του εξέλιξη, η ανάμνηση της ποινικής φυλακής; Αυτή η αμηχανία εκφράστηκε και σε δημόσιο διάλογο, συνεργασίες με ιδιώτες και πανεπιστημιακά ιδρύματα που οδήγησαν τελικά στην υλοποίηση μιας πράσινης «πολιτιστικής» διαδρομής.

Ηδη ποδηλάτες και πεζοί απολαμβάνουν ένα μεγάλο πάρκο 30 στρεμμάτων (η μελέτη απέσπασε το βραβείο περιβαλλοντικής ευαισθησίας ΟΙΚΟΠΟΛΙΣ 2013). Το Μολυβδοσκέπαστο τέμενος του Οσμάν-Σαχ, από τα πιο αξιόλογα έργα του Σινάν στα Βαλκάνια, προσελκύει περιηγητές, ενώ στις παλιές φυλακές από το τέλος του ’15 (ολοκληρώνεται η επανάχρηση του συγκροτήματος) οι επισκέπτες θα συναντούν την παλαιότερη και νεότερη ιστορία: Στο ισόγειο το χαμάμ και στον όροφο των φυλακών (κτίστηκαν το 1890 περιτοιχίζοντας το χαμάμ με ψηλό τοίχο), το κέντρο έρευνας Βασίλης Τσιτσάνης για τη μελέτη της λαϊκής μουσικής και του λαϊκού πολιτισμού.

Και στην Τεχνόπολη

Στον τομέα καινοτομίας αλλά και σε δραστηριότητες πολιτιστικού και κοινωνικού χαρακτήρα που την προηγούμενη τριετία αύξησαν επισκέπτες και έσοδα, επενδύει και για την επόμενη διετία η Τεχνόπολις του Δήμου Αθηναίων. Με δεκατρία αποκατεστημένα κτίρια αποτελεί πλέον έναν προορισμό για όλη την οικογένεια στο κέντρο της Αθήνας. Οι εκδηλώσεις της (μουσικές, εκθέσεις, ποικίλες δράσεις) κατά τη διάρκεια της διετίας 2011 – 2013 προσέλκυσαν περισσότερα από 2 εκατ. επισκέπτες, ενώ το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου με το οποίο προβάλλει την ιστορία (εργοστάσιο φωταερίου της πόλης από το 1860 ώς το 1984) δέχθηκε πάνω από 35 χιλιάδες επισκέπτες. Στο διάστημα αυτό, σύμφωνα με τα στοιχεία της βιωσιμότητάς του, μείωσε τα έξοδά του, τετραπλασίασε τα έσοδα από τα κυλικεία και παρά τη δραστική μείωση των εσόδων από τον ΟΠΑΝΔΑ, δεκαπλασίασε τα έσοδά του από χορηγίες.

Ο κόμβος καινοτομίας και επιχειρηματικότητας Innovathens που ξεκίνησε πρόσφατα στο αεριοφυλάκιο 2 με τη συνεργασία έξι συνδέσμων -των πιο καινοτόμων επιχειρήσεων της Αθήνας- και με ένα φιλόδοξο πρόγραμμα 200 εκδηλώσεων, φεστιβάλ καινοτομίας και δράσεων θα αποτελέσουν σημαντική παρέμβαση στο θέμα της ανεργίας των νέων.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή